Το πιο ενδιαφέρον που αναδεικνύεται μέσα από τις εκλογές για το Κοινοβούλιο της Αυτόνομης Καταλονίας είναι το ζήτημα της δημοκρατίας μέσα από το αίτημα των Καταλανών για ανεξαρτησία. Ο Pablo Iglesias μάλιστα, επαναλαμβάνοντας παλαιότερη δήλωση του υπέρ ενός επίσημου κι όχι απλά συμβουλευτικού δημοψηφίσματος σαν αυτό που έγινε λίγους μήνες πριν, δείχνει πως αυτός και το κόμμα (ή κίνημα) Podemos είναι οι μόνοι ικανοί στο ισπανικό πολιτικό σκηνικό να αξιοποιήσουν πολιτικά και να ικανοποιήσουν (αν αναλάβουν ποτέ την κυβέρνηση) το αίτημα για δημοκρατία.
Για να γίνει κατανοητό αυτό το αίτημα στο πλαίσιο της όξυνσης του καταλανισμού οφείλεται πρώτα μια κατανόηση του ίδιου του ιδιαίτερου αυτού εθνικισμού σε αυτή την περιοχή της Ισπανίας. Ρίχνοντας μια ματιά στις ρίζες του καταλανισμού και στην ιστορική του διαδρομή βλέπει κανείς ότι κυριότερο χαρακτηριστικό του είναι το πνεύμα αντίστασης στην κεντρική εξουσία, στην επιβολή της και στον καταπιεστικό της χαρακτήρα πολιτικά και πολιτισμικά. Ο αγώνας των Καταλανών για τα πολιτικά και ατομικά τους δικαιώματα αναδείχθηκε κι έγινε γνωστός μέσα από τον ισπανικό εμφύλιο, την στάση τους απέναντι στο καθεστώς του Φράνκο (και το αντίστροφο) καθώς μέσα από τις προεκτάσεις που πήρε αυτός ο αγώνας στην τέχνη (τραγουδιστικό κίνημα και ανάδειξη μέσα από το γλωσσικό ζήτημα) και στο ποδόσφαιρο (η FC Barcelona ως μέσο). Δεν είναι παράδοξο λοιπόν, όπως και στη χώρα των Βάσκων, ένα μεγάλο κομμάτι του προοδευτικού και αριστερού κόσμου της Καταλονίας όχι μόνο διαχρονικά να εντάσσεται αλλά και να επιδιώκει την ηγεμονία εντός του κινήματος της ανεξαρτητοποίησης.
Είναι επίσης γνωστό ωστόσο ότι καιροσκόποι πολιτικοί σαν τον νικητή των εκλογών Artur Mas , την καταλανική κεντροδεξιά και την καταλανική κεντροαριστερά επένδυσαν στο κίνημα της ανεξαρτητοποίησης δίνοντας του καθαρά οικονομίστικα χαρακτηριστικά ενταγμένα στο πλαίσιο του νεοφιλελευθερισμού. Έτσι αρθρώνεται εδώ και χρόνια ένας λόγος περί «Καταλανών που πληρώνουν φόρους για τους Ισπανούς που δεν παράγουν» και καθίσταται ως βασικό αίτημα η οικονομική ανεξαρτησία από τη Μαδρίτη. Η κυριαρχία, μέσα από την εκμετάλλευση του κινήματος ανεξαρτησίας, της καταλανικής άρχουσα τάξης στο πολιτικό σκηνικό στην Καταλονία συνοδεύτηκε και από την μεγάλη επιφύλαξη του κόσμου στη μη καταλανική Αριστερά. Τα «λόγια» των Σοσιαλιστών πριν γίνουν κυβέρνηση στις αρχές του ’80 και μετά τον Αθνάρ δεν έγιναν πράξη και η μετριοπάθεια απέναντι στο θέμα της ανεξαρτησίας έγινε κανόνας. Είναι κοινός τόπος και έχει αποτυπωθεί διαχρονικά σε έρευνες ότι η υποστήριξη της ενότητας της Ισπανίας φέρνει ψήφους σε επίπεδο επικράτειας αφού μιλάμε για μια κοινωνία που στα 40 περίπου χρόνια της δικτατορίας γαλουχήθηκε από τις ιδέες του φασισμού, του συντηρητισμού και της εθνικής ενότητας.
