Ένας πόλεμος μόλις τελείωσε. Οι νικητές βρίσκονται προστατευμένοι μέσα σε τεράστια εμπορικά κέντρα. Ο μηχανισμός κινείται με σχέδιο και ασφάλεια. Οχτώ πρόσωπα προσπαθούν να επιβιώσουν χαμογελώντας μέσα σε ένα πλαίσιο εξουσίας όπου τίποτα δεν αμφισβητείται. Ώσπου κάποια στιγμή ένα ερωτηματικό εισβάλλει στο mall και οι ισορροπίες διαταράσσονται. Ποιος είναι αυτός που σπέρνει την αμφιβολία; Ποιος υπενθυμίζει την ύπαρξη των «έξω»; Ποιος είναι αυτός, τελικά, που πρέπει να αποκλειστεί; Μια αλληγορία της σύγχρονης εποχής για τον καταναλωτισμό, τον αποκλεισμό και την αυταπάτη της ασφάλειας.
Η ομάδα Casuali παρουσιάζει από σήμερα στο θέατρο Αυλαία την παράσταση «Mall» της Στέλλας Παπαδημητρίου. Η σκηνοθέτης της παράστασης Στεφανία Παπαμιχαήλ μιλά στο alterthess.gr.
Συνέντευξη στην Ευγενία Χατζηγεωργίου
Τι πραγματεύεται η παράσταση;
Το MALL είναι ένα εμπορικό κέντρο μέσα στο οποίο οι άνθρωποι μένουν, δουλεύουν, εξουσιάζουν και εξουσιάζονται, αγοράζουν και πουλιούνται. Είναι η αλληγορία μίας κοινωνίας όπου όλα έχουν μία τιμή και ένα τίμημα, όπου η εικόνα υπερισχύει του περιεχομένου και ο άνθρωπος μετουσιώνεται σε προϊόν. Είναι ένα σύστημα που προωθεί την πλασματική ευτυχία. Προστατεύει τον άνθρωπο σαν ύλη με αντάλλαγμα την απουσία κάθε ζοφερής σκέψης. Προστατεύει την ζωή με τρόπο τόσο δογματικό που καταλήγει να την εξουδετερώνει. Οι προσωπικές σχέσεις σχεδόν απαγορεύονται. Υπάρχει ωστόσο ο ανθρώπινος νους που καταφέρνει να δραπετεύσει και να δημιουργήσει συνθήκες ικανές για την επιβίωση της ελευθερίας του. Αυτό προκαλεί ζημιά στο σύστημα και τα πάντα μπλοκάρουν. Το έργο, γραμμένο από έναν άνθρωπο του παρόντος για το παρόν, πραγματεύεται ζητήματα ελευθερίας και ασφάλειας. Κατά πόσο επιλέγοντας μία λύση που φαίνεται η πιο ασφαλής και η πιο σωστή για την επιβίωση, καταλήγει κανείς στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Και πόσο συνετό και λογικό είναι να επιλέγει κανείς τον εγκλωβισμό σαν τακτική προστασίας και επιβίωσης.
Η παράσταση αποτελεί και μία αλληγορία της σύγχρονης εποχής. Με ποιον τρόπο μεταφέρεται επί σκηνής αυτό που συμβαίνει σήμερα;
Το κείμενο είναι μινιμαλιστικό και αφαιρετικό σε επίπεδο χρόνου και χώρου. Οι ήρωες δεν έχουν ονόματα, είναι σχεδόν ρομποτοποιημένοι, πειραγμένοι. Αντιμετωπίζονται ως προϊόντα και είναι αναλώσιμοι. Υπάρχει η έντονη υποψία ότι όλο αυτό διαδραματίζεται στο μέλλον, κάτι που έχει ενσωματωθεί ως ιδέα στη σκηνοθεσία με την αποστασιοποίηση και την έντονη εσωστρέφεια στην επικοινωνία. Βέβαια, μέσα από τις σχέσεις εξουσίας που παρουσιάζονται τόσο σε προσωπικό όσο και επαγγελματικό επίπεδο, γίνεται σαφές ότι, όσο αποστασιοποιημένο και μακρινό κι αν δείχνει το Mall, είναι κάτι που μας θυμίζει έντονα το σήμερα. Τις σκέψεις των προσώπων τις έχουμε κάνει κι εμείς, τα συναισθήματα και τις αγωνίες τους τα έχουμε βιώσει. Υπάρχει στο έργο μία ατάκα πολύ χαρακτηριστική για το τι αντιμετωπίζει καθένας μας στην εργασία του. Όταν η Παλιά υπάλληλος ζητάει να βάλει το παιδί της μέσα στο Mall για να είναι ασφαλές, η Γυναίκα που ελέγχει της απαντάει «Να εμπιστεύεσαι την εταιρεία. Η εταιρεία νοιάζεται πάνω από όλα για τον άνθρωπο». Αυτή η σκηνή είναι το μανιφέστο της ματαίωσης. Οι ήρωες μονίμως ζυγίζουν τι θυσιάζουν για να έχουν την ασφάλεια του Mall. Όλο αυτό θυμίζει τη ματαίωση των ονείρων της σύγχρονης γενιάς στο βωμό της επιβίωσης και του βιοπορισμού. Την διαρκή πάλη για να βρει κάποιος εργασία και στη συνέχεια να την κρατήσει. Η ασφυξία που βιώνει αυτή η γενιά και η έλλειψη αέρα είναι η βασική ιδέα της σκηνοθεσίας. Το ότι οι σημερινοί νέοι δεν μπορούν να πάρουν ανάσα. Πόσο μάλλον να πετάξουν! Αυτή η μεταφορά του σήμερα έγινε στην παράσταση κυριολεξία. Επιπλέον, η διαρκής παρακολούθηση που μπαίνει στη ζωή και την εργασία υπάρχει στην παράσταση με την μόνιμη τοποθέτηση των ηθοποιών πίσω από τις βιτρίνες τους όπου και κατοικούν. Ο διευθυντής του Mall όπως και οι θεατές παρακολουθούν μονίμως τι συμβαίνει μέσα στα δωμάτια των υπαλλήλων σχεδόν σαν να τους βλέπουν μέσα από μια κλειδαρότρυπα. Έτσι μεταφέρεται επί σκηνής η δική μας κοινωνία της κλειδαρότρυπας.
