Σε ποιον ανήκει ο φυσικός πλούτος; Έχουν ρόλο οι τοπικές κοινωνίες στον καθορισμό του μοντέλου ανάπτυξης μιας περιοχής; Πως παρεμβαίνουν τα κινήματα υπεράσπισης των δημοσίων αγαθών στην σημερινή συγκυρία; Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα που παραμένουν ανοιχτά προς συζήτηση προέκυψαν στην χθεσινή εκδήλωση που διοργάνωσε η περιβαλλοντική οργάνωση Καλλιστώ στην Θεσσαλονίκη με θέμα « Κινήματα και Περιβάλλον, οι εμπειρίες του παρελθόντος, διδάγματα για τις μάχες του μέλλοντος» συνδέοντας δύο μεγάλους αγώνες των τελευταίων χρόνων στην Θεσσαλονίκη και την Χαλκιδική, τον αγώνα ενάντια στις εξορύξεις χρυσού στις Σκουριές και αυτόν ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού.
Το δημοψήφισμα για το νερό που έγινε τον Μάιο του 2014, μια συγκλονιστική εμπειρία για τους Θεσσαλονικείς, έδωσε μια σαφή απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα με το κίνημα που αναπτύχθηκε να διδάσκεται από αντίστοιχους αγώνες στο εξωτερικό για την υπεράσπιση των δημοσίων αγαθών αλλά και να εξάγει πλέον τα δικά του συμπεράσματα για τους αγώνες του μέλλοντος.
Η ιδιωτικοποίηση του νερού έρχεται από την πίσω πόρτα
Ο Κ. Νικολάου, μέλος της κίνησης 136 παρέθεσε τους σταθμούς της πρωτοβουλίας αυτής που ως στόχο είχε την αποτροπή της ιδιωτικοποίησης της ΕΥΑΘ και την διατήρηση του νερού στα χέρια των πολιτών μέσω της δημιουργίας συνεταιρισμών για το νερό σε κάθε Δήμο. Όπως ανέφερε από το 2010 μέχρι και σήμερα έχουν δημιουργηθεί 12 συναιτερισμοί στην πόλη μας που συμμετείχαν στον διαγωνισμό του ΤΑΙΠΕΔ ως «Ένωση Πολιτών για το νερό», συμμετοχή που αποκλείστηκε τελικά χωρίς αιτιολογία αλλά που κατέφερε να στείλει ένα μήνυμα πανευρωπαϊκά για τον αγώνα που εξελισσόταν στην Θεσσαλονίκη. “Την επιτυχία του δημοψηφίσματος που έγινε στην συνέχεια δεν κατάφερε κανένας να την αμφισβητήσει, ούτε η κυβέρνηση ούτε και το ΤΑΙΠΕΔ, όχι μόνο λόγω του συντριπτικού ποσοστού που είπε ΌΧΙ στην ιδιωτικοποίηση αλλά κυρίως λόγω του γεγονότος ότι σε αυτό συμμετείχε πάνω από το 50% των πολιτών που ψήφισαν στις δημοτικές εκλογές” πρόσθεσε ο Κ. Νικολάου.
Για τον κ. Νικολάου ο αγώνας για την υπεράσπιση του νερού συνεχίζεται στο επίπεδο της ενημέρωσης του κόσμου αλλά και του μπλοκαρίσματος των διατλαντικών συμφωνιών που (π.χ. TTIP) μέσω των οποίων οι πολυεθνικές θα είναι είναι ελεύθερες να επιβάλλουν το συμφέρον τους ιδιωτικοποιώντας δημόσιες υπηρεσίες και αγαθά ανεξάρτητα από τη βούληση των κρατών.
Αποφασιστικό ρόλο στις τοπικές κοινωνίες
«Τα δημοψηφίσματα πρέπει να έχουν όχι μόνο γνωμοδοτικό αλλά και αποφασιστικό ρόλο» δήλωσε από την πλευρά του ο Γ. Αρχοντόπουλος, πρόεδρος του σωματείου της ΕΥΑΘ, μεταφέροντας την εμπειρία του κινήματος SOSTE το νερό αλλά και άλλων κινημάτων στην Αμερική, την Ιρλανδία και την Βαρκελώνη που αγωνίζονται για την υπεράσπιση του νερού ως δημόσιου αγαθού. Σύμφωνα με τον ίδιο, τα τελευταία 15 χρόνια σε 35 χώρες έχουμε πολλά παραδείγματα επαναδημοτικοποίησης υπηρεσιών ύδρευσης. Σε εξέλιξη βρίσκεται η προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα κίνημα για το νερό στο Ντιτρόιτ όπου η εταιρεία ύδρευσης έχει καταρρεύσει οικονομικά όπως και συνολικά η πόλη και πολλοί φτωχοί πολίτες μένουν κυριολεκτικά χωρίς νερό. Στην οπισθοδρομική αυτή κατάσταση έχει παρέμβει ο ΟΗΕ ενώ παράλληλα ομάδες αλληλεγγύης μοιράζουν νερό σε μπιτόνια έξω από κάθε σπίτι.