Στο 2015, τέσσερα χρόνια μετά τις μεγάλες κινητοποιήσεις στις πλατείες όλης της χώρας, η ισπανική κοινωνία (περιλαμβάνει εθνικά όλες και όλους για χάρη συνεννόησης) έχει ριζοσπαστικοποιηθεί, ψάχνει εναλλακτικές λύσεις και σε κάθε περίπτωση αποτελεί ένα διαφορετικό ακροατήριο σε σχέση με το παρελθόν, που δεν ακούει απλά αλλά συμμετέχει ενεργά σε κινήματα και κινητοποιήσεις. Στην Βαρκελώνη, η κινηματική και η πολιτική Αριστερά συνευρέθηκαν σε ένα εγχείρημα από τα κάτω και κέρδισαν το Δήμο με την Ada Colau βάζοντας μπροστά τη δημοκρατία, τη συμμετοχή και την αντίσταση στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές (βλ. εξώσεις από κατοικίες). Στις προχθεσινές εκλογές ωστόσο ένα σημαντικό κομμάτι της προοδευτικής και κινηματικής Καταλονίας βρέθηκε να στηρίζει το ψηφοδέλτιο του Mas ενώ και προσωπικότητες όπως ο διάσημος για τη στάση του απένανι στο καθεστώς του Φράνκο τραγουδοποιός Lluis Llach και ο πρώην προπονητής της Barcelona, Pep Guradiola, καλούσαν τον κόσμο να ψηφίσει για «μια χώρα πιο δίκαιη», όραμα πολύ μακρινό σε σχέση με τις νεοφιλελεύθερες προτάσεις του Artur Mas. Την ίδια στιγμή ένα «από τα κάτω» εγχείρημα της καταλανικής ριζοσπαστικής αριστεράς (CUP) είδε μεγάλη άνοδο στα ποσοστά του (από το 3,5% στο 8,2%) λαμβάνοντας μόλις 30.000 ψήφους λιγότερους και 1 έδρα λιγότερη από το μέτωπο του Podemos και της Ενωμένης Αριστεράς.
Ξεκάθαρα λοιπόν το αίτημα για δημοκρατία και η κόντρα στους εκβιασμούς του Ισπανού πρωθυπουργού και στην πολιτική της επιβολής της Μαδρίτης είναι αυτά που αναδείχθηκαν στις καταλανικές εκλογές. Σε συνδυασμό με την κουλτούρα της αντίστασης και του «είμαστε Καταλανοί και το φωνάζουμε» το κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας κατάφερε να δημιουργήσει μια πολιτική εκπροσώπηση γι αυτές τις εκλογές μόνο και μόνο για «να μπει στο μάτι» της Μαδρίτης και με αυτόν τον τρόπο να ασκηθεί πίεση για περισσότερα δικαιώματα. Είναι πολύ πιθανό σε ένα επίσημο δημοψήφισμα το ΟΧΙ να υπερίσχυε του ΝΑΙ όπως έγινε και Σκωτία χωρίς να σημαίνει ότι θα χει παύσει η επιθυμία για αποκέντρωση της εξουσίας.
Τα παραπάνω ανοίγουν πεδίο δόξης λαμπρό στα αριστερά πολιτικά εγχειρήματα όπως το Podemos και η Ενωμένη Αριστερά αρκεί αυτά να είναι όντως αριστερά και να αποφύγουν το στρογγύλεμα των θέσεων τους. Αυτό αφορά και την κριτική στο μοντέλο της ισπανικής δημοκρατίας αλλά και στη λειτουργία του ευρωπαϊκού μοντέλου, του καθεαυτού μοντέλου καταπίεσης της δημοκρατίας και της άσκησης πολιτικής. Την ίδια στιγμή που σηκώνουν ψηλά τη σημαία του αγώνα ενάντια στη λιτότητα και της κοινωνικής δικαιοσύνης έχει σημασία να σηκώσουν το ίδιο ψηλά και τη σημαία του αγώνα για πραγματική δημοκρατία (democracia real ya), ιδανικά που εκφράζουν μεγάλο μέρος της βάσης της ισπανικής κοινωνίας. Ιδανικά που δεν έχουν καμία σχέση με τον Artur Mas αλλά βρίσκονται ριζωμένα στην κουλτούρα ενός λαού του οποίου ο εθνικός ύμνος έχει τίτλο «Οι θεριστές» και μιλάει για τον αγώνα των εργατών γής ενάντια στο στέμμα.
Que tremoli l’enemic,
en veient la nostra ensenya.
Com fem caure espigues d’or,
quan convé seguem cadenes.
Να τρέμει ο εχθρός
όταν βλέπει το σύμβολο μας.
Όπως κόβουμε τα χρυσά στάχυα
Όταν έρθει η ώρα θα κόψουμε τις αλυσίδες