Αδιαμφισβήτητα ο τελευταίος μεγάλος σταθμός του μαζικού κινήματος ήταν οι πλατείες. Ήταν αυτές που αμφισβήτησαν μαζικά την κυβερνητική πολιτική και κατάφεραν να ρίξουν την κυβέρνηση για μερικές ώρες, έστω και αν τελικά το σύστημα βρήκε λύση χωρίς να καταφύγει σε εκλογές. Η επίθεση που δέχτηκε το κίνημα των πλατειών, ειδικά στην Αθήνα (Σύνταγμα), από τις δυνάμεις καταστολής, είχε ως συνέπεια την υποχώρηση του κόμου, την απογοήτευση και την επιστροφή στην κανονικότητα.
Από τότε έχουμε μια υποχώρηση του μαζικού κινήματος που συχνά προκαλεί γκρίνια, αμηχανία και αγανάκτηση για την παθητική στάση της κοινωνίας μπροστά σ’ αυτά που της συμβαίνουν και της επιβάλλουν. Συνέπεια αυτής της υποχώρησης ήταν μια μετατόπιση από το κοινωνικό στο πολιτικό πεδίο, όπως εκφράστηκε στις διπλές εκλογές του 2012 και στις ευρωεκλογές του 2014 με το ΣΥΡΙΖΑ κύριο εκφραστή των ζητημάτων που ανέδειξε το κίνημα των πλατειών την προηγούμενη περίοδο. Αυτή η μετατόπιση εμπεριείχε και χαρακτηριστικά ανάθεσης στο ΣΥΡΙΖΑ.
Αυτές οι διαπιστώσεις, παρότι αληθινές, είναι μερικές. Αυτό το πρίσμα δεν μας δίνει τη δυνατότητα να αναλύουμε σωστά την κάθε στιγμή αυτού του δύσκολου, μακροχρόνιου και πολύ απαιτητικού αγώνα που δίνουμε. Τι θέλω να πω; Παραβλέπουμε πολύ εύκολα τα διάφορα μικρότερης εμβέλειας κινήματα που αναπτύχθηκαν και αναπτύσσονται, επειδή δεν αμφισβητούν συνολικά την πολιτική της κυβέρνησης, παρόλο που συχνά είναι νικηφόρα. Για παράδειγμα, το κίνημα της Κερατέας ήταν νικηφόρο, οι αντιστάσεις στην εξόρυξη χρυσού στις Σκουριές Χαλκιδικής, οι μεγάλοι αγώνες που δίνονται σε πολλές περιοχές για την υπεράσπιση των δημόσιων αγαθών, όπως το νερό και η ενέργεια, οι διάφορες συνελεύσεις γειτονιών που γεννήθηκαν από τις πλατείες, το κίνημα χωρίς μεσάζοντες, ο δύσκολος αλλά και παραδειγματικός αγώνας των καθαριστριών και φυσικά τα κοινωνικά ιατρεία/φαρμακεία που ορθώνουν αντιστάσεις στις νέες περιφράξεις που συντελούνται στο χώρο της υγείας.
Θα επικεντρωθώ όμως στο κίνημα για την υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα της ΕΥΑΘ για να εκφράσω σκέψεις που ανέπτυξα κατά τη διάρκειά του και ορισμένα συμπεράσματα που έβγαλα. Όπως είναι γνωστό, μαζί με τις αυτοδιοικητικές εκλογές και τις ευρωεκλογές στη Θεσσαλονίκη είχαμε και το δημοψήφισμα που διοργάνωσε η κίνηση ΣΩΣΤΕ ΤΟ ΝΕΡΟ με τη “χαλαρή” υποστήριξη των γύρω δήμων.
