Την Κυριακή 23 Μαΐου στις 19:00 η Συνέλευση Ενάντια σε Εγκλεισμούς και Αποκλεισμούς θα πραγματοποιήσει διαδικτυακή συζήτηση με τίτλο: «Σχολεία στις φυλακές: εκπαίδευση για την επανένταξη, ή συνεχιζόμενος αποκλεισμός;».
Όπως αναφέρει και η σελίδα της συνέλευσης στο Facebook:
Η εκπαίδευση στις φυλακές θεωρητικά στοχεύει στο να δημιουργήσει μια καινούργια ηθική ταυτότητα των κρατουμένων με στόχο την κοινωνική τους επανένταξη. Ωστόσο, στην πράξη διαφαίνεται ότι αυτό που ως επί το πλείστον επιτυγχάνεται είναι η αναπαραγωγή του κοινωνικού μειονεκτήματος και η καθήλωση των καταδικασθέντων στο περιθώριο, με συχνό αποτέλεσμα την υποτροπή τους σε παραβατικές συμπεριφορές την επαύριον της εξόδου τους στην κοινωνία.
Στην εκδήλωση της Κυριακής 23.05 θα εξετάσουμε με τη βοήθεια των καλεσμένων συνομιλητ(ρι)ών μας από διάφορες οπτικές γωνίες το τι αντιπροσωπεύει και το πώς λειτουργεί η εκπαίδευση σ’ ένα χώρο όπως οι φυλακές όπου η κατάσταση εγκλεισμού κι αποκλεισμού είναι δεδομένη. Ταυτόχρονα με το βαθύτερο ερώτημα σχετικά με τη δυνατότητα ενός πραγματικού, θετικού ηθικού και πνευματικού μετασχηματισμού των υποκειμένων σ’ ένα περιβάλλον όπου η στέρηση της ελευθερίας είναι η βασική συνθήκη θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τα παιδαγωγικά και διδακτικά μέσα με τα οποία επιχειρείται η αναμόρφωση αυτή και το βαθμό στον οποίο επιτυγχάνεται. Κάποια από τα ερωτήματα στα οποία θα επιχειρήσουμε να δώσουμε μια απάντηση είναι τα ακόλουθα:
Τι είδους εκπαιδευτικές δομές λειτουργούν εντός των “σωφρονιστικών” καταστημάτων και ποια ταυτοτικά χαρακτηριστικά έχουν οι κρατούμενοι που αποκτούν πρόσβαση σ’ αυτές; Ποιες λειτουργίες επιτελούνται στο πλαίσιο αυτής της εκπαίδευσης και πώς εργαλειοποιείται αυτή τόσο από τις διευθύνσεις των διαφορετικών ιδρυμάτων, όσο και από τις κεντρικές κυβερνητικές δομές; Τι προκλήσεις αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί που λειτουργούν μέσα σ’ αυτό το τόσο περιοριστικό περιβάλλον; Τι σχέσεις δημιουργούνται στο μικρό- επίπεδο μεταξύ του εκάστοτε εκπαιδευτικού προσωπικού και των εγκλείστων και ποιες αλλαγές μπορούν να επηρρεάσουν;
Ακόμη, ποια ιδιαίτερα προβλήματα δημιουργήθηκαν στις φυλακές από την πανδημία; Πώς επηρέασαν οι νέες στερήσεις και οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν τις εκπαιδευτικές διαδικασίες; Τι αγώνες δίνουν «οι πιο αόρατοι όλων» για το δικαίωμα τους στην εκπαίδευση και κατά πόσον πετυχαίνουν την ικανοποίηση των αιτημάτων τους;
Οι εισηγήσεις θα γίνουν από τους εξής ομιλητές:
– Θα αναγνωστεί το κείμενο με τίτλο “Οι Σίσυφειες προσπάθειες των κρατουμένων για εκπαίδευση”, του Βασίλη Δημάκη, φοιτητή στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης, Νομική Αθηνών/ΕΚΠΑ – κρατούμενου.
Το κείμενο καλύπτει ενότητες σχετικές με τους εγκλεισμούς, τους αποκλεισμούς, καθώς και με τους ιδιαίτερους περιορισμούς και τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από την πανδημία στις κλειστές δομές. Ο συγγραφέας του αναφέρεται στη στοχευμένα ασύγχρονη εκπαιδευτική πολιτική των ιθυνόντων: στην αποθαρρυντική πολιτική του Υπουργείου, όπως εκφράζεται, για παράδειγμα, με τη μη απόδοση του ευεργετικού υπολογισμού ημερών σε μεταβατικές βαθμίδες εκπαίδευσης (λυκειακή) και στην ελάχιστη απόδοση ημερομισθίων στην τριτοβάθμια. Επίσης μας ενημερώνει για τυχόν εκπαιδευτικά θέλγητρα και προτάσεις εκ μέρους των εκπαιδευομένων.
– Δρ. Καλλιόπη Ορφανάκη, Διευθύντρια Εκπαιδευτικών Δομών του Κ.Κ.Κορυδαλλού, Διδάσκουσα ΟΠΑ, ΕΑΠ “Εκπαίδευση και Φυλακή. Το σχολείο ως δώρο ή Δικαίωμα;”.
Στο επίκεντρο της διαδικασίας κοινωνικής επανένταξης και της προστασίας των ανθρωπίνων και κοινωνικών δικαιωμάτων βρίσκεται η σχέση του ατόμου με την εκπαίδευση. Το άτομο το οποίο ανήκει στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού αντιμετωπίζει δυσκολία πρόσβασης στην εκπαίδευση, η οποία γίνεται εντονότερη όσο μεγαλύτερη είναι η έλλειψη κοινωνικής ισχύος που έχει, εξαιτίας της θέσης του μέσα στην κοινωνία στην οποία ζει και δραστηριοποιείται. Το ζήτημα αυτό έρχονται να καλύψουν εκπαιδευτικές δομές, όπως τα σχολεία αντισταθμιστικής αγωγής ή τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας. Αντικείμενο της ανακοίνωσης αποτελεί η χαρτογράφηση των εκπαιδευτικών δομών και η παρουσίαση των εκπαιδευτικών αναγκών των ανδρών και γυναικών κρατουμένων στο Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού κατά τη χρονική περίοδο 2019-2021. Κεντρικό ερευνητικό ερώτημα αποτελεί το κατά πόσο η εφαρμογή ενός εκπαιδευτικού προγράμματος σε χώρους εγκλεισμού προσφέρει τη σύνδεση ανάμεσα στο μικρο-κοινωνικό επίπεδο της εφαρμογής του και τις κοινωνικές συντεταγμένες της εκάστοτε συγκυρίας εφαρμογής του. Αξιοποιώντας ερευνητικά δεδομένα που συγκεντρώθηκαν με ποιοτικού χαρακτήρα έρευνα, με μελέτη αρχειακού υλικού και με διεξαγωγή ελεύθερων ημι-δομημένων συνεντεύξεων σε τυχαίο αντιπροσωπευτικό δείγμα περίπου 45 φυλακισμένων, στη παρούσα ανακοίνωση επιχειρείται η αναζήτηση της σχέσης της εκπαίδευσης στις φυλακές με την εκπαιδευτική και αντεγκληματική πολιτική στη παρούσα ιστορική και κοινωνική εμπειρία.
Λέξεις κλειδιά: εκπαίδευση, φυλακή, Κορυδαλλός, αντεγκληματική και εκπαιδευτική πολιτική, ιδεολογία
– Πέτρος Δαμιανός, Διευθυντής Δημοτικού Γυμνασίου Λυκείου ΔΙΕΚ του Ειδικού Καταστήματος Κράτησης Νέων Αυλώνα “Η Εκπαίδευση Στη Φυλακή: Δικαίωμα γνώσης για όλους – Το παράδειγμα του Ε.Κ.Κ.Ν.Αυλώνα.”
– Βαγγελιώ Κοντοδήμα, εκπαιδευτικός φιλόλογος στο ΣΔΕ φυλακών Κορυδαλλού. “Διδάσκοντας στη φυλακή”.
Το να δουλεύεις ως δασκάλα στο χώρο της φυλακής είναι μεγάλη πρόκληση. Δεν είσαι απλά η διαμεσολαβήτρια για την κατάκτηση του γνωστικού αντικειμένου. Είσαι συνάμα η μεσολαβήτρια με τον έξω κόσμο, αυτή που θα πει πώς πάει έξω η κοινωνία. Η συμμετοχή των κρατουμένων στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι η συμμετοχή σε μια δυναμική ομάδα με όρους διαφορετικούς από αυτούς της φυλακής τις υπόλοιπες ώρες.
Ταυτόχρονα είναι μια πρόκληση προσωπική όπου δοκιμάζονται τα όρια της καθεμιάς και του καθενός. Η διδασκαλία σε μια τάξη στη φυλακή δεν έχει πολλά κοινά με τη διδασκαλία σε μια κοινή τάξη του δημόσιου σχολείου. Η εκπαίδευση στη φυλακή αντιμετωπίζεται ως μέσο άσκησης πειθάρχησης πάνω στο σώμα και τη ψυχή των κρατουμένων. Οι όροι με τους οποίους παρέχεται αυτό καταδεικνύει. Και είναι πολύ σημαντικό να μη χρειάζεται να διεκδικείται κάθε φορά εκ νέου, αλλά να εμπεδωθεί ότι είναι αναφαίρετο δικαίωμα όλων όσων βρίσκονται για οποιοδήποτε λόγω στη φυλακή, ανεξάρτητα από φύλο, φυλή ή χρόνο κράτησης.
– Κώστας Μάγος, αναπληρωτής καθηγητής διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
“Ανήλικοι, ευάλωτοι, κρατούμενοι: Ταυτότητες ορατές και ‘αόρατες’.”
Ένας σημαντικός αριθμός κρατουμένων τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα δεν έχουν συμπληρώσει το εικοστό πρώτο έτος της ηλικίας τους. Αν και οι αδυναμίες του υπάρχοντος συστήματος αντιμετώπισης της παραβατικότητας είναι κοινές για όλους/ες, η συγκεκριμένη ομάδα κρατουμένων έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και αντιμετωπίζει πολλά επιμέρους προβλήματα. Εξάλλου, για τον εκτός φυλακής κόσμο, από τις πολλαπλές ταυτότητες των μελών της παραπάνω ομάδας, η μόνη που είναι ορατή είναι εκείνη του κρατούμενου. Αντίθετα οι ευάλωτες ταυτότητες του ανηλίκου, του μετανάστη, του πρόσφυγα, του παιδιού που έχει μεγαλώσει στο δρόμο και πολλές ακόμη παραμένουν ‘αόρατες’. Το ίδιο ‘αόρατες’ οι διαστάσεις αυτές φαίνεται να είναι για εκείνους/ες που συναποφασίζουν την σωφρονιστική πολιτική της κάθε χώρας. Αν και η εκπαίδευση και η ενδυνάμωση είναι δικαίωμα για όλους/ες τους/τις κρατούμενους/ες, για τους/τις ανήλικους/ες αποτελεί το μοναδικό μέσο για μια αποτελεσματική κοινωνική επανένταξη. Η εκπαίδευση των ανηλίκων κρατουμένων χρειάζεται να λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ανάγκες και συνθήκες διαβίωσης της συγκεκριμένης ομάδας και να αξιοποιεί ένα εύρος διαφορετικών μορφών, προσεγγίσεων και διδακτικών μεθόδων. Τυπικές, μη τυπικές και άτυπες μορφές εκπαίδευσης μπορεί να αποτελέσουν μια σημαντική διέξοδο στην δυστοπική καθημερινότητα των κρατουμένων, αν και ως ευρύτερος στόχος σταθερά παραμένει η ανάγκη σχεδιασμού και λειτουργίας μιας συνολικά διαφορετικής προσέγγισης στην αντιμετώπιση των παραβατικών συμπεριφορών.
