Το απόγευμα της περασμένης Δευτέρας βρεθήκαμε στην Σβώλου για μια ξεχωριστή παρουσίαση βιβλίου. Στο πλαίσιο της «Εβδομάδας Μικρών Βιβλιοπωλείων» οι αγαπημένες Ακυβέρνητες Πολιτείες φιλοξένησαν τον Λεωνίδα Οικονομάκη, μεταδιδακτορικό ερευνητή στο τμήμα Ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο Vrije του Άμστερνταμ και frontman των Social Waste, τον Δημήτρη Δαλάκογλου καθηγητή στο ίδιο τμήμα και τον εικονογράφο Αποστόλη Ιωάννου, για να παρουσιάσουν το πρώτο αυτοτελές μεγάλου μήκους εθνογραφικό κόμικ στην Ελλάδα με τίτλο «ΣΚΟΥΡΙΕΣ», από τις Εκδόσεις του Κάμπου.
Το κόμικ αυτό, αν και καλλιτεχνικό παράγωγο μυθοπλασίας βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, είναι έργο ενδελεχούς έρευνας και αυτοψίας, μελέτης αρχειακού υλικού, με υπαρκτούς πρωταγωνιστές, οι οποίοι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του πολύχρονου αγώνα του κινήματος ενάντια στην εξόρυξη χρυσού – χαλκού από την καναδική Eldorado που συνέβαλαν ενεργά, όπως ειπώθηκε στη συζήτηση, στο τελικό αποτέλεσμα του βιβλίου. Ο Λεωνίδας όπως περιέγραψε, έζησε ένα χρόνο στην περιοχή δημιουργώντας σχέσεις ζωής και κατ’ επανάληψη μαζί με τον Δημήτρη Δαλάκογλου, επισκέπτονται τον τόπο μέχρι και σήμερα. Αρκετοί φίλοι-ες μάλιστα ήταν παρόντες-ούσες στην εκδήλωση και κάποιοι πήραν τον λόγο δίνοντας απόλυτα βιωματική διάσταση. Τη συζήτηση συντόνισε ο Διονύσης Δουράκης, κάτοικος της περιοχής και μέλος του κινήματος που έκανε την γλωσσική επιμέλεια, ενώ τον λόγο πήρε ο Γιώργος Καρίνας, μελισσοκόμος και ο Σταύρος Μαναζής αγαπημένος άνθρωπος και επιδραστική μορφή του αγώνα που ξεχωρίζει στην αφήγηση του κόμικ. Και οι δύο πέρασαν από πολλές δοκιμασίες.
Δοκιμασίες τις οποίες βίωσε πλήθος κατοίκων, όπως αναφέρεται και στο βιβλίο, καθώς οι κρατικές διώξεις ανέρχονταν στους 450. Αλλά οι άνθρωποι δεν είναι αριθμοί και κάθε ένας πλήρωσε ακριβά με τρόπο που δεν αποτιμάται χρηματικά, τα συμφέροντα της πολυεθνικής.
Τι είναι το βιβλίο αυτό; Είναι η ιστορία δεκαετιών ενός πολύπαθου τόπου. Είναι η αφήγηση ενός αγώνα σαν αυτόν του Δαβίδ με τον Γολιάθ. Από τη μια η λεηλασία της φύσης κι από την άλλη, οι ανθρώπινες σχέσεις μιας κοινωνίας που πέρασε και περνά πολλές δοκιμασίες. Είναι οι συλλογικοί αγώνες και η δυναμική τους, είναι ο διχασμός, η ομερτά των εκβιασμών, τα διλήμματα (ή όχι) στο αξιακό σύστημα της συνείδησης του καθενός, είναι τα γλέντια και η μέθεξη στις παρέες που παραμένουν ενωμένες. Πραγματικά γεγονότα με βαριά συναισθηματική φόρτιση.
Ωστόσο τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ανθρώπων, το χιούμορ τόσο των ίδιων όσο και του γλωσσικού ιδιώματος που έχει η χαλκιδικιώτικη διάλεκτος, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην επιλογή του κόμικ ως τρόπο επικοινωνίας της επιστημονικής έρευνας.
