Συνέντευξη στη Ximena Póo[1] για το περιοδικό Palabra Pública. Μετάφραση για το Αυτολεξεί: Κώστας Φωτίου
Η συγγραφέας του Ο Κάλιμπαν και η μάγισσα: Γυναίκες, σώμα και πρωταρχική συσσώρευση[2] μίλησε για την πολιτική των κοινών, την ανάπτυξη και την κριτική της στην καπιταλιστική Αριστερά, καθώς και για τη Χιλή που αλλάζει και έχει τα μάτια του κόσμου πάνω της. Σε αυτή τη συνέντευξη από το περιοδικό Palabra Pública αναφέρεται επίσης στην πανδημία, στην κρίση ψυχικής υγείας και στους αγώνες που συνεχίζονται. Ο κόσμος έχει γίνει ένα «στρατόπεδο προσφύγων» και «μόνο το 1% του πληθυσμού δεν φοβάται το μέλλον», λέει από το Μπρούκλιν η Ιταλοαμερικανίδα που έχει αναπτύξει μια σχολή και σήμερα είναι μία από τις μεγάλες στοχάστριες του αντικαπιταλιστικού φεμινισμού.
Στο Επαναμαγεύοντας τον κόσμο: Φεμινισμός και η πολιτική των κοινών (2020)[3], η Σίλβια Φεντερίτσι (Πάρμα, Ιταλία, 1942) αναφέρει ότι το κύριο ενδιαφέρον της είναι «να αποδείξει ότι η αρχή των κοινών, όπως αυτή τη στιγμή ορίζεται από φεμινίστριες, αναρχικούς, οικολόγους και μη ορθόδοξους μαρξιστές έρχεται σε αντίθεση με την υπόθεση που μοιράζονται οι υποστηρικτές της ανάπτυξης, της επιτάχυνσης και ο ίδιος ο Μαρξ σχετικά με την ανάγκη ιδιωτικοποίησης της γης ως τρόπου παραγωγής μεγάλης κλίμακας και σχετικά με την ανάγκη παγκοσμιοποίησης ως μέσου ενοποίησης των προλετάριων του κόσμου». Αυτή η παράγραφος και, φυσικά, ολόκληρο το βιβλίο και τα προηγούμενα, ήταν ένας δρόμος για όσους από εμάς ταξιδεύουμε στη φεμινιστική μάθηση, προσπαθώντας να αποαποικιοποιήσουμε ακόμη και τον Δυτικό φεμινισμό.
Η Σίλβια Φεντερίτσι είναι φεμινίστρια στο πεδίο του δρόμου, όχι του σαλονιού. Εργάστηκε για χρόνια διδάσκοντας στη Νιγηρία και έχει προωθήσει το δικαίωμα να αναγνωρίζεται και να αμείβεται η οικιακή εργασία. Έχει αυτόνομη πορεία μέσα στη μαρξιστική θεωρία και έχει αναπτύξει μια σχολή, με ένα έργο που χαρακτηρίζεται από κείμενα όπως Ο Κάλιμπαν και η μάγισσα: Γυναίκες, σώμα και πρωταρχική συσσώρευση (2004), Επανάσταση στο σημείο μηδέν: Οικιακή εργασία και φεμινιστικές μάχες (2013)[4], Η Πατριαρχία των μισθών (2018)[5] και Ποιος οφείλει σε ποιον; Διακρατικά δοκίμια οικονομικής ανυπακοής[6], που δημοσιεύθηκε μαζί με κείμενα άλλων συγγραφέων τον Ιούλιο του 2021.
Μιλάμε εκτενώς για τη ζωή στο σπίτι, την τηλεργασία, τους αστικούς κήπους, τις χειρονομίες της ανθρωπότητας, τους αγώνες, τον ρατσισμό και τους πατριαρχικούς θύλακες που, όπως το χρέος, καθορίζουν την ύπαρξη και επιταχύνουν τη μηχανή, αποβάλλουν πτώματα, απειλούν ζωές. Η Φεντερίτσι είναι κομμάτι μιας μακράς πλεξούδας γυναικών οι οποίες κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα, και πολύ νωρίτερα από τα χαρακώματα της οργής και της αγάπης, σήμερα βγαίνουν ξανά στους δρόμους. Το παρόν αποτελεί μέρος του διαλόγου, στον οποίο συμμετέχουμε για το Palabra Pública.
Στο Επαναμαγεύοντας τον κόσμο η πολιτική των κοινών είναι το κλειδί για την πολιτιστική στροφή. Στη Χιλή, υπάρχει μια διαμάχη μέσα στην Αριστερά μεταξύ των υποστηρικτών της ανάπτυξης και της επιτάχυνσης και όσων από εμάς είμαστε με το μέρος των κοινών, σε μια αντιρατσιστική, αντιπατριαρχική και αντινεοφιλελεύθερη διατομεακότητα. Πώς βλέπεις εσύ το ζήτημα;
Σ.Φ.: Βλέπω ότι η ανάπτυξη είναι βία και ως προς αυτό μπορούμε να μιλήσουμε για πεντακόσια χρόνια αποδεικτικών στοιχείων, απέλασης, ιδιωτικοποίησης της γης και καταστροφής κοινοτήτων. Σήμερα, «ανάπτυξη» σημαίνει την εκδίωξη ανθρώπων ή τον εξαναγκασμό τους να βρίσκονται στη γη τους αλλά ως εξαρτημένοι εργαζόμενοι, όχι ως άνθρωποι που μπορούν να απολαύσουν τον φυσικό πλούτο. Το σχέδιο είναι να τεθούν τα πάντα σε ένα πλαίσιο εξάρτησης: να απολυόμαστε όποτε θέλουν, να μας δίνουν τον χαμηλότερο μισθό και να συγκεντρωνόμαστε στις πόλεις όπου μπορούν να μας ελέγχουν. Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να ελέγξουμε τι τρώμε επειδή ελέγχουν τη γεωργία. Δεν είναι παράνοια, είναι αυτό που βλέπουμε.
Συμβαίνει σε όλο τον κόσμο και υπάρχουν και οι πόλεμοι. Αυτή η κατάσταση του άπειρου και μόνιμου πολέμου είναι μέρος της υλικής κατάστασης της ανάπτυξης. Ανάπτυξη πρακτικά σημαίνει μετατροπή όλων των φυσικών αγαθών σε εμπορεύματα. Ο κόσμος μεταμορφώνεται σε ένα μεγάλο στρατόπεδο προσφύγων. Δεν υπάρχει ζωή, μέλλον, χαρά, τίποτα. Είναι η ιστορία των τελευταίων δεκαετιών: Σομαλία, Υεμένη, Αφγανιστάν, Ιράκ, Συρία. Ο πόλεμος και η τρομοκρατία καθιστούν δυνατές τις βομβιστικές επιθέσεις, την καταστροφή και την απέλαση εκατομμυρίων ανθρώπων που είχαν το δικαίωμα να ζουν στις χώρες τους από την αρχαιότητα, αλλά έχουν εκτοπιστεί από εταιρείες.
Αυτό το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης σχέδια πράσινης ανάπτυξης. Είναι ο λόγος για τον οποίο η σκέψη για την ανάπτυξη, με τους όρους που τίθεται σήμερα, είναι πραγματικά αυτοκτονική για την Αριστερά. Είναι το όραμα ενός ορθόδοξου, τυφλού μαρξισμού που πιστεύει ότι η ανάπτυξη είναι το παν. Όχι. Όλη η Ιστορία της ανάπτυξης είναι μια ιστορία κατάκτησης, ρατσισμού και διχασμού. Το επαναλαμβάνω χιλιάδες φορές: η καπιταλιστική συσσώρευση είναι συσσώρευση ιεραρχιών, ανισοτήτων και ιδιωτικού πλούτου. Η επιτυχία της ήταν να κάνει τους προλετάριους να σκοτώνουν προλετάριους, άνδρες να ελέγχουν και να εκμεταλλεύονται γυναίκες, λευκούς να ελέγχουν και να εκμεταλλεύονται άλλες φυλές. Αυτό είναι η ανάπτυξη.
Δεν ξέρω τι περνάει από το μυαλό αυτών των ανθρώπων: υπάρχει μια Αριστερά που έχει μια καπιταλιστική αντίληψη του κόσμου.