Η υπόθεση της παράστασης μοιάζει σκοτεινή: εγκλωβισμένοι σε ένα εμπορικό, αναγκαστικά χαμόγελα, εξουσία. Χωράει το χιούμορ στην παράσταση;
Το χιούμορ χωράει παντού γιατί δίνει ακριβώς αυτή την ανάσα που χρειαζόμαστε. Στο Mall υπάρχουν δύο ρόλοι, η Γυναίκα με μπότες και η Γυναίκα σε πανικό, που είναι πελάτες του εμπορικού. Και οι δύο διακατέχονται από την αρρώστια του υπερκαταναλωτισμού και έχουν εμμονή με την τέλεια εικόνα. Η υπερβολή με την οποία είναι δοσμένοι αυτοί οι ρόλοι καθώς και το γεγονός ότι θέλουν και οι δύο το τελευταίο βεραμάν μπλουζάκι είναι κάποια από τα κωμικά στοιχεία της παράστασης.
Ποια η σκηνοθετική σας προσέγγιση;
Στο Mall είναι χαρακτηριστικό το δίπολο του μέσα και του έξω. Υπάρχει το εμπορικό κέντρο που είναι καθαρό, φωτεινό, ασφαλές και έξω από αυτό υπάρχει το χάος, η βρωμιά, η πείνα, η εξαθλίωση. Ο στόχος της σκηνοθεσίας ήταν να φανεί αυτό το δίπολο και σε επίπεδο χώρου αλλά κυρίως σε επίπεδο υποκριτικής. Υπάρχει λοιπόν μία αντιστοιχία του έξω με την εικόνα που πρέπει να δείχνουν οι υπάλληλοι στο Mall και τα λόγια που τους επιβάλλεται να λένε. Από την άλλη, το μέσα αντιστοιχεί με τις πραγματικές σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους. Προκύπτει, λοιπόν, μία αποστασιοποίηση, καθώς μπαινοβγαίνουν οι ήρωες από το μέσα στο έξω και από τον πραγματικό τους εαυτό στο καλούπι που τους έχουν κλείσει. Αυτή η αποστασιοποίηση αποσκοπεί στην ανάδειξη ενός πολιτικού έργου με μπρεχτικούς όρους που δίνει τροφή για σκέψη και σπέρνει ερωτηματικά.
Πότε και πως ξεκίνησε η ομάδα Casuali; Ποια τα επόμενα βήματα;
Οι «Casuali» (=Τυχαίοι) ξεκίνησαν ως έντεκα τυχαίοι καλλιτέχνες που ένωσαν τις δυνάμεις τους για να δημιουργήσουν την performance «Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα», που βασίστηκε στους μαύρους πίνακες και στα χαρακτικά του Γκόγια: Καπρίτσια, Οι συμφορές του πολέμου, Ταυρομαχίες. Παρουσιάστηκε το 2012 στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του Α.Π.Θ. ως παράλληλο δρώμενο στην ομότιτλη έκθεση του Ισπανού ζωγράφου. Το 2014 η ομάδα παρουσίασε την performance «MEMO», η οποία συνόδευε αυτή τη φορά την έκθεση του Βάλια Σεμερτζίδη. Πλέον οι Casuali έχουν γίνει 15 και με αφετηρία το πρωτόλειο έργο της Στέλλας Παπαδημητρίου βάζουν ως στόχο την παρουσίαση καινούργιων ελληνικών έργων στην σύγχρονη θεατρική σκηνή.
Διαβάστε επίσης: