Η πρωθυπουργική εξαγγελία για ανάθεση της αποκατάστασης των καμένων δασών σε ιδιώτες «αναδόχους» φαίνεται ότι ήταν παραπάνω από ώριμη. Ελάχιστες ημέρες μετά την έκδοση της σχετικής Υπουργικής Απόφασης που προσδιόριζε τους όρους ανάθεσης για τους υποψήφιους «Αναδόχους», η Eren Ελλάς, μια εταιρία που δραστηριοποιείται στην εκμετάλλευση αιολικών πάρκων και φωτοβολταϊκών σταθμών, ορίστηκε «Ανάδοχος Αποκατάστασης» τμήματος των καμένων εκτάσεων της Βόρειας Εύβοιας. Παράλληλα, ένα άλλο τμήμα «ανατέθηκε» στη ΔΕΗ Α.Ε.
του Νίκου Νικήσιανη, Βιολόγου, μέλους της Ομάδας Περιβάλλοντος Συνάντησης – Αναμέτρησης για το thepressproject.gr
Τι σημαίνει αυτό: η Eren Ελλάς δεσμεύεται να διαθέσει 922.000 ευρώ για να κάνει τη μελέτη και την υλοποίηση έργων προστασίας του εδάφους από τη διάβρωση. Δηλαδή, η Eren δεν πήρε κάποια εργολαβία με αμοιβή, όπως βιαστικά ανέφεραν ορισμένοι στην αρχή, δίνοντας πάσα στην εταιρία να υπερασπίσει τον εαυτό της από τη θέση του αδικημένου. Ο ρόλος του δημοσίου περιορίζεται στην έγκριση της μελέτης από το αρμόδιο Δασαρχείο και την παραλαβή του τελικού έργου. Η χορηγία και η άμεση υλοποίηση των έργων -χωρίς τους «περιορισμούς» και τις «καθυστερήσεις» της κρατικής «γραφειοκρατίας»- προκάλεσε φυσικά ενθουσιασμό στους φίλους της κυβέρνησης και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Πόσο όμως πραγματικά χρήσιμη, και πόσο ανιδιοτελής είναι μια τέτοια προσφορά;
Τί έργα χρειαζόμαστε;
Ένα καμένο δάσος αποτελεί ένα εξαιρετικά ευαίσθητο σύστημα και κάθε παρέμβαση σε αυτό πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή, αφού κινδυνεύει να προκαλέσει μεγαλύτερη ζημιά, παρά όφελος. Ειδικά τα έργα για την προστασία του εδάφους, όπως τα κορμοπλέγματα και τα κλαδοπλέγματα, θεωρούνται από πολλούς ερευνητές ως αμφιλεγόμενες παρεμβάσεις, με μεγάλους κινδύνους και αμφισβητούμενο όφελος. Η αποψίλωση των καμένων κορμών μπορεί να καρατομήσει και τα εναπομείναντα ζωντανά δέντρα, τα οποία είναι αναγκαία για τη φυσική αναγέννηση. Όλες οι εργασίες πρέπει να γίνονται με προσεκτικούς χειρισμούς και χειρωνακτικές μεθόδους, αφού οι χωματουργικές εργασίες, η διάνοιξη δρόμων και η χρήση βαριών μηχανημάτων θα προκαλέσουν μάλλον περισσότερη διάβρωση από αυτή που υποτίθεται θα αποτρέψουν. Τα ίδια το κορμοπλέγματα απαιτούν ιδιαίτερη τεχνική, ώστε να τοποθετηθούν σωστά και να εφάπτονται με το έδαφος. Ακόμα κι έτσι, η αποτελεσματικότητά τους είναι μικρή. Αν τοποθετηθούν λάθος, είναι μηδενική.