Στην Αμερική, η Αριστερά έχει αναθεωρηθεί μέσα από τους ιθαγενείς λαούς που έχουν θέσει επί τάπητος τη φιλοσοφία της καλής διαβίωσης –με τους διάφορους ορισμούς της–, η οποία είναι επίσης ένας τρόπος αντίστασης. Για παράδειγμα, στη Βολιβία υπάρχει ένα σλόγκαν από τη νέα κυβέρνηση που λέει «χωρίς τον Μαρξ, χωρίς τον Χριστό, αλλά με τον κόσμο της Αϋμάρα[7]», δηλαδή, να λάβουμε υπόψη τη φιλοσοφία της Αϋμάρα και να μην περιμένουμε τον Μαρξ ή τον Χριστό να μας σώσουν. Στη Χιλή υπάρχει μια συζήτηση για ένα πολυφυλετικό κράτος, όπου θα αναγνωρίζονται όλα τα έθνη που ζουν στη χώρα. Τι δύναμη μπορείς να δεις εκεί;
Σ.Φ.: Νομίζω ότι υπάρχει μεγάλη δύναμη. Είναι κοινός τόπος να αναγνωρίσουμε ότι από τους Ζαπατίστας υπήρξε μια ιθαγενοποιητική πολιτική που ήταν πολύ θετική. Αυτό δεν σημαίνει ότι εξιδανικεύουμε τους αυτόχθονες λαούς ή παραγνωρίζουμε ότι υπάρχουν πατριαρχικές μορφές σε αυτούς. Πάνω από όλα, οι αυτόχθονες πληθυσμοί είναι αυτοί που ξεσηκώθηκαν για να υπερασπιστούν τα κοινοτικά καθεστώτα και τα φυσικά εμπορεύματα. Γνωρίζω επίσης ότι υπάρχει ένα μέρος του ιθαγενικού κινήματος -και για αυτό έχουν ειπωθεί πολλά από την Silvia Rivera Cusicanqui- που υποστηρίζει την ανάπτυξη, οπότε και οι αυτόχθονες πληθυσμοί είναι διχασμένοι. Αλλά σκεπτόμενοι γενικά, αυτοί οι λαοί έχουν υπερασπιστεί περισσότερο μια κοινοτική έννοια της ζωής. Η παρουσία ιθαγενών συντρόφων στα φεμινιστικά κινήματα και τον λαϊκό φεμινισμό ήταν πολύ μεγάλη. Αναφέρομαι ιδιαίτερα σε συντρόφισσες όπως η Gladys Tzul Tzul (Γουατεμάλα, 1982). Έχω εντυπωσιαστεί πολύ από τη σκέψη της επειδή μου φαίνεται ότι τέτοιες γυναίκες εκφράζουν πολύ ισχυρά τις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα και στις αυτόχθονες κοινότητες, όπου οι γυναίκες είναι εκείνες που θέλουν να επιβεβαιώσουν ένα κοινοτικό καθεστώς και να απελευθερωθούν από ένα πατριαρχικό όραμα.
«Χωρίς κοινοτισμό δεν μπορείς να ζήσεις»
Η Σίλβια Φεντερίτσι έζησε στη Νέα Υόρκη την πανδημία, κατά τη διάρκεια της οποίας οι καταστροφές από την ιδιωτικοποίηση της ψυχικής υγείας ήταν πιο εμφανείς από ποτέ. Της αναφέρω το σλόγκαν που κυκλοφορεί στη Χιλή: «Δεν ήταν κατάθλιψη, ήταν νεοφιλελευθερισμός». Η τραγωδία της πανδημίας έσπασε τον καθρέφτη. Όπως προειδοποιεί: «[Η κρίση ψυχικής υγείας] δεν αφορά μόνο την πανδημία, αφορά στο ότι αυτό το κοινωνικό σύστημα μας διαταράσσει, δημιουργεί μορφές ψυχικής ασθένειας, οργής, παθών, φόβου και ανταγωνισμού. Όλα αυτά είναι μια συναισθηματική, ψυχική και πνευματική μόλυνση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η κοινότητα είναι τόσο θεμελιώδης και το έχουμε δει σε αυτή την περίοδο. Για παράδειγμα, για μένα ήταν σημαντικό να βγω στην αυλή, να δω ανθρώπους, να δω τα παιδιά, τους συναδέλφους από την ομάδα μου, από την κολεκτίβα μου. Στις χειρότερες στιγμές του κορονοϊου δεν σταματήσαμε ποτέ να συναντιόμαστε. Ήταν μεγάλη χαρά. Έδωσε τη δυνατότητα να πούμε όχι στην κατάθλιψη».
Αυτά τα μικρο-πολιτικά δίκτυα αντίστασης είναι μια πολύ ισχυρή δύναμη. Υπάρχει μια διαύγεια φεμινισμού εκεί.
Σ.Φ.: Είναι κάτι πολύ απαραίτητο, καθώς χωρίς αυτόν τον κοινοτισμό δεν μπορείς να επιβιώσεις. Είμαι σε μια κατάσταση που βιώνουν εκατομμύρια γυναίκες: ο σύντροφός μου είναι αρκετά άρρωστος, έχει μια χρόνια ασθένεια. Για μένα είναι μια τεράστια δουλειά φροντίδας και η δύναμή μου δεν είναι αρκετή. Αυτό που μου επέτρεψε να επιβιώσω είναι ότι έχω συντρόφους που λένε: «Δεν μαγείρεψες σήμερα; θα σου μαγειρέψω». Μου τηλεφωνούν κάθε μέρα. Είναι αυτό που μου επιτρέπει να συνεχίζω και να μην έχω κατάθλιψη.
Υπάρχει μια φράση από το χιλιανό φεμινιστικό κίνημα του 2018 που για μας είχε νόημα: «Τώρα που συναντηθήκαμε, δεν το αφήνουμε».
