Τα κινήματα ενάντια στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών θίγουν εδώ και χρόνια τον πυρήνα της «πράσινης» ανάπτυξης, που μόνο κατ’ όνομα πράσινη είναι, δεδομένου ότι καθόλου δε φαίνεται να ενδιαφέρεται για το περιβάλλον και τις τοπικές ανάγκες της εκάστοτε περιοχής στην οποία επιβάλλεται. Η απόπειρα μαζικής εγκατάστασης ανεμογεννητριών στα βουνά της Τήνου έχει προκαλέσει έναν πολύχρονο αγώνα που, παρά την κρατική καταστολή και τις προσπάθειες εκφοβισμού εκ μέρους των «επενδυτών», συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Το alterthess μίλησε με τον Πέτρο Κουσουνάδη, μέλος του κινήματος της περιοχής, προσπαθώντας να αποτυπώσει πλευρές του αγώνα αυτού και προβληματισμούς γύρω από τα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκαλεί η ανάπτυξη βιομηχανικών αιολικών σε όλη τη χώρα.
Ο αγώνας των κατοίκων της Τήνου ενάντια στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών μετράει ήδη πολλά χρόνια. Ποιοι είναι για σας οι σημαντικότεροι σταθμοί του αγώνα αυτού και σε ποιο σημείο βρίσκεται σήμερα;
Ο αγώνας της Τήνου έχει ξεκινήσει εδώ και περίπου δέκα χρόνια, όταν κάποιοι λίγοι αντιλήφθηκαν τα καταστροφικά για το νησί σχέδια των «επενδυτών». Ένα καθοριστικό γεγονός που συνέβη στα τέλη του 2013 ήταν η έγκριση από το υπουργείο των περιβαλλοντικών όρων ενός τεράστιου τότε έργου συμφερόντων Κοπελούζου, το οποίο εκτεινόταν στην Άνδρο, τη Νάξο, την Πάρο και στην Τήνο, παρά την αρνητική γνωμοδότηση Δήμων, Περιφέρειας και άλλων φορέων. Τότε οι αρχικά «λίγοι» ξεκίνησαν μια πολύ μεγάλη προσπάθεια ενημέρωσης των κατοίκων.
Το 2019, μετά από πέντε χρόνια ημερίδων, ομιλιών, προβολών, ενημέρωσης, συζήτησης, ξεκίνησαν οι εργασίες για τον πρώτο Αιολικό Σταθμό Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ), μιας «οικογενειακής επιχείρησης» από την Τζια. Αμέσως δημιουργήθηκε η σελίδα «Η Τήνος κατά των ανεμογεννητριών» μέσα από την οποία δημοσιεύονταν άρθρα, επιστημονικά κείμενα κλπ, αλλά κυρίως φωτογραφίες και video από το έργο, πράγμα που μετέτρεψε την εγκατάσταση ανεμογεννητριών από απευκταίο μέλλον σε τρομακτικό παρόν στην συνείδηση των Τηνιακών.
Μέσα στο έτος αυτό συνέβη και το σημαντικότερο γεγονός του αγώνα. Η πραγμάτωση μιας τακτικής εβδομαδιαίας λαϊκής συνέλευσης, η οποία συζητούσε και αποφάσιζε τις ενέργειες του κινήματος. Η μεγάλη συμμετοχή στη συνέλευση έφερε και τη συστράτευση της δημοτικής αρχής της Τήνου στον αγώνα. Από την συνέλευση προτάθηκαν και ξεκίνησαν απεργίες, διαμαρτυρίες, πορείες, εκδρομές, ακόμη και πικ-νικ στο βουνό δίπλα στο έργο, πράγματα που υλοποιήθηκαν από τον κόσμο, από τον Δήμο και από συλλόγους της Τήνου.