Εύκολα αντιλαμβανόμαστε ότι όλες αυτές οι εργασίες απαιτούν ακριβή σχεδιασμό, αυστηρή επίβλεψη, διαρκή έλεγχο – και ότι για να γίνουν σωστά, στοιχίζουν αρκετά. Εύλογα υποψιαζόμαστε ότι όταν το σύνολο της μελέτης και της υλοποίησης ανατίθεται στον ίδιο εργολάβο, θα πραγματοποιηθούν με το μικρότερο δυνατό κόστος, χωρίς ανεξάρτητο έλεγχο και με προχειρότητα – ιδίως αν λάβουμε υπόψη τη συνήθη αντιμετώπιση που έχουν οι εργολάβοι απέναντι στο φυσικό περιβάλλον. Δεν το λέμε ούτε από γκρίνια, ούτε από ιδεοληψία: μια ιδιωτική εταιρία δεν είναι κατάλληλη για τέτοια λεπτοδουλειά. Είναι πιθανό ότι τελικά θα κάνει μεγαλύτερη ζημιά από ό,τι να μην γινόταν το έργο καθόλου.
Ποιοι -και πώς- θα εργαστούν σε αυτά;
Τις πρώτες ημέρες μετά την καταστροφή, η κυβέρνηση είχε υποσχεθεί στην τοπική κοινωνία ότι τα αναγκαία έργα θα πραγματοποιηθούν χωρίς μεσάζοντες και εργολάβους, με έλεγχο από δημόσιες υπηρεσίες και με απευθείας εργασία των ντόπιων δασεργατών. Αυτή η υπόσχεση φυσικά ήδη αναιρέθηκε. Όπως αναφέρει η ίδια η Συντονιστική Επιτροπή Πυρόπληκτων σε ανακοίνωσή της, με την «αναδοχή» γίνεται σαφές ότι (α) κανένα έργο δεν θα γίνει αν δεν βρεθεί ανάδοχος, (β) το καθεστώς της αναδοχής δεν εγγυάται τις εργασιακές σχέσεις, (γ) η αμοιβή για τα κορμοδέματα έχει ήδη μειωθεί κατά 50% και (δ) οι «αναδοχές» θα επικεντρωθούν στα «φτηνά» αντιδιαβρωτικά έργα και όχι στα πιο δύσκολα, αλλά πολύ πιο απαραίτητα, αντιπλημμυρικά. Η Επιτροπή έχει δίκιο σε όλα τα σημεία.
Η ιδιωτικοποίηση της περιβαλλοντικής πολιτικής μέσω των «αναδόχων» λοιπόν αφενός δεν εξασφαλίζει την προστασία του περιβάλλοντος, αφετέρου στρέφεται ενάντια στην τοπική κοινωνία, περιορίζοντας τις ελπίδες της να μείνει και να εργαστεί στην περιοχή. Στην πράξη αυτό σημαίνει περισσότερη εγκατάλειψη, άρα και περισσότερες πυρκαγιές, αφού η απερήμωση της υπαίθρου αποτελεί βασική παράμετρο της αύξησης των δασικών πυρκαγιών.
Ποιο το συμφέρον της εταιρίας;
Γιατί όμως μια ιδιωτική εταιρία να χαρίζει έτσι ένα εκατομμύριο, στην «προστασία της φύσης»; Τόσο «πράσινη» και ανιδιοτελής είναι λοιπόν αυτή η Eren Ελλάς;
Η Eren Ελλάς αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα του «πράσινου καπιταλισμού». Η εταιρία, που ξεκίνησε από τον ελληνικής καταγωγής «billionaire» (όπως τον αποκαλούν τα δεκάδες διθυραμβικά άρθρα στον οικονομικό τύπο) Πάρη Μουράτογλου, από το 2017 αποτελεί το επιθετικό όχημα εισβολής της Total, της γνωστής πολυεθνικής εξορύξεων, στο πεδίο των ΑΠΕ. Ο κοινός τους σχεδιασμός προβλέπει επενδύσεις μισού δις ως το 2022. Η ίδια η Eren βέβαια έχει ελάχιστο κύκλο εργασιών (πωλήσεις 2.000.000 το 2020), αφού διαχειρίζεται τις βιομηχανικές ΑΠΕ που διαθέτει μέσω θυγατρικών Α.Ε.