Σ.Φ.: Θα σας δείξω κάτι (η Σίλβια σηκώνεται και ψάχνει για ένα κόκκινο πανί με τυπωμένη μια ασπρόμαυρη εικόνα που γράφει “Población La Victoria 1957, 30 Οκτωβρίου”). Μου το έδωσαν και το κρατώ, γιατί όταν πήγα [στη Χιλή] έφτασα στη Λα Βικτόρια και με επηρέασε πολύ. Γνώρισα μια γυναίκα εκεί, έχω ξεχάσει το όνομά της, αλλά ήταν από τις πρώτες που ξεκίνησαν τη δημοφιλή μορφή διαμαρτυρίας με τις γλάστρες, και μου είπε πώς ήταν η ζωή όταν τη νύχτα τα τανκς έφταναν στην κοινότητα. Επισκέφθηκα επίσης το ραδιόφωνο (La Señal 3 de La Victoria, το 2018).
Ας μιλήσουμε για τη Συνταγματική Συνέλευση της Χιλής. Πρόεδρός της είναι η Elisa Loncon, ενώ υπάρχει ένα σημαντικό φεμινιστικό αποτύπωμα μεταξύ πολλών ψηφοφόρων. Υπάρχουν ορισμένα συμβολικά σημάδια που θα έχουν υλικές επιπτώσεις, τελικά;
Σ.Φ.: Είναι φανταστικό αυτό που συμβαίνει στη Χιλή. Ο Νότιος Κώνος φέρνει στον κόσμο τον αγώνα των γυναικών, των κινημάτων. Όλοι βλέπουμε τη Χιλή, τους συντρόφους της Αργεντινής, της Ουρουγουάης, της Βολιβίας, Συνεπώς, πιστεύω ότι τα πεντακόσια χρόνια ιστορίας στη διάρκεια των οποίων η Λατινική Αμερική γνωρίζει τον καπιταλισμό, τις κατακτήσεις, τον ρατσισμό, τα βασανιστήρια, τον ιμπεριαλισμό και μια δολοφονική ανάπτυξη, έχουν δημιουργήσει μια σοφία γύρω από την πολιτική, την οποία δεν βρίσκω σε άλλα μέρη που έχουν επίσης ζήσει μια ιστορία καταπίεσης και δουλείας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, πιστεύω, βλέπουμε στη Χιλή μια διαδικασία που οικοδομείται με τον στοχασμό, την αναδιάταξη και τη διδαχή από την καταστολή. Είναι μια πολύ σημαντική στιγμή.
*Το πρωτότυπο δημοσιεύτηκε στις 26 Οκτωβρίου 2021 εδώ:
Πηγή: Αυτολεξεί
Πρόκειται για απόσπασμα από τη συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στο 23ο τεύχος του περιοδικού Palabra Pública. Ολόκληρη στα ισπανικά εδώ: https://libros.uchile.cl/files/revistas/DIRCOM/PalabraPublica/23-sep-oct2021/26/
Σημειώσεις:
- Η Ximena Póo είναι διδακτώρισσα Λατινοαμερικανικών Σπουδών και διευθύντρια Επέκτασης και Επικοινωνιών στο Ινστιτούτο Επικοινωνίας και Εικόνας (ICEI) του Πανεπιστημίου της Χιλής.
- Φεντερίτσι, Σ. (2014). Ο Κάλιμπαν και η μάγισσα: Γυναίκες, σώμα και πρωταρχική συσσώρευση (μτφ. Ι. Γραμμένου, Λ. Γυιόκα & Π. Μπίκα). Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις των ξένων.
- Federici, S. (2020). Reencantar el mundo: El feminismo y la política de los comunes. Buenos Aires: Tinta Limón Ediciones.
- Federici, S. (2013). Revolución en punto cero: Trabajo doméstico, reproducción y luchas feministas. Madrid: Traficantes de Sueños
- Federici, S. (2018). El patriarcado del salario Críticas feministas al marxismo. Buenos Aires: Tinta Limón Ediciones.
- Federici, S., Gago, V., & Cavallero, L. (2021). Quién le debe a quién? Ensayos transnacionales de desobediencia financiera. Buenos Aires: Tinta Limón Ediciones.
- Φυλή αυτοχθόνων στη Βολιβία. Τη γλώσσα Αϋμάρα ομιλούν πάνω από δύο εκατομμύρια ανθρώπων στη χώρα. Άλλες ιθαγενικές γλώσσες είναι η Κέτσουα και η Γκουαρανί. Όσες/οι δεν ομιλούν την επίσημη γλώσσα, τα ισπανικά, αντιμετωπίζουν κοινωνικές διακρίσεις.