Αποκορύφωμα αυτών των διαμαρτυριών ήταν το μεγάλο συλλαλητήριο του Νοέμβρη του 2019 στο οποίο συμμετείχαν περίπου 1.500 άτομα. Το 20% δηλαδή των μόνιμων κατοίκων του νησιού βρέθηκαν στον δρόμο.
Δυστυχώς, η έλευση του κορωνοϊού, η επιβολή καραντίνας και άλλων απαγορεύσεων σταμάτησαν εντελώς τη λειτουργία της συνέλευσης.
Οι διαμαρτυρίες που ακολούθησαν στο λιμάνι, στο βουνό και σε άλλα σημεία του νησιού από όπου πέρασαν τα μηχανήματα του έργου και τα κομμάτια των ανεμογεννητριών ήταν το φυσικό επακόλουθο της συνειδητοποίησης της απόλυτης απαξίωσης της τοπικής κοινωνίας από μία κερδοσκοπική εταιρεία και φυσικά από τις κυβερνήσεις. Η δε βίαιη καταστολή των κινητοποιήσεων την κατέδειξε στα μάτια των Τηνιακών με τον πιο ωμό τρόπο.
Σήμερα, ο πρώτος αυτός ΑΣΠΗΕ με τις τρεις ανεμογεννήτριες πάνω από την Καρδιανή, ένα από τα ομορφότερα χωριά του νησιού, παράγει ρεύμα για τον «επενδυτή» και θυμίζει σε όσους έμειναν σε αυτόν τον αγώνα όρθιοι ως το τέλος, πως όταν ο κόσμος απομακρύνεται, οι άρχοντες «λυγίζουν».
Αυτό τον καιρό είναι πάλι σε εξέλιξη έντονες διεργασίες για την οργάνωση των κατοίκων της Τήνου «από τα κάτω», όχι μόνο για την αντιμετώπιση της αιολικής φρενίτιδας, αλλά και γενικότερα.
Τον ίδιο καιρό, το κίνημα ενάντια στα αιολικά εξαπλώνεται σε πολλές περιοχές. Πως βλέπετε να διαμορφώνονται τα χαρακτηριστικά του;
Από την μία μεριά, οι περιοχές που κινδυνεύουν από την λαίλαπα των αιολικών είναι υπερβολικά πολλές, δίνοντας έτσι στο κίνημα πανελλαδικά χαρακτηριστικά. Δυστυχώς όμως, από την άλλη, παρά τις προσπάθειες πολλών τοπικών κινημάτων για πανελλαδική οργάνωση, το συνολικό αντι-αιολικό κίνημα παραμένει κατακερματισμένο γεωγραφικά.
Εκτός από την προφανή δυσκολία συντονισμού και συνεννόησης τόσων πολλών και διαφορετικών ομάδων, καθοριστικό ρόλο παίζει και η ετεροχρονισμένη κορύφωση των αγώνων και της συμμετοχής σε αυτούς κατά τόπους. Την στιγμή που σε έναν τόπο το κίνημα περνάει την αναμενόμενη φάση καμπής λόγω μιας μερικής ήττας, κάπου αλλού στην Ελλάδα, ο κόσμος συσπειρώνεται γύρω από μία επείγουσα «μάχη».
Δεν λείπουν επίσης και οι μεγάλες ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων που αντιτίθενται στα αιολικά εργοστάσια. Στις κινητοποιήσεις της Τήνου συμμετείχαν άνθρωποι από όλο το πολιτικό φάσμα, συμπεριλαμβανομένου του ακροδεξιού χώρου. Αυτό δείχνει μεν ότι η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου είναι ενάντια στις εγκαταστάσεις, δεν παύει όμως να αποτελεί εμπόδιο στην συνεννόηση.
