Η Λισαβόνα είναι η ευρωπαϊκή πρωτεύουσα με το υψηλότερο ποσοστό τουριστικών καταλυμάτων ανά κάτοικο. Το κίνημα που γεννήθηκε για να πει «φτάνει πια με τον μαζικό τουρισμό», με την επιβάρυνση των ενοικίων και των τιμών των κατοικιών που αυξάνονται και τις γειτονιές που αδειάζουν από κοινωνικές σχέσεις, συγκέντρωσε τις αναγκαίες υπογραφές για ένα απροσδόκητο λαϊκό δημοψήφισμα.
Μετά από μια δεκαετία και πλέον μαζικού τουρισμού, εκτίναξης των ενοικίων και των τιμών των κατοικιών στα ύψη, οι κάτοικοι της Λισαβόνας αποφάσισαν να πουν «φτάνει πια»! Ένα «φτάνει πια» που αφορά το μοντέλο της ανάπτυξης που σχεδιάστηκε μετά τα σκοτεινά χρόνια της τρόικας, δηλαδή το πούλημα και το ξεπούλημα της Πορτογαλίας στον πλειοδότη, «που έκανε ταμείο» με την αγορά ακινήτων και τον τουρισμό. Μάλιστα, πολλά έντυπα από τις Ηνωμένες Πολιτείες τολμούν να δηλώνουν ότι η Πορτογαλία είναι «η Καλιφόρνια της Ευρώπης». Ένας νέος κύκλος αγώνων και διαμαρτυριών άνοιξε με τη μεγάλη διαδήλωση τον Απρίλιο του 2023, με κινητήρια δύναμη τα αυτόνομα κοινωνικά κινήματα όπως το Habita1 και το Stop Despejos2, που έχουν την έδρα τους στο κοινωνικό κέντρο Sirigaita3 και ως διεθνιστική αναφορά τον ευρωπαϊκό χώρο της European Action Coalition for the right to housign and the city4.
Αυτό το κίνημα για το δικαίωμα στη στέγαση έβγαλε πάρα πολλούς ανθρώπους στους δρόμους. Η Πορτογαλία έχει να δει τέτοια κινητοποίηση από την εποχή των διαδηλώσεων εναντίον της τρόικας. Μαζί με το περιβαλλοντικό κίνημα για κλιματική αλλαγή, είναι η ισχυρότερη πολιτική οντότητα αυτή τη στιγμή, γεγονός που αναγνωρίζεται και από την τελευταία έκθεση για την εθνική «ασφάλεια» που συντάσσεται κάθε χρόνο από τους Πορτογάλους ξάδερφους των Ιταλών «Digos».*
Από το καλοκαίρι του 2022, σαν υπόγειο ποτάμι, κάποιοι/ες ακτιβιστές/στριες καλλιεργούσαν την ιδέα να χρησιμοποιήσουν το εργαλείο του «τοπικού δημοψηφίσματος» για να επιτεθούν στο κεφάλαιο των ακινήτων, ανακτώντας τα μέσα της «λαϊκής εξουσίας» που δίνει το πορτογαλικό Σύνταγμα, το οποίο γεννήθηκε ως αποτέλεσμα της Επανάστασης των Γαρυφάλλων, που φέτος γιορτάζει τα 50 χρόνια της. Μέχρι σήμερα, κανένα κοινωνικό και πολιτικό υποκείμενο δεν είχε αποφασίσει να χρησιμοποιήσει αυτό το εργαλείο στην Πορτογαλία. Το κίνημα, που στοχεύει να εκμεταλλευτεί αυτό το όργανο της συμμετοχικής δημοκρατίας, δεν αρνείται τις «εξεγερτικές» πολιτικές του θέσεις, στην προσπάθειά του να απαλλάξει τους θεσμούς από την υποτέλεια στο μεγάλο κτηματομεσιτικό κεφάλαιο.
Οι περισσότεροι θυμούνται την Επανάσταση των Γαρυφάλλων της 25ης Απριλίου 1974 μόνο ως «επιστροφή στη δημοκρατία», ωστόσο, από τον Απρίλιο του 1974 έως τον Νοέμβριο του 1976, στην Πορτογαλία έλαβε χώρα μια επαναστατική διαδικασία από τα κάτω που ονομάστηκε «PREC» (Proceso Revolucionário em curso), η οποία αργότερα αμβλύνθηκε από τις εσωτερικές και διεθνείς διπλωματικές ισορροπίες, επειδή υπήρχε ο φόβος μιας «νέας Κούβας» στην Ευρώπη. Οι ακτιβίστ-ρι-ές του τοπικού δημοψηφίσματος εμπνέονται από αυτή τη διαδικασία λαϊκής εξουσίας, υπενθυμίζοντας στους θεσμούς και τα κόμματα (κεντροδεξιά και κεντροαριστερά) την υποκρισία στην οποία βασίζεται η πολιτική οικονομία της Λισαβόνας.
Αυτά έγραψαν σε μια ανακοίνωση που εξέδωσαν το Σάββατο 13 Ιουλίου 2024 και την επισημοποίησαν σε συνέντευξη Τύπου: «Οι άνθρωποι έχουν εκφράσει τη δυσαρέσκειά τους πολλές φορές, έχουν διαμαρτυρηθεί μαζικά, χιλιάδες έχουν βγει στους δρόμους για να απαιτήσουν να σταματήσουν οι εξώσεις και να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στην κατοικία και την πόλη. Από την πλευρά τους, οι πορτογαλικές κυβερνήσεις έχουν αρνηθεί να υιοθετήσουν πολιτικές προς αυτήν την κατεύθυνση, αδιαφορώντας για τον πληθυσμό που απομακρύνεται από τα σπίτια και τις γειτονιές του από τους επενδυτές των ακινήτων και του τουρισμού, ντόπιους και ξένους».
