Του Πολ Κρούγκμαν
Ίσως έτσι τελειώνει ο κόσμος -όχι με έναν βρόντο, αλλά με ένα πείσμα. Εντάξει, μια προσωρινή διακοπή λειτουργίας του δημόσιου τομέα -που έγινε σχεδόν αναπόφευκτη μετά την ψηφοφορία της Κυριακής στη Βουλή των Αντιπροσώπων- δεν θα σημάνει και το τέλος του κόσμου. Ωστόσο, μια στάση πληρωμών από τις ΗΠΑ, κάτι που πρόκειται να συμβεί αν το Κογκρέσο δεν αυξήσει σύντομα το όριο δανεισμού, θα μπορούσε να προκαλέσει οικονομική καταστροφή. Δυστυχώς, πολλοί Ρεπουμπλικανοί είτε δεν το καταλαβαίνουν είτε δεν ενδιαφέρονται.
Ας εξετάσουμε πρώτα την οικονομική πλευρά. Όταν το αμερικανικό Δημόσιο κατέβασε ρολά το 1995 και το 1996, πολλοί παρατηρητές συμπέραναν ότι παρόμοια συμβάντα, αν και σαφώς αρνητικά, δεν αποτελούν καταστροφές: οι βασικές υπηρεσίες συνεχίζονται και το αποτέλεσμα, παρότι οδυνηρό, δεν προκαλεί μακροχρόνιες ζημιές.
Μπορεί αυτό να είναι εν μέρει σωστό, όμως είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι οι διακοπές λειτουργίας της περιόδου Κλίντον συνέβησαν σε ένα περιβάλλον οικονομικής άνθησης. Σήμερα έχουμε μια αδύναμη οικονομία, με την υποχώρηση των κρατικών δαπανών να αποτελούν βασική αιτία αυτής της αδυναμίας. Μια διακοπή λειτουργίας θα έδινε ένα ακόμη οικονομικό πλήγμα με μεγάλες διαστάσεις αν η κατάσταση συνεχιστεί για μεγάλο διάστημα.
Παρόλα αυτά η προσωρινή διακοπή λειτουργίας μοιάζει με κάτι απειροελάχιστο σε σύγκριση με αυτό που θα μπορούσε να συμβεί αν το Κογρέσο αρνηθεί να αυξήσει το όριο δανεισμού. Πρώτα από όλα, αυτό θα προκαλούσε μια άμεση και μαζική περικοπή δαπανών, που σχεδόν βέβαια θα βύθιζε την Αμερική ξανά στην ύφεση. Πέρα από αυτό, η αποτυχία αύξησης του ορίου δανεισμού θα συνεπάγεται τη διακοπή της αποπληρωμής του αμερικανικού χρέους. Και κάτι τέτοιο θα είχε τρομακτικές συνέπειες.
Γιατί; Οι χρηματαγορές αντιμετώπιζαν πάντοτε τα αμερικανικά ομόλογα ως το ύστατο επενδυτικό καταφύγιο. Η υπόθεση ότι η Αμερική θα ξεπληρώνει πάντα τα χρέη της είναι το θεμέλιο του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Συγκεκριμένα τα βραχυπρόθεσμα ομόλογα είναι εκείνα που ζητούν οι επενδυτές όταν επιθυμούν στέρεες εγγυήσεις για τα δάνειά τους. Τα ομόλογα αυτά έχουν τόσο ζωτική σημασία ώστε σε καιρούς σοβαρής πίεσης να έχουν μερικές φορές αρνητικά επιτόκια -και αυτό σημαίνει ότι θεωρούνται κάτι καλύτερο από μετρητά.
Ας υποθέσουμε τώρα ότι γινόταν σαφές πως τα αμερικανικά ομόλογα δεν είναι ασφαλή και ότι η Αμερική δεν είναι πλέον αξιόπιστη για να αποπληρώνει τα χρέη της. Ξαφνικά το όλο σύστημα θα βρισκόταν σε αναταραχή. Ίσως, αν ήμασταν τυχεροί, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να κατέληγαν εγκαίρως σε εναλλακτικές λύσεις. Ωστόσο, φαίνεται πολύ πιθανό ότι μια στάση πληρωμών θα μπορούσε να προκαλέσει μια τεράστια οικονομική κρίση, υποσκελίζοντας την κατάρρευση της Lehman Brothers πριν από πέντε χρόνια.