Πολλά από τα κινήματα που αντιστέκονται στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών υποστηρίζουν ότι τα βιομηχανικά πάρκα ΑΠΕ δεν συνδέονται με τις τοπικές ανάγκες, αντίθετα πρόκειται να καταστρέψουν μεγάλο κομμάτι της βιοποικιλότητας και γενικότερα το περιβάλλον των περιοχών όπου πρόκειται να εγκατασταθούν. Τι θα συμβεί στη Τήνο αν προχωρήσει μια τέτοια μαζική εγκατάσταση ανεμογεννητριών; Ποια είναι τα δικά σας συμπεράσματα για τον τρόπο με τον οποίο επιχειρείται η «πράσινη» ανάπτυξη στη χώρα;
Οι ανάγκες με τις οποίες συνδέονται τα βιομηχανικά «πάρκα» ΑΠΕ είναι ακριβώς οι ίδιες με αυτές που συνδέονται και τα υπόλοιπα βιομηχανικά έργα, είναι οι ανάγκες των «επενδυτών». Στη βιομηχανία των ανεμογεννητριών, δεν υπάρχουν ούτε καν οι θέσεις εργασίας που άλλες βιομηχανίες φέρνουν σε έναν τόπο. Αυτή είναι η «πράσινη» ανάπτυξη, η οποία επιχειρείται στα νησιά και στα βουνά μας με αποικιοκρατικούς όρους.
Η καταστροφή της βιοποικιλότητας είναι, σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα, ένας κίνδυνος για το περιβάλλον εξίσου μεγάλος με την κλιματική κρίση. Η βιομηχανία των ΑΠΕ υποστηρίζει ότι θα λύσει το δεύτερο πρόβλημα, αποκρύπτοντας τελείως ότι θα διογκώσει το πρώτο. Έτσι εγκρίνονται εγκαταστάσεις βιομηχανικών ανεμογεννητριών μέσα σε δάση, μέσα σε περιοχές απόλυτης προστασίας, πάνω σε απάτητες βουνοκορφές, δίπλα σε φωλιές προστατευόμενων ειδών κλπ. Ένας απόλυτος παραλογισμός.
Στην Τήνο, υπάρχει ένα επιπλέον πρόβλημα από τις εγκαταστάσεις αυτές το οποίο δεν είναι ευρέως γνωστό. Σύμφωνα με τον καθηγητή υδρογεωλογίας κ. Στουρνάρα, λόγω της ιδιαιτερότητας των πετρωμάτων του νησιού, ο εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα γίνεται κυρίως από τα φαινόμενα της πάχνης και της δρόσου στην επιφάνεια του εδάφους, φαινόμενα τα οποία ελαττώνονται αισθητά σε περιοχές με ανεμογεννήτριες. Αναμένεται δηλαδή αύξηση του ήδη τεράστιου προβλήματος ξηρασίας στο νησί.
Αυτό όμως που θα επηρεαστεί περισσότερο στην Τήνο είναι η ιδιαιτερότητα του τοπίου και τα μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Ήδη τα έργα που έχουν σχεδιαστεί απειλούν κορυφογραμμές και περιοχές μεγάλου πολιτιστικού ενδιαφέροντος, βρίσκονται σε αποστάσεις έως και λιγότερο από 100 μέτρα από αναγνωρισμένα μνημεία ενώ θα ακούγονται και θα είναι ορατά από όλα τα γειτονικά χωριά. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ισχύων νόμος σχετικά με την χωροθέτησή τους απαιτεί απόσταση μεγαλύτερη των 500 μέτρων από αναγνωρισμένα πολιτιστικά μνημεία.