Από το 2014, περισσότερα από 20.000 διαμερίσματα έχουν λάβει άδεια από τον Δήμο για βραχυχρόνια ή τουριστική μίσθωση, την ίδια στιγμή που τα ενοίκια και οι τιμές των κατοικιών στη Λισαβόνα έχουν γίνει απλησίαστα για τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες. Η τουριστική χρήση των κατοικιών έχει φτάσει σε ανησυχητικούς αριθμούς: «στην πραγματικότητα η Λισαβόνα είναι πλέον η ευρωπαϊκή πρωτεύουσα με το υψηλότερο ποσοστό τουριστικών καταλυμάτων ανά κάτοικο» καταγγέλλει το κίνημα για το τοπικό δημοψήφισμα για τη στέγαση.
Αυτή η κατάσταση στερεί καθημερινά την πρόσβαση του τοπικού πληθυσμού στην κατοικία και προκαλεί την αναγκαστική απομάκρυνση των κατοίκων, τη διάλυση των κοινωνικών σχέσεων στις γειτονιές και την προφανή αποστείρωση ολόκληρων περιοχών της πόλης, που στερούνται πλέον την καθημερινή ζωή των κατοίκων για να κάνουν χώρο στην τουριστική κατανάλωση.
Προκειμένου να αντιμετωπίσουν αυτή τη δραματική κατάσταση, οι κάτοικοι της Λισαβόνας επιδιώκουν τώρα να κερδίσουν το λαϊκό δημοψήφισμα για να απαλλαγούν από τα τουριστικά καταλύματα και την Airbnb. Με την ονομασία Movimento Referendo pela Habitação (Κίνημα Δημοψηφίσματος για τη Στέγαση) οι πολίτες έχουν ήδη συγκεντρώσει τις απαραίτητες υπογραφές για το δημοψήφισμα. Σύντομα, οι υπογραφές θα παραδοθούν στη Δημοτική Συνέλευση και, εκτός απροόπτου, σε λίγους μήνες οι κάτοικοι της Λισαβόνας θα μπορέσουν να συμμετάσχουν στην πρώτη άσκηση άμεσης δημοκρατίας με λαϊκή πρωτοβουλία στην ιστορία της χώρας.
Ωστόσο, για να διεξαχθεί το δημοψήφισμα, ένα τοπικό δικαστήριο πρέπει να ελέγξει τις υπογραφές και το δημοτικό συμβούλιο –το οποίο ελέγχει η νεοφιλελεύθερη κεντροδεξιά κυβέρνηση μειοψηφίας- πρέπει να εγκρίνει τη διαβούλευση για το δημοψήφισμα. Το ιδιότυπο πορτογαλικό σύστημα προβλέπει βέτο από το δημοτικό συμβούλιο στα τοπικά δημοψηφίσματα.
Η σημαντική είδηση είναι ότι το κίνημα έχει συγκεντρώσει 9.000 υπογραφές από τις 7.500 που απαιτούνται, η μεγάλη δουλειά που έχουν μπροστά τους είναι να δημιουργήσουν μια ευνοϊκή πλειοψηφία στο δημοτικό συμβούλιο για την έγκριση του δημοψηφίσματος, πείθοντας, τουλάχιστον, κόμματα όπως το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και το Αριστερό Μπλοκ.
Είναι σαφές ότι η άρνηση του δημοψηφίσματος που έφερε στο φως 9.000 υπογραφές θα ήταν μια πολύ σοβαρή, κοντόφθαλμη πολιτική πράξη εκ μέρους των θεσμών προς τους πολίτες.
Μένει να το δούμε, το παιχνίδι είναι ανοιχτό και το κίνημα έχει πολύ μεγάλη λαϊκή υποστήριξη. Αυτόν τον μήνα γιορτάζεται το πρώτο βήμα του τέλους της συλλογής των υπογραφών.
Οι ακτιβιστές και οι ακτιβίστριες του κινήματος επισημαίνουν ότι «εάν οι υποστηριχτές κερδίσουν το δημοψήφισμα, ο δήμος της Λισσαβόνας θα πρέπει να ακυρώσει όλες τις άδειες και τα σπίτια θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν και πάλι για κατοικίες».
Τα ερωτήματα που θέτει το δημοψήφισμα είναι η άμεση συνέπεια, άγνωστη και αγνοημένη, μιας απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου της Πορτογαλίας του 2022, η οποία επιβεβαιώνει ότι τα κτίρια των κατοικιών χρησιμεύουν για να στεγάζονται οι πολίτες και δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται για τουριστικούς σκοπούς.
Στη συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε στη γειτονιά Alfama – σύμβολο της τουριστικοποίησης και του «εξωτισμού» της Λισαβόνας – δήλωσαν με ενθουσιασμό: «η απομάκρυνση χιλιάδων κατοικιών από την τουριστική αγορά θα οδηγήσει στη μείωση του κόστους στέγασης σε ολόκληρη την πορτογαλική πρωτεύουσα, την αποτουριστικοποίηση των γειτονιών και θα σημάνει μια νέα αρχή για τους κατοίκους της Λισαβόνας.
Μπορεί, επίσης, να σημάνει και την αρχή του τέλους για την Airbnb, την booking.com και τις άλλες πλατφόρμες που δραστηριοποιούνται στην πόλη».
* Divisione investigazioni generali e operazioni speciali (Διεύθυνση Γενικών Ερευνών και Ειδικών Επιχειρήσεων), D.I.G.O.S., είναι η Διεύθυνση Ασφάλειας.
πηγή: https://comune-info.net/