Η απόπειρα διενέργειας δημοψηφίσματος δημιούργησε αρκετούς φόβους στην αρχή. Πρώτον, η ημερομηνία διεξαγωγής του συνέπιπτε με την ημέρα των αυτοδιοικητικών εκλογών, γεγονός που απέκλειε από τη διοργάνωση ένα μεγάλο αριθμό συντρόφων-σσών που ασχολούνται ενεργά με τις εκλογές. Δεύτερον, τα χρονικά περιθώρια για την προετοιμασία ήταν πολύ στενά (μόλις ενάμιση μήνα) .Σύμφωνα με ακτιβιστές/στριες που ήρθαν από διάφορες πόλεις άλλων χωρών κατά τη διάρκεια της πρετοιμασίας για να καταθέσουν τις δικές τους εμπειρίες ιδιωτικοποίησης/ επαναδημοτικοποίησης ή κρατικοποίησης του νερού, ο ελάχιστος χρόνος για να οργανώσεις ένα αξιοπρεπές δημοψήφισμα είναι περίπου έξι μήνες. Τρίτον, δεν υπήρχε καμία εμπιστοσύνη στους δημάρχους ότι θα βοηθήσουν γιατί όλοι/ες καταλάβαιναν το προεκλογικό παιχνίδι που έπαιζαν.
Στις 18 Μαϊου, λοιπόν, έξω από κάθε εκλογικό κέντρο υπήρχε και μία κάλπη που οι δημότες/τισσες συμφωνούσαν με ή απέρριπταν την ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ. Λόγω ενός τεχνικού προβλήματος που προέκυψε, γύρισα καμία εικοσαριά εκλογικά τμήματα. Στις επισκέψεις μου αυτές, συνειδητοποίησα ότι τα πράγματα από τη σκοπιά της κινηματικής συμμετοχής δεν είναι τόσο άσχημα όσο πιστεύουμε. Σε κάθε κάλπη υπήρχαν δύο με τρεις εθελοντές/τριες από τους οποίους οι περισσότερες φάτσες μου ήταν άγνωστες, ακόμα και αν είδα πολλούς/ες φίλους/ες, σύντροφους/ισσες που έχουμε περπατήσει άπειρες ώρες στους δρόμους μαζί για να υπερασπιστούμε τα δημόσια αγαθά, τους δημόσιους χώρους, τους μετανάστες κ.ά.
Όλο αυτό κορυφώθηκε το βράδυ κατά τη διάρκεια της καταμέτρησης όταν οι εθελοντές/τριες ήταν πλέον μαζεμένοι/ες στην αίθουσα του δημαρχείου Θεσσαλονίκης και ξεπερνούσαν τις 2 χιλιάδες. Ήταν μια μικρή νίκη από αυτές που σου δίνουν κουράγιο και δύναμη για την συνέχεια του αγώνα. Ιδιαίτερα αν σκεφτούμε πόσο γρήγορα οργανώθηκε το δημοψήφισμα, παρόλο που, όπως είπα προηγουμένως, η διεθνής εμπειρία ήταν διαφορετική. Μια σημαντική νίκη, λοιπόν, καθώς η κυβέρνηση φρέναρε τα σχέδια ιδιωτικοποίησης προς στιγμήν λόγω του πολιτικού κόστους.
Δεν επιθυμώ να ‘μεγαλοποιήσω αυτήν τη νίκη παραπάνω από όσο της αντιστοιχεί. Μπορεί η διαδικασία της ιδιωτικοποίησης να πάγωσε, αλλά τα υπόλοιπα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος παραμένουν, όπως και οι πολιτικές που τα δημιουργούν. Ισχυρίζομαι όμως δύο πράγματα. Πρώτον, ότι μέσα από τους αγώνες των τελευταίων χρόνων υπάρχει ένα δυναμικό κόσμου που πλέον έχει μια πλούσια κινηματική εμπειρία και αμφισβητεί την ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού όπως αυτή εκφράστηκε τα τελευταία χρόνια (απαξίωση συλλογικών διαδικασιών και ρυθμίσεων, κυριαρχία ατομικισμού κ.ά.). Δεύτερον, αυτό το δυναμικό ακόμα και αν δεν εντάσσεται σε συλλογικότητες (κινηματικές, πολιτικές) και άρα προσεγγίζεται με τους συνήθεις τρόπους, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή όταν του δίνεται η δυνατότητα να υπερασπιστεί δημόσια αγαθά ή/και δημόσιους χώρους.
Και αυτό είναι χρήσιμο να το θυμόμαστε την επόμενη φορά που θα αγανακτήσουμε για την παθητικοποίηση της κοινωνίας την ώρα που κάνουμε τα μπάνια μας.
* Ο Διονύσης Φτεργιώτης είναι μέλος του ΣΥΡΙΖΑ Θεσσαλονίκης