Κανένα υγιές πολιτικό σύστημα δεν θα διακινδύνευε κάτι τέτοιο. Όμως δεν έχουμε ένα υγιές πολιτικό σύστημα, έχουμε ένα σύστημα στο οποίο ένας ικανός αριθμός Ρεπουμπλικανών πιστεύουν ότι μπορούν να εξαναγκάσουν τον πρόεδρο Ομπάμα να ματαιώσει την υγειονομική μεταρρύθμιση με τις απειλές τους για διακοπή λειτουργίας του δημόσιου τομέα, τη στάση πληρωμών ή και τα δύο. Και η ηγεσία του κόμματος, που γνωρίζει κάπως καλύτερα τα πράγματα, φοβάται να ξεκαθαρίσει την κατάσταση με την πτέρυγα που έχει ψευδαισθήσεις. Γιατί έχουν ψευδαισθήσεις τόσο για την οικονομία όσο και για την πολιτική.
Όσον αφορά την οικονομία, οι Ρεπουμπλικανοί εξτρεμιστές απορρίπτουν τη συναίνεση των επιστημόνων για την κλιματική αλλαγή, ενώ πολλοί από αυτούς απορρίπτουν και τη θεωρία της εξέλιξης. Γιατί επομένως να περιμένουμε από αυτούς να πιστέψουν τις προειδοποιήσεις των ειδικών για τους κινδύνους της χρεωκοπίας; Είναι βέβαιο ότι δεν θα το κάνουν.
Στο μεταξύ, σε ό,τι αφορά την πολιτική, οι λογικοί άνθρωποι γνωρίζουν ότι ο Ομπάμα δεν έχει τα περιθώρια να εκβιαστεί με τέτοιο τρόπο -και όχι μόνο επειδή η μεταρρύθμιση του συστήματος περίθαλψης αποτελεί μια από τις βασικές πολιτικές του. Σε τελική ανάλυση, αν αρχίσει να κάνει παραχωρήσεις στους ανθρώπους που απειλούν να τινάξουν στον αέρα την παγκόσμια οικονομία, θα ήταν σαν να καταργούσε το Σύνταγμα. Όμως, οι Ρεπουμπλικανοί εξτρεμιστές ακόμα επιμένουν ότι ο Ομπάμα θα υποκύψει στα αιτήματά τους.
Πώς επομένως μπορεί να τελειώσει αυτό; Οι ψήφοι για τη χρηματοδότηση του Δημοσίου και την αύξηση του ορίου δανεισμού υπάρχουν και υπήρχαν πάντοτε: κάθε Δημοκρατικός στη Βουλή των Αντιπροσώπων θα ψήφιζε τα απαραίτητα μέτρα και το ίδιο θα έκαναν και πολλοί Ρεπουμπλικανοί. Το πρόβλημα είναι ότι η ρεπουμπλικανική ηγεσία, φοβούμενη την οργή των εξτρεμιστών, δεν φάνηκε διατεθειμένη να επιτρέψει τέτοιες ψήφους. Τι θα μπορούσε να τους αλλάξει γνώμη;
Η ειρωνεία -αν αναλογιστεί κανείς ποιος μας πρωτοέμπλεξε σε αυτό το οικονομικό χάος- είναι ότι πιθανότατα η απάντηση θα προέλθει από τη Γουόλ Στριτ. Το χρήμα θα πει στην ηγεσία των Ρεπουμπικανών ότι πρέπει να σταματήσει τις ανοησίες.
Τι θα συμβεί όμως αν οι πλουτοκράτες δεν έχουν τη δύναμη να χαλιναγωγήσουν τους εξτρεμιστές; Σε αυτή την περίπτωση ο Ομπάμα είτε θα επιτρέψει τη στάση πληρωμών είτε θα βρει κάποιον τρόπο να αψηφήσει τους εκβιαστές μετατρέποντας τη χρηματοοικονομική σε συνταγματική κρίση. Όλα αυτά μοιάζουν τρελά επειδή είναι. Η τρέλα όμως δεν βρίσκεται στην κατάσταση, αλλά στα μυαλά των πολιτικών μας και των ανθρώπων που τους ψηφίζουν. Τη χρεωκοπία δεν θα κρίνουν τα αστέρια, αλλά εμείς οι ίδιοι.
Πηγή: Η Αυγή