Σε αυτό το πλαίσιο της επέκτασης, πρέπει να εξετάσουμε και τη δωρεά του ενός εκατομμυρίου. Τα ανταποδοτικά οφέλη που αναμένει η εταιρία δεν τα γνωρίζουμε – αλλά σίγουρα δεν περιορίζονται στο να μπει μια πινακίδα με το όνομα της εταιρίας, όπως προβλέπει η Υπουργική Απόφαση. Θέλει απλά να «πρασινίσει» το όνομα της Total, γνωστή στη χώρα μας για τη συμμετοχή στην έρευνα για υδρογονάνθρακες; Χλωμό. Υπάρχουν άλλες συμφωνίες και ανταλλάγματα από την κυβέρνηση, που ψάχνει εναγωνίως «αναδόχους» για να υλοποιήσει την πολιτική της; Μάλλον δεν θα το γνωρίσουμε ποτέ.
Σχεδιάζει η Eren να επενδύσει σε αιολικά πάρκα στην ευρύτερη περιοχή της Βόρειας Εύβοιας; Αυτό ακούγεται σε πολλούς ως μια εύλογη υπόθεση. Σε αντίθεση με τη Νότια Εύβοια που έχει κορεστεί, για την Βόρεια Εύβοια έχουν εκδοθεί λίγες ακόμα άδειες.
Οι 3 άδειες που δόθηκαν για την ευρύτερη πυρόπληκτη περιοχή (τον Ιούνιο του 2022 μάλιστα), ανήκουν σε εταιρίες συμφερόντων της ΤΕΡΝΑ. Η καταστροφή σίγουρα οξύνει τα αντανακλαστικά και αυξάνει το ενδεχόμενο μαζικών αντιδράσεων. Έτσι, το να αναγκαστούν οι κάτοικοι της περιοχής να ενταχθούν μαζικά στη μισθοδοσία μιας εταιρίας αιολικών, είναι εύλογο να επικαθορίσει τη στάση τους απέναντι στα αιολικά. Η υπόθεση αυτή ήταν τόσο ισχυρή, που η ίδια η εταιρία αναγκάστηκε να ανακοινώσει ότι δεν έχει τέτοια σχέδια. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει αν λέει αλήθεια, ή αν αλλάξει «άποψη» μετά από 2 ή 3 χρόνια.
Σε κάθε περίπτωση, η «αναδοχή» της Βόρειας Εύβοιας από μια εταιρία αιολικών, τροφοδότησε τις φήμες που συνδέουν τις ίδιες τις πυρκαγιές με την ανάπτυξη των αιολικών. Δεν χρειάζεται όμως να φτάσουμε εκεί: η πυρκαγιά στην Εύβοια -όπως και η πλειονότητα των δασικών πυρκαγιών- ξεκίνησε από μια και γνωστή εστία στα όρια των χωραφιών, επεκτάθηκε -παρά τη νηνεμία- λόγω της απουσίας πρόληψης και έκαψε αυτή την τεράστια περιοχή εξαιτίας της τραγικής ανεπάρκειας της δημόσιας δασοπροστασίας. Οι θεωρίες εμπρησμού μας αποκρύπτουν τις πραγματικές αιτίες και τους πραγματικούς ενόχους, δηλαδή την κυβέρνηση.
Ακόμα όμως και αν τα αιολικά δεν συνδέονται με τους εμπρησμούς, συνδέονται σίγουρα με την εκμετάλλευσή των πυρκαγιών, ως μια αφορμή για την βαθύτερη εκμετάλλευση του ορεινού, δασικού χώρου. Συνδέονται άμεσα, όπως αποδείχθηκε, με την κυβερνητική πρωτοβουλία για τους «αναδόχους αποκατάστασης». Η Βόρεια Εύβοια δεν έχει ανάγκη από «αναδόχους» και νονούς: έχει ανάγκη από δημόσια χρηματοδότηση, από δουλειές κι αποζημιώσεις, από προσεκτικές περιβαλλοντικές παρεμβάσεις με επιστημονικό και κοινωνικό έλεγχο. Καμία ιδιωτική εταιρία δεν μπορεί να τα εξασφαλίσει αυτά. Ο θεσμός της «αναδοχής» αποδεικνύεται ένας δούρειος ίππος για την ιδιωτικοποίηση όχι μόνο της περιβαλλοντικής προστασίας, αλλά σταδιακά και των ίδιων των βουνών της χώρας, αν όχι όσο αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς, τουλάχιστον όσο αφορά τη χρήση.