Ένα από τα βασικότερα προβλήματα της εγκατάστασης μεγάλων βιομηχανικών πάρκων, που ελάχιστα έχει αναδειχθεί, είναι η απουσία τοπικής διαβούλευσης, η επιβολή δηλαδή μιας βιομηχανίας από τα πάνω που δε φαίνεται να τη συμμερίζονται οι τοπικές κοινωνίες. Υπήρχε τέτοιο ζήτημα και στη δική σας περίπτωση;
Το έργο που εγκαταστάθηκε πριν από λίγους μήνες είχε έγκριση από το Δημοτικό Συμβούλιο Εξωμβούργου (ενός Δήμου που δεν υπάρχει πλέον) η οποία δόθηκε προ εικοσαετίας. Όταν μετά από τόσα πολλά χρόνια ξεκίνησε η εγκατάσταση, με τα δεδομένα να έχουν πλέον αλλάξει, συνάντησε την ολική αντίδραση από την κοινωνία, από όλους τους συλλόγους του νησιού, από τον τωρινό Δήμο και την Περιφέρεια. Αντιμετώπισε μαζικές κινητοποιήσεις αλλά και πολυάριθμες νομικές προσπάθειες ακύρωσής του. Τελικά επιβλήθηκε δια της βίας.
Οι πολυάριθμες και μεγαλύτερες ανεμογεννήτριες της ENEL, οι οποίες είναι ένα από τα επόμενα έργα προς υλοποίηση, δεν έχουν καμία έγκριση από κανέναν φορέα πέραν του υπουργείου. Αντιθέτως, αντιμετωπίζουν συντονισμένες νομικές κινήσεις για την ακύρωσή τους από τους Δήμους των τεσσάρων νησιών (Άνδρος, Νάξος, Πάρος, Τήνος) και από την Περιφέρεια. Φυσικά, και αυτό το έργο προχωράει κανονικά, κόντρα στην βούληση της τοπικής κοινωνίας.
Άρα το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν υπάρχει διαβούλευση. Οι κοινωνικοί φορείς καλούνται να εκφράσουν τις απόψεις τους. Απλά αν οι απόψεις αυτές δεν ευνοούν τα επενδυτικά έργα, τα έργα απλά επιβάλλονται.
Παράλληλα ο αγώνας σας μετράει ήδη 100 αγωγές εναντίον των κατοίκων από την «Ενεργειακή Κυκλάδων». Πως επηρέασαν τη δυναμική του και σε ποιο στάδιο βρίσκονται αυτές;
Η αγωγή της εταιρείας απέναντι σε 100 πολίτες και αιρετούς οι οποίοι βρέθηκαν στον δρόμο για να διαμαρτυρηθούν, αποτέλεσε μαζί με πληθώρα άλλων μηνύσεων της εταιρείας και αυτεπάγγελτων διώξεων από την αστυνομία ένα πολύ ισχυρό εργαλείο για την κάμψη των αντιδράσεων στην Τήνο.
Παρά την συλλογική αντιμετώπιση της αγωγής και την πολύ καλή νομική απόκρουσή της, οι άνθρωποι που στοχοποιήθηκαν καθώς και οι οικογένειές τους, πέρασαν και περνούν καταστάσεις φόβου και ανασφάλειας, πρωτόγνωρες για αυτούς. Κανείς τους δεν ήταν μαθημένος σε καταθέσεις, απολογίες και δικαστήρια. Επιπλέον, το οικονομικό κόστος όλων των υποθέσεων δεν ήταν διόλου αμελητέο. Έτσι, η δυναμική του κινήματος επηρεάστηκε σε μεγάλο ποσοστό αρνητικά.
Αυτή την στιγμή, είμαστε σε αναμονή της απόφασης από την εκδίκαση της αγωγής, ενώ περιμένουμε την εκδίκαση των άλλων ποινικών υποθέσεων μετά από τις μηνύσεις και τις αυτεπάγγελτες διώξεις.
