Αν υπολογίσει κανείς και τις συναθροίσεις ρεκόρ στις προβολές του Αλέξανδρου, όπου αναλύσεις και συζητήσεις συνοδεύουν έξοχες αγωνιακές ταινίες, τότε είναι λόγος να σκεφθούμε πως η Ταινιοθήκη της ΕΡΤ-3 είναι ένας θεσμός που κάλυψε ένα μεγάλο κενό των σινεφίλ της πόλης.
Η Ταινιοθήκη της ΕΡΤ-3 (αυτοδιαχειριζόμενο σινεμά των τριών ραδιοφώνων FM102, 9,58, βραχέα) προβάλλει άλλο ένα αριστούργημα με ευκαιρία τη συμπλήρωση 60 χρόνων από τότε που γυρίστηκε.
Τη Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου στις 21:00 στον Αλέξανδρο (Εθνικής Αμύνης 1) με δωρεάν πάντα είσοδο παρουσιάζει το Ανθρώπινο κτήνος (Human desire,1954, ασπρόμαυρο ΗΠΑ) του Φριτς Λανγκ με τους Γκλεν Φορντ, Γκλόρια Γκρέιαμ, Μπρόντερικ Κρόφορντ, ενταγμένο στο αφιέρωμα Μαύρα μαργαριτάρια.
Η προβολή γίνεται με τη συμπαράσταση του ΚΕΜΕΣ και την ευγενική παραχώρηση της αίθουσας από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας- Κέντρο Πολιτισμού,
Το σενάριο προέρχεται από το πολύκροτο βιβλίο του Εμίλ Ζολά, που έγινε για πρώτη φορά ταινία το 1938 από τον Ζαν Ρενουάρ με τον Ζαν Γκαμπέν στο βασικό ρόλο. Ο Φριτς Λανγκ έβαλε ένα ακόμα στοίχημα, γύρισε το αμερικανικό ριμέικ και το έκαμε καλύτερο από το προπολεμικό κλασικό.
Το φιλμ θα προλογίσει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, του οποίου έντυπη ανάλυση θα διανεμηθεί στους θεατές. Μετά το τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό.
Σε μια μικρή πόλη των ΗΠΑ ένας μηχανοδηγός γυρίζει στην πατρίδα του μετά τον πόλεμο της Κορέας. Συνδέεται με ένα τρομερό πάθος με τη γυναίκα ενός κτηνώδους συναδέλφου του. Τότε θα αρχίσουν και οι μεγάλες ανατροπές.
Ο Λανγκ, κρίνοντας με ειρωνεία και διεισδυτική ματιά την κοινωνία των ΗΠΑ, σχολιάζει το μεγάλο συμβιβασμό και τη διαδικασία της αλλοτρίωσης.
Η ανάλυση που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:
«Το “Ανθρώπινο κτήνος” είναι ριμέικ του ομώνυμου φιλμ του Ζαν Ρενουάρ, ο οποίος το 1938 διασκεύασε το μυθιστόρημα του Ζολά. Πολύ καλή η προπολεμική ταινία, με τον Ζαν Γκαμπέν εξαιρετικό. Τα στοιχεία τού θρίλερ και της ψυχοπαθολογίας καταγράφονται καθαρά και σταθερά. Μου άρεσε πολύ, αλλά ο Ρενουάρ διαθέτει εδώ μία καταληκτική άποψη για τα πράγματα (σε αντίθεση με τον “Κανόνα του παιγνιδιού”). Οι χρόνοι του διαχέονται, αντανακλούν πάνω μας, αλλά τελικά επιστρέφουν, δεν είναι ανταλλάξιμοι.
Αντίθετα, ο Λανγκ, μέγας μαέστρος σε τέτοιες αντιλήψεις, δημιουργεί ένα αδιαπέραστο πεδίο βιωμένης αίσθησης (αντιληπτικότητα, για να γίνω πιο κατανοητός). Αυτό το φιλμ αναφέρεται και σε τρένα, στις ράγες τους, που είναι πανέξυπνα παραπέμποντα. Οι ράγες είναι η ζωή και τα στερεότυπά της. Τα τρένα είναι οι επιλογές μας, η καθημερινότητα, η επανάληψη. Πάνω σ’ αυτά τα σύμβολα (τρένα και ράγες) προσαρμόζει την οπτική του ο Λανγκ, διαχειριζόμενος πια αμείλικτα (για την αστική νοοτροπία) τους χρόνους.
Ένα έγκλημα, ένα ερωτικό πάθος, ένας νέος, ωραίος άνδρας (Γκλεν Φορντ), και όμως, η ματιά του Λανγκ είναι στραμμένη αλλού. Τώρα νιώθω ακόμα καλύτερα γιατί οι ταινίες του απέτυχαν στις ΗΠΑ και λατρεύτηκαν από τους ευρωπαίους κριτικούς. Είναι η άποψη του δημιουργού για την Αμερική, τον συντηρητισμό και τις ψευτοαξίες της, τις παγίδες της οικογένειας στην αναπαραγωγή θεσμικών στερεότυπων (γάμος, τακτοποίηση κτλ.).
Τελικά, το “Ανθρώπινο κτήνος” με τρομάζει. Παρακολουθώντας το καλά, νιώθεις πως οι χρόνοι του υφαίνουν δίπλα σου έναν ιστό αράχνης όπου παγιδεύεσαι, κάπου βλέπεις μια θηλιά που σε στραγγαλίζει σταδιακά για μια ολόκληρη ζωή. Οι ήρωες σ’ αυτό το φιλμ νουάρ αναζητούν έναν εκτροχιασμό από το καθημερινό των ραγών, επιθυμούν το τρένο τους να αλλάξει τροχιά, αλλά όλα στο τέλος επαναδιατυπώνονται, επανασυναρμολογούνται.
Μια ταινία του ’54 στην Αμερική, ένα φιλμ παντοτινό για πάσα χώρα και φυσικά με στερεότυπα που δεν έχουν αλλάξει. Όλα αυτά δεν θα περνούσαν στον θεατή, αν ο Λανγκ δεν γνώριζε πώς να συναρμολογήσει το λάιτ-μοτίβ των τρένων με τη μουντή, ασπρόμαυρη φωτογραφία, την αίσθηση του αδιεξόδου με μικρές, επικίνδυνες διαφυγές. Έτσι, η ταινία του είναι καλύτερη του αριστουργήματος του Ρενουάρ, μιας και επιλέγει μια ταπεινότητα στη σκηνοθεσία, που διαφέρει από τη μεγαλοπρέπεια και τα ογκώδη μεγέθη του γαλλικού κλασικού.
Αυτοί οι χαμηλοί τόνοι, η υπόγεια απελπισία, δίνουν στο φιλμ του Λανγκ τη διάσταση μιας ήσσονος τραγωδίας. Άνθρωποι σε παγίδα είναι η κρυφή επιγραφή και το “ανοιχτό” χάπι έντ με πολλούς υπαινιγμούς για τον ιστό που υφαίνεται. Είναι η επιτομή της ελλειπτικότητας και του υπαινικτικού. Όποιος δει την ταινία, θα ταξιδέψει με τους αμείλικτους χρόνους του Λανγκ».