Στις 23 Σεπτεμβρίου το 93% των συμμετεχόντων στο δημοψήφισμα στο Βόρειο Ιράκ (αποκαλούμενο από τους Κούρδους ως Νότιο Κουρδιστάν), ένα δημοψήφισμα που διεξήχθη κάτω από μεγάλες εσωτερικές και διεθνείς πιέσεις αλλά και εν μέσω μιας μεγάλης πολιτικής κρίσης στην περιοχή, τάχθηκε υπέρ της ανεξαρτησίας. Τα αντίποινα από το Ιράκ αλλά και άλλες χώρες έχουν ήδη ξεκινήσει με το κουρδικό ζήτημα να βγαίνει ξανά στην επιφάνεια με αφορμή το αίτημα για συγκρότηση κράτους και την επιλογή του ηγέτη του ιρακινού Κουρδιστάν (Μασούντ Μπαρζανί) να προχωρήσει σε δημοψήφισμα.
Μιλήσαμε με τον Σεΐτ Εβράν, δημοσιογράφο στο ANF (κουρδικό ειδησεογραφικό πρακτορείο) για να μας εξηγήσει το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο κάτω από το οποίο διεξήχθη αυτό το δημοψήφισμα αλλά και τις πιθανές επιπτώσεις -ενδεχόμενα για την ζωή των κούρδων τόσο στο Ιράκ αλλά και στις υπόλοιπες κουρδικές περιοχές (Συρία, Ιράν και Τουρκία).
Συνέντευξη στην Σταυρούλα Πουλημένη για το stokokkino.gr
Πως φτάσαμε στο δημοψήφισμα και ποια είναι η κατάσταση στην πολιτική ζωή της ημιαυτόνομης περιοχής στο Νότιο Κουρδιστάν το τελευταίο διάστημα;
Στο Νότιο Κουρδιστάν η κατάσταση είναι περίεργη εδώ και καιρό και υπάρχουν έντονες συγκρούσεις και διαφωνίες στην εσωτερική πολιτική μεταξύ των κομμάτων. Εκτός από το κυβερνών Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (ΚDP), τα υπόλοιπα κόμματα, δηλαδή η Πατριωτική Ένωση (PUK- ΥΝΚ), το Gorran (Κίνημα για την Αλλαγή), η Ισλαμική Ενότητα Κούρδων και η Ισλαμική Ομάδα Κούρδων (Komall) αντιδρούν στην πολιτική που εφαρμόζει το KDP. Να σημειωθεί ότι η κουρδική βουλή είναι κλειστή εδώ και δύο χρόνια παρ`όλο που είναι εκλεγμένη από τον λαό και αυτό με απόφαση του Μασούντ Μπαρζανί του ηγέτη του KDP και προέδρου της ημιαυτόνομης περιοχής. Στην βουλή τα εκλεγμένα κόμματα θα έπρεπε να συζητήσουν το ζήτημα του δημοψηφίσματος για να λάβουν μια κοινή απόφαση. Παρ΄όλα αυτά, το κόμμα του Μπαρζανί κατάφερε να “εξουδετερώσει” τη λειτουργία της βουλής. Ουσιαστικά έχουμε να κάνουμε με μία κατάληψη της εξουσίας από την οικογένεια του ηγέτη του KDP χωρίς την απόφαση του λαού.
Πρέπει να εξηγηθεί ότι στο Ιράκ ο πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει οριστεί να είναι από τους Κούρδους. Όλα τα κόμματα συμφώνησαν μεταξύ τους πρόεδρος να μην είναι ο Μπαρζανί (που είναι πρόεδρος της ημιαυτόνομης περιοχής) αλλά ο Σελάλ Ταλαμπανί, γραμματέας του PUK. Στις εκλογές που έγιναν στο Νότιο Κουρδιστάν, οι περιοχές που ελέγχονται από το κόμμα του Μπαρζανί, κυβερνώνται από το KDP (δηλαδή Ζάχο, Ερμπίλ, Ντουχόκ), αντίστοιχα στις περιοχές που ελέγχει το PUK (Σουλεμανίγιε, Κιρκούκ και Χαλέπτσε) κυβερνήτες είναι εκλεγμένοι από το PUK και πρόεδρος της βουλής εκλέχτηκε από το Gorran (Jalal Jawhar). Εδώ και δύο χρόνια δεν επιτρέπεται με ευθύνη του Μπαρζανί στον πρόεδρο της Βουλής να εισέλθει στην πρωτεύουσα (Ερμπίλ). Επίσης, ο Μπαρζανί καθαίρεσε από το αξίωμα τους πέντε υπουργούς από την Ισλαμική Ενότητα και χωρίς αυτό να έχει αποφασιστεί ποτέ στην βουλή.