Πριν μερικούς μήνες το Υπουργείο Περιβάλλοντος ανακοίνωσε την υπαγωγή 6 ορεινών περιοχών σε ένα νέο καθεστώς προστασίας, τα λεγόμενα «Απάτητα Βουνά». Πολλοί χαιρέτισαν την ανακήρυξη των «Απάτητων Βουνών» ως νίκη των αντι-ΑΠΕ κινημάτων, άλλοι εξέφρασαν επιφυλάξεις ως προς τον τελικό βαθμό προστασίας βουνών που αντιμετωπίζουν τις σοβαρότερες απειλές και δεν συμπεριλαμβάνονται στο καθεστώς αυτό. Πως σας επηρεάζει η εξέλιξη αυτή;
Συγκεκριμένα για το νησί της Τήνου, αυτό το νέο καθεστώς με την «ευφάνταστη» ονομασία, η οποία χρησιμοποιείται κατά κόρον στα συνθήματα του αντι-αιολικού κινήματος, δεν επιφέρει κάποια αλλαγή.
Συνολικά για την χώρα, οι πολλές επιφυλάξεις είναι περισσότερο από λογικές. Δεν είναι η πρώτη φορά άλλωστε που οι κυβερνήσεις βαφτίζουν το μαύρο άσπρο και προχωρούν σε περιβαλλοντικά αίσχη.
Ακόμη πάντως κι αν οι συγκεκριμένες έξι ορεινές περιοχές προστατευτούν απόλυτα, είναι πολύ λίγες μέσα στην μεθοδευμένη καταστροφή όλων των υπολοίπων.
Το τελευταίο διάστημα και με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία, την αύξηση των τιμών στο αέριο αλλά και το ρεύμα, ακούγονται φωνές που καλούν σε επιστροφή στον λιγνίτη. Έχει ανοίξει στο τοπικό σας κίνημα το ζήτημα της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, έχουν εκφραστεί σκέψεις και προτάσεις πάνω σε αυτό;
Η καύση λιγνίτη αποτελεί αναμφίβολα μια εχθρική για το περιβάλλον μέθοδο παραγωγής ενέργειας. Από την άλλη, καμία μέθοδος παραγωγής ενέργειας δεν έχει μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Προκύπτει λοιπόν αβίαστα το συμπέρασμα πως πρέπει να βρούμε και να χρησιμοποιήσουμε την μέθοδο με την μικρότερη ζημιά στο περιβάλλον.
Αυτή την στιγμή, οι ανεμογεννήτριες ξεκάθαρα δεν αποτελούν την καλύτερη λύση και αυτό οφείλεται κυρίως σε δύο λόγους. Πρώτον, δεν υπάρχει περιβαλλοντικά και οικονομικά συμφέρουσα μέθοδος αποθήκευσης της ενέργειας σε τόσο μεγάλες ποσότητες ώστε να υπερκεράσει το πρόβλημα της ασταθούς παραγωγής. Δεύτερον, η παραγωγή από αιολικά, απαιτεί υπερπολλαπλάσια γεωγραφική έκταση ανά μονάδα παραγόμενης ενέργειας από ότι οι συμβατικές μέθοδοι παραγωγής. Με λίγα λόγια, αν θέλουμε να ηλεκτροδοτούμαστε αποκλειστικά από αιολική παραγωγή στην Ελλάδα, ακόμη κι αν θεωρήσουμε ότι η παραγωγή θα ήταν σταθερή, απλά δεν υπάρχει τόσος διαθέσιμος χώρος για να εγκατασταθεί ο απαιτούμενος αριθμός ανεμογεννητριών!
Δυστυχώς, οι άνθρωποι που διαθέτουν τις απαραίτητες επιστημονικές γνώσεις αλλά και την απαραίτητη ανεξαρτησία για να διατυπώσουν τεκμηριωμένες και βιώσιμες προτάσεις που έρχονται σε σύγκρουση με τα επενδυτικά συμφέροντα είναι ελάχιστοι. Υπάρχει όμως μια πολύ απλή πρόταση, η οποία συζητιέται σε όλα τα κατά τόπους αντι-αιολικά κινήματα, αυτή της εξοικονόμησης. Αν δεν καταφέρουμε να μειώσουμε αισθητά την κατανάλωση, κανένας τρόπος παραγωγής δεν θα σώσει το περιβάλλον. Τόσο απλά.