Πώς γίνεται για παράδειγμα, εκτός από το Μεξικό, Ακαπούλκο να έχει και η Μεγάλη Παναγία Χαλκιδικής; Είναι αλήθεια ότι την Πάολα την λένε Παγώνα και είναι από το χωριό του Μάλαμα; Πώς μπορεί ένα κίνημα να ανατρέψει την εξουσία πριν αποδυναμωθεί κι εκπνεύσει; Γίνεται να είσαι βοσκός και ποιητής; Τι ακριβώς είναι η δίκη των 21 και πόσο εύκολα μπορεί η εξαγορασμένη εξουσία να συλλαμβάνει έναν πατέρα που δεν έκανε τίποτα, μπροστά στα μάτια των παιδιών του; Τι οδηγεί τον άνθρωπο να πιστεύει πως «πρώτα είναι η δουλειά και μετά η υγεία» λες και αν πεθάνεις γίνεται να ζεις για να δουλεύεις; Πώς συνδέεται ο Ρίτσος με τον Σταύρο και τον Φιντέλ;
Η αφήγηση ξεκινά με την δολοφονία του Αθανασιάδη το 1988 κάνοντας έτσι την απαραίτητη ιστορική σύνδεση με τα γεγονότα του 1976 – ΄77, περιγράφοντας τις μαζικές απεργιακές κινητοποιήσεις των μεταλλωρύχων που οδήγησαν σε άκρατη καταστολή, μαζικές συλλήψεις και δίκες των εργαζομένων κατοίκων.
Με την επανεμφάνιση της δραστηριότητας της εταιρίας το 2012 η ιστορία επαναλαμβάνεται. Μάχες σώμα με σώμα, συλλήψεις, άδικες κατηγορίες, δικαστήρια, άγριο ξύλο. Κάποιες δίκες κρατούν μέχρι σήμερα, δίκες παρωδίες που τις παρακολουθήσαμε με τα μάτια μας και μόνο στόχο είχαν να εξαντλήσουν οικονομικά και ψυχικά τους ανθρώπους που αντιστέκονταν. Πρόσωπα που ήταν και είναι ένα με το βουνό, εμφανίζονται στην ιστορία του βιβλίου. Όσοι μπόρεσαν ήταν παρόντες στην παρουσίαση. Κάποιοι όμως αν κι έχουν φύγει, ήταν σαν να βρίσκονταν κάπου ανάμεσά μας καθώς αναφέρθηκαν ένας προς έναν, τιμώντας τη μνήμη και τον αγώνα τους. Όπως ειπώθηκε και από τον Γιώργο Καρίνα, «δεν άντεξαν την βαρβαρότητα». Κι αυτή είναι η κατάλληλη λέξη για να περιγράψει ό,τι συμβαίνει ακόμη και τώρα.
Κάποιοι ακριβώς την προηγούμενη μέρα ήμασταν στο δάσος των Σκουριών σε ένα οδοιπορικό διαμαρτυρίας μέχρι την πόρτα του εργοστασίου. Οι δοκιμαστικές εκρήξεις έχουν αρχίσει. Μόνο ως βαρβαρότητα μπορεί να χαρακτηριστεί η στιγμή που κελαηδούν τα αηδόνια ανάμεσα στα πανύψηλα δέντρα και ακούς έκρηξη μέσα στο δάσος. Και μετά από λίγο πάλι. Και πάλι. Δεν έχουμε αντιληφθεί ότι αυτή η κολοσσιαία λεηλασία της φύσης μόνο επένδυση δεν είναι. Ήδη αύριο, Πέμπτη, ξεκινούν οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων της εταιρείας. Σκάει η φούσκα της επένδυσης της που έχει καταχρεώσει το ελληνικό κράτος και το αφήγημα, πρώτα η δουλειά μετά η υγεία, δεν υφίσταται ούτε αν δεν έχεις υγεία, αλλά ούτε αν δεν έχεις δουλειά και αυτό ήταν κάτι που το βροντοφώναζαν οι αγωνιστές και οι αγωνίστριες κατά της εξόρυξης, εξ αρχής.
Ο αγώνας για τον αέρα, τη γη και το νερό, την ίδια τη ζωή των επόμενων γενιών, συνεχίζεται. Και όπως είπαμε και με τον Λεωνίδα Οικονομάκη, ευχόμαστε το βιβλίο να γίνει έναυσμα να αναζωπυρωθεί ό, τι σιγοκαίει από αυτόν τον διαρκή πόλεμο.