Στο Νότιο Κουρδιστάν υπάρχει η νομοθεσία ότι κάποιος μπορεί μέχρι δύο τετραετίες να εκλεγεί πρόεδρος. Στην περίπτωση του Μπαρζανί η θητεία του εδώ και δύο χρόνια έχει λήξει, παρ`όλα αυτά επέμενε και το κατάφερε να μείνει στην εξουσία.
Στην περιοχή η κρίση είναι πολιτική και οικονομική ταυτόχρονα. Δηλαδή εδώ και δύο χρόνια δεν πληρώνονται οι δημόσιοι υπάλληλοι κυρίως οι δάσκαλοι αλλά και η αστυνομία και για τον λόγο αυτόν βρίσκονται σε διαμαρτυρίες. Με τους Πεσμεργκά (κούρδικος στρατός της περιοχής) υπάρχει διαφορετική αντιμετώπιση καθώς πρόσκεινται πολιτικά στον Μπαρζανί.
Έτσι, η επιλογή του δημοψηφίσματος θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν προσωπική απόφαση του Μπαρζανί, ο οποίος δεν ζήτησε καν τη γνώμη των υπολοίπων κομμάτων. Μπροστά στο ενδεχόμενο να πέσει και άλλο η δημοτικότητά του και προκειμένου να ξεπεράσει την κρίση αυτή πήρε την απόφαση για να κερδίσει ξανά κύρος στην κοινή γνώμη και να παραμείνει στην εξουσία. Για να ξαναβγεί, όπως λέμε στην επιφάνεια, από την οποία κινδύνευε να χαθεί.
Το αίτημα για ένα ανεξάρτητο κράτος εκ μέρους του Μπαρζανί αποτελούσε επιθυμία του λαού των κουρδικών περιοχών;
Εκτός από την περιοχή που ελέγχει ο Μπαρζανί και στις συνολικά 4 περιοχές που ζουν Κούρδοι, υπήρχε εδώ και χρόνια στην συνείδησή τους η επιθυμία για ένα κράτος, μια πατρίδα. Ο λαός θέλει ανεξάρτητο κράτος, ο Μπαρζανί στην πραγματικότητα δεν θέλει τίποτα από όλα αυτά, απλώς επιδιώκει με τον τρόπο αυτόν να επαναπροσανατολίσει την πολιτική του καριέρα.
Γιατί, όμως, ο κόσμος αποφάσισε να συμμετέχει;
Εκατοντάδες χρόνια οι Κούρδοι αγωνίζονται για να ζήσουν ελεύθερα και για τον λόγο αυτόν πήγαν να ψηφίσουν. Ο κόσμος δεν εκπροσωπείται πολιτικά από τον Μπαρζανί και γνωρίζει ότι δεν ακολουθήθηκαν διαδικασίες για να παρθεί η απόφαση αυτή συλλογικά από τον λαό και από τη βουλή. Παρ΄όλα αυτά στο συλλογικό συνειδητό του κουρδικού λαού βρίσκεται η επιθυμία για ανεξαρτησία και για τον λόγο αυτόν ο κόσμος συμμετείχε. Όποιος και αν είχε πάρει την απόφαση να διενεργηθεί δημοψήφισμα θα είχαμε το ίδιο αποτέλεσμα και υπό την έννοια αυτή το τελευταίο δεν αποτελεί επιτυχία του Μπαρζανί αλλά του ίδιου του λαού. Η επιλογή του Μπαρζανί από την άλλη, όπως είπαμε και προηγουμένως, είχε να κάνει με την κοινωνική, οικονομική και πολιτική κρίση που υπάρχει στην περιοχή και με την κίνηση αυτή ήθελε να την επισκιάσει για να διατηρηθεί στην εξουσία.