Η υφαρπαγή της γης
«Οι περιβαλλοντικές συγκρούσεις είναι πολιτικές συγκρούσεις καθώς εμπεριέχουν εγγενώς τα ζητήματα των κοινωνικών και παραγωγικών σχέσεων, της κατανάλωσης και της εξουσίας» δήλωσε ο Γ. Βελεγράκης, υποψήφιος διδάκτορας πολιτικής οικολογίας και μέλος της «Καλλιστώ», προσθέτοντας πως τόσο ο αγώνας για το νερό όσο και αυτός ενάντια στην επένδυση χρυσού είναι αγώνες ενάντια σε διαδικασίες υφαρπαγής. Ο Γ. Βελεγράκης ανέλυσε τους λόγους που σε περιόδους κρίσης οι εξορύξεις ορυκτού πλούτου και δη χρυσού γίνονται ακόμη πιο επικερδείς για τις πολυεθνικές καθώς μειώνεται το εργατικό κόστος όπως και το κόστος της γης, παραβλέπονται περιβαλλοντικοί νόμοι, θεσπίζονται διατάξεις ευνοϊκές για τις εξορύξεις χρυσού με τις αντιστάσεις να καταστέλλονται πιο εύκολα μέσω της κρατικής βίας. Οι εταιρείες, όμως, γίνονται επιθετικές λόγω της αύξησης της τιμής του χρυσού, την συνεχή προσέλκυση hedge funds, την συγχώνευση μεγάλων κεφαλαίων με αποτέλεσμα να έχουμε λιγότερους «παίκτες» αλλά ακόμη πιο ισχυρούς.
Σύμφωνα με τον ίδιο, πλέον συναντάμε το φαινόμενο, η απόδοση των μετόχων στις εταιρείες αυτές να καθορίζει την παραγωγή και όχι το αντίστροφο.
Το συμπέρασμα από την διεθνή εμπειρία της επιβολής του εξορυκτικού μοντέλου είναι ότι τα οφέλη από τις δραστηριότητες είναι εξαιρετικά μικρά για τις τοπικές κοινωνίες που επωμίζονται όμως όλο το περιβαλλοντικό κόστος. Επιπλέον, παρατηρείται ένας μονοπωλιακός έλεγχος των τεχνολογικών εξελίξεων από τις πολυεθνικές με την ανάπτυξη ενός μόνο τομέα, τα οικοσυστήματα να καταστρέφονται και τα κράτη να δεσμεύονται μακροχρόνια από το μοντέλο του «νέου εξορυκτισμού» που καθορίζει το σύνολο της πολιτικής.
Σαν το ξεπούλημα της Χαλκιδικής δεν έχει
Για τις ολέθριες συνέπειες που έχουν επιφέρει οι εντατικές εργασίες της Ελληνικός Χρυσός στην περιοχή αλλά και το ξεπούλημα παραλιακών εκτάσεων μέσω ΤΑΙΠΕΔ μίλησε ο Γ. Λέκκας, μέλος της επιτροπής αγώνα Μ. Παναγιάς και γραμματέας της ΕΛΜΕ Χαλκιδικής. Ο Γ. Λέκκας τόνισε πως το επενδυτικό σχέιδο της εταιρείας υπερβαίνει τις αντοχές της περιοχής ενώ παράλληλα η σύμβαση παραχώρησης αποτελεί, όπως είπε, ένα οικονομικό και πολιτικό σκάνδαλο, μια αποικιακού τύπου σύμβαση καθώς 300 χιλ. στρέμματα δόθηκαν στην Ελληνικός Χρυσός στην εξευτελιστική τιμή των 11 εκ. Ευρώ.
“Ζήσαμε και το τραγελαφικό η απερχόμενη κυβέρνηση να προσβάλει την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ότι η παραχώρηση συνιστά ουσιαστικά δώρο στην εταιρεία, λέγοντας πρακτικά ότι δεν ήθελε τα 15 εκ. Ευρώ επιστροφής στο Δημόσιο και αυτό σε περίοδο κρίσης!” δήλωσε συγκεκριμένα.
Ο Γ. Λέκκας επεσήμανε ακόμη την σημασία της ανάπτυξης του κινήματος που αντιστάθηκε στο “πανηγύρι καταστολής” σε μια περιοχή με μεταλλευτική παραδοση, το κίνημα, πρόσθεσε, αναμετρήθηκε με παγιωμένες αντιλήψεις. Τέλος τα τελευταία χρόνια αναζητήθηκαν από το κίνημα διαφορετικές μορφές ανάπτυξης με το αίτημα του αποχαρακτηρισμού της περιοχής από μεταλλευτική να είναι πάγιο.
“Θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας κόντρα στις λογικές της ανάθεσης, περιμένοντας προφανώς την υλοποίηση των δεσμεύσεων της κυβέρνησης για την ακύρωση της επένδυσης. Δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε έχουμε αντίθετα να κερδίσουμε έναν ολόκληρο κόσμο” κατέληξε.
Σταυρούλα Πουλημένη