Πως αποτυπώνεται η οικονομική κρίση, που αναφέρετε, στη ζωή των ανθρώπων;
Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι οι επενδύσεις στον τομέα των κατασκευών έχουν σταματήσει εδώ και χρόνια, οι δάσκαλοι που λάμβαναν 700 δολάρια μισθό υπέστησαν μειώσεις που ανέρχονται περίπου στο 50% ενώ παράλληλα τα δεδουλευμένα τους τα λαμβάνουν με καθυστέρηση δυο -τριών μηνών. Οι τρόποι, έτσι, με τους οποίους ο κόσμος προσπαθεί να επιβιώσει είναι πολλοί. Υπάρχει μια μεγάλη μερίδα κόσμου που είναι μέλη του στρατού των Πεσμεργκά, είναι ένα επάγγελμα που φέρνει κάποια λίγα έσοδα . Υπάρχουν ακόμη οικογένειες στις πόλεις που έχουν σχέση με την ύπαιθρο (χωράφια κτλ) και καταφέρνουν να βρίσκουν ένα πρόσθετο εισόδημα. Η πλειοψηφία όμως των πολιτών, όπως οι δημόσιοι υπάλληλοι, δάσκαλοι κτλ δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα και έτσι κάνουν άλλες και άσχετες με το επάγγελμά τους δουλειές. Υπάρχουν δάσκαλοι που ταυτόχρονα εργάζονται ως υπάλληλοι ταξί, όλοι με συμπληρωματικές δουλειές προσπαθούν να επιβιώσουν σε μια καθημερινότητα όπου έχει καταλήξει να είναι πολύ ακριβή.
Το κακό είναι ότι το δημοψήφισμα έγινε σε αυτές τις συνθήκες και ενώ δεν υπάρχει κάποιου τύπου ενότητα μεταξύ των κομμάτων στο Νότιο Κουρδιστάν. Αν το ζήτημα είχε συζητηθεί σε όλες τις περιοχές και είχε παρθεί απόφαση με όρους εθνικού κογκρέσου, το κουρδικό ζήτημα θα είχε τεθεί με πιο δυναμικό τρόπο και δεν θα είχε τις σημερινές περιπλοκές. Να σημειωθεί, επίσης, ότι δημιουργήθηκε εκ μέρους του Μπαρζανί εσκεμμένα ένα κλίμα έτσι ώστε το δημοψήφισμα να περιοριστεί στο Νότιο Κουρδιστάν (Σουλειμανίγιε, Ντοχούκ, Ερμπίλ, Κιρκούκ) και όχι σε άλλες περιοχές που ζουν Κούρδοι και αυτό με στόχο να παρουσιαστεί ότι εκεί υπάρχει ανεξάρτητο κράτος.
Πιστεύετε ότι η ανεξαρτησία και η συγκρότηση κράτους είναι ένα αίτημα προωθητικό για την κατάσταση των Κούρδων σήμερα;
Δεν μπορούμε να πούμε κατά πόσο είναι εφικτό στις σημερινές παγκόσμιες συνθήκες να συγκροτείται νέο κράτος, δηλαδή να δημιουργούνται νέα σύνορα. Το Κουρδιστάν είναι διαμελισμένο μεταξύ τεσσάρων αποικιακών κρατών (Τουρκία, Συρία, Ιράκ και Ιράν). Αν θα δημιουργηθεί ανεξάρτητο κράτος, το ενδεχόμενο μεγάλων συγκρούσεων με τα κράτη αυτά είναι μεγάλο. Κατά τη γνώμη μου έπρεπε να προηγηθεί μια μεγάλη συζήτηση μεταξύ των κομμάτων, των οργανώσεων και των συλλόγων συνολικά για το κουρδικό ζήτημα στο παγκόσμιο σκηνικό, και να παρθούν αποφάσεις από κοινού. Τίθεται, ακόμη, το ερώτημα, ότι όταν μεταξύ των κουρδικών περιοχών δεν υπάρχει μια κοινή οικονομία, κοινός στρατός κτλ. πώς μπορεί κανείς να μιλήσει για την δυνατότητα δημιουργίας ανεξάρτητου κράτους; Επίσης, είναι διαφορετικό να μιλάμε για ένα ανεξάρτητο δημοκρατικό Κουρδιστάν και διαφορετικό για ένα ανεξάρτητο φεουδαρχικό κράτος στα χέρια μιας οικογένειας. Και η Σαουδική Αραβία έχει κράτος αλλά γνωρίζουν όλοι πως διοικείται.
Πως θα μπορούσε να υπάρξει ενότητα από την στιγμή που υπάρχουν διαφορετικά συμφέροντα ακόμη και ανάμεσα στους ηγέτες του κουρδικού λαού;
Οι εκπρόσωποι των κομμάτων δυστυχώς λειτουργούν όχι για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα του λαού αλλά για να υπηρετήσουν τις σχέσεις που έχουν τα στελέχη τους με τις γειτονικές και όχι μόνο χώρες αλλά και με την θρησκεία. Για παράδειγμα ο Μπαρζανί ανήκει σε μια θρησκευτική ομάδα (Naksibendi) και προσπαθεί να χειραγωγήσει τους ανθρώπους μέσα από την θρησκεία ενώ ταυτόχρονα υποδύεται και τον ηγέτη της φυλής. Η σχέση του λαού με το κόμμα του περισσότερο δείχνει μια σχέση υποταγής παρά μια σχέση επιλογής.
Ποια η σχέση του κόσμου στο Νότιο Κουρδιστάν με τους κούρδους της Ροτζάβα και τις προσπάθειές τους να ανασυγκροτήσουν την κοινωνία τους;
Να πούμε καταρχάς ότι για την επανάσταση στη Ροτζάβα δεν υπήρξε καμία βοήθεια από τον Μπαρζανί και το KDP. Αντίθετα είχαμε επιθετικές κινήσεις εκ μέρους του, δοκιμάσανε ακόμη και στρατιωτικό πόλεμο ο οποίος δεν πέτυχε. Το κόμμα του Μπαρζάνι επιστράτευσε τότε νέους Κούρδους από τη Συρία που μετανάστευσαν στο Νότιο Κουρδιστάν και εκπαιδεύτηκαν στους Πεσμεργκά για επιστρέψουν στην Ροτζάβα και να αρνηθούν να συμμετέχουν στην επανάσταση κάτω από την ομπρέλα του YPG. Κάποιοι μάλιστα που εκπαιδεύτηκαν στους Πεσμεργκά πολέμησαν με τον εθνικοαπελευθερωτικό στρατό της Σύριας (FSA). Το KDP έκανε οικονομικό και διπλωματικό πόλεμο προς την Ροτζάβα. Π.χ. τρεις εβδομάδες μετά την επανάσταση εκεί τον χειμώνα του 2015, ομάδα που πρόσκειται στο KDP επιτέθηκε εναντίον άλλων κουρδικών δυνάμεων στο Χαλέπι. Υπήρξε η προσπάθεια Κούρδοι να στραφούν εναντίον άλλων Κούρδων αλλά αυτές οι δυνάμεις που επιτέθηκαν ηττήθηκαν.
Ποια στάση κρατάει και με ποια μορφή δραστηριοποείται ως οργάνωση το PKK στο Κιρκούκ;
Στις πόλεις του Νότιου Κουρδιστάν το PKK δεν υπάρχει ως κόμμα. Όταν έγινε η επίθεση από τους ISIS στη Σενγκάλ και στο Κιρκούκ, ζητήθηκε από το PKK να υπερασπιστεί αυτές τις περιοχές. Το ζήτησε ο ίδιος ο λαός. Στο Νότιο Κουρδιστάν υπάρχουν σύλλογοι, οργανώσεις που δημιουργήθηκαν από το λαό με δημοκρατικούς θεσμούς και είναι κοντά στο PKK αλλά το PKK δεν υπάρχει ως οργάνωση στις πόλεις, παρά μόνο στα βουνά.
Πώς αντιμετωπίζουν το Ιράκ, η Τουρκία και το Ιράν μετά το δημοψήφισμα το Νότιο Κουρδιστάν;
Το Ιράκ έχει ζητήσει από το Ιράν και από την Τουρκία να κλείσουν τα σύνορα προς το Νότιο Κουρδιστάν. Τα τρία κράτη έχουν και μεταξύ τους διαφορετικά και συγκρουόμενα συμφέροντα και για τον λόγο αυτό δεν έχει γίνει μέχρι τώρα επίσημος και απόλυτος αποκλεισμός. Το δημοψήφισμα όμως συσπείρωσε τα τρία κράτη που ενώ δεν είχαν κοινά συμφέροντα και φιλικές σχέσεις ήρθαν πιο κοντά και με έναν τρόπο αυτή την στιγμή έχουν συστρατευθεί όχι μόνο εναντίον του Νότιου Κουρδιστάν αλλά γενικότερα απέναντι στο κουρδικό ζήτημα. Κεκτημένα που είχαν κερδηθεί με τον χρόνο, όπως στη Ροτζάβα βρίσκονται σε κίνδυνο. Επίσης στο Ιράν απειλούν με φυλακή του Κούρδους κατηγορώντας τους ότι κάνουν λαθρεμπόριο.
Στις επεκτατικές πολιτικές εκ μέρους των τριών κρατών ο μοναδικός τρόπος που μπορούν να απαντήσουν οι κούρδοι είναι με την μεταξύ τους ενότητα. Τον Ιούλιο στο Νότιο Κουρδιστάν έγινε για τον λόγο αυτό ένα συνέδριο με θέμα την ενότητα των Κούρδων ενώ το αντίστοιχο για το Ανατολικό, καθ`ότι ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί στο Ιράν, έγινε σε ευρωπαϊκή χώρα. Πριν λίγες μέρες έγινε κάτι ανάλογο και στη Ροτζάβα όπου και εκεί αποφασίστηκε ότι απέναντι στις απειλές των τριών κρατών μοναδική λύση είναι η ενότητα.
Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι το δημοψήφισμα στο Νότιο Κουρδιστάν δεν έλαβε μεγάλες διαστάσεις όπως το δημοψήφισμα στην Καταλονία;
Πριν καν πραγματοποιηθεί το δημοψήφισμα η Τουρκία και το Ιράν ασκούσαν μεγάλες πιέσεις και με διπλωματικούς όρους για να μην γίνει. Οι ΗΠΑ ασκήσαν επίσης πιέσεις παρουσιάζοντας εναλλακτικές λύσεις, όπως την έναρξη διαλόγου με το Ιράκ. Το σκηνικό αυτό με τις εξωτερικές πιέσεις αλλά και την εσωτερική κρίση οδήγησε στο να μην βγει το θέμα αρκετά προς τα έξω.
Εσείς ως δημοσιογράφος ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζετε στην άσκηση του επαγγέλματός σας στις συνθήκες αυτές;
Όταν κανείς εργάζεται ως δημοσιογράφος στη Συρία και το Ιράκ έρχεται συχνά αντιμέτωπος με τον θάνατο. Παλαιότερα και ενώ ήμασταν σε αποστολή στην Συρία μπήκε βόμβα στο αυτοκίνητο που βρίσκονταν κάτω από την πολυκατοικία που διαμέναμε. Δεν ήταν ούτε οι ISIS, ούτε η μυστική υπηρεσία της Συρίας, αποδείχτηκε ότι η κίνηση αυτή αποτελούσε συνεργασία της τούρκικης μυστικής υπηρεσίας με το κόμμα του Μπαρζανί. Το `94 στην Τουρκία όταν για πρώτα φορά εκδόθηκε η εφημερίδα “Ozgur Ulke” (Έλεύθερη πατρίδα) έβαλαν βόμβα στον χώρο μας. Και τα τελευταία χρόνια, όμως, τα πράγματα είναι δύσκολα. Ιδιαίτερα στο Νότιο Κουρδιστάν δεν μπορείς να μιλήσεις ανοιχτά. Πέρυσι δημοσιογράφος στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Roj (Ημέρα) απήχθη και βρήκαν μετά από λίγο διάστημα το πτώμα του. Η δημοσιογραφία στις περιοχές όπου ζούμε και καλύπτουμε μοιάζει να είναι λιγότερο ένα επάγγελμα και περισσότερο μια επαναστατική πράξη.
Ποιο είναι το όραμά σας για το κουρδικό λαό; Θα θέλατε ένα ενιαίο κράτος, ή την ένταξη των κούρδων στα υπάρχοντα κράτη με διαφορετικούς όρους;
Για μένα προτεραιότητα έχει η ενότητα των Κούρδων, η δημοκρατική λειτουργία των κομμάτων και των συλλόγων. Όταν είδα την επανάσταση στη Ροτζάβα διαπίστωσα ότι το δημοκρατικό μοντέλο διακυβέρνησης στο οποίο πειραματίζονται είναι το ιδανικότερο στις σημερινές συνθήκες για όλους τους κούρδους. Δεν ακυρώνει καμία εθνικότητα και θρησκεία, αντίθετα μπορεί να πλαισιώνει όλες τις διαφορετικότητες και μέσα σε αυτό μπορούν να εκφράζονται όλοι αμεσοδημοκρατικά. Επίσης, δεν δημιουργεί την αίσθηση απειλής σε κανέναν. Αυτό το αποκεντρωμένο συνομοσπονδιακό μοντέλο θεωρώ πρότυπο για να εφαρμοστεί σε όλες τις διαμελισμένες περιοχές που ζουν σήμερα Κούρδοι.
*Ο Seyit Evren γεννήθηκε στο Ντιγιαρμπακίρ και σπούδασε Γεωπονία στο πανεπιστήμιο Τσουκούροβα στα Άδανα. Αρθρογραφεί εδώ και χρόνια στο κουρδικό πρακτορείο ειδήσεων Frat News – ANF, στην εφημερίδα Ozgur Politika, και στην διαδικτυακή εφημερίδα Ozur Demokratik Haber κ.α. Η συνέντευξη έγινε διαδικτυακά στις 7 Οκτωβρίου δύο εβδομάδες μετά το δημοψήφισμα όταν ο Seyit Evren βρισκόταν στην πρωτεύουσα του Νότιου Κουρδιστάν, το Ερμπίλ.
Διερμηνεία: Bahoz Bora
Πηγή: stokokkino.gr