Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, μόλις λίγες μέρες μετά το καταστροφικό ναυάγιο στην Πύλο, η Refugee Support Aegean δημοσιοποιεί την ιστορία ενός επιζήσαντα άλλου επικείμενου ναυαγίου, πριν δύο χρόνια, που διασώθηκε επίσης στην Καλαμάτα μαζί με τα δύο ανήλικα παιδιά του. Ο N.S., μονογονέας πατέρας, μετά τη διάσωσή του, κατηγορήθηκε, προφυλακίστηκε επί ένα έτος, χωρίστηκε από τα παιδιά του, τελικά αθωώθηκε από όλες τις κατηγορίες, και σήμερα, έναν χρόνο μετά την αθώωσή του, κατάφερε να συνενωθεί επιτέλους με τα παιδιά του. Η υπόθεση αυτή συνιστά άλλο ένα τυπικό θύμα της εφαρμογής των πολιτικών αποτροπής της ΕΕ, ποινικοποίησης των προσφύγων, αλλά και ένα παράδειγμα επιβίωσης και ανθεκτικότητας.
Ο N.S. είναι πρόσφυγας από τη Συρία, ο οποίος έφτασε με τα δυο παιδιά του στις 3/5/2021 στην Καλαμάτα, μετά τη διάσωσή τους από ένα επικείμενο ναυάγιο. Στις 6/5/2021 ο N.S. συνελήφθη για λόγους που ποτέ δεν κατανόησε, ως κατηγορούμενος για συνέργεια στη μεταφορά προσώπων στην Ελλάδα και κρίθηκε προφυλακιστέος ως συνέπεια μίας προβληματικής και συνοπτικής προδικασίας, στο πλαίσιο της οποίας αμφισβητήθηκε ακόμη και η γονεϊκή του ιδιότητα. Κρατήθηκε, δε, μέχρι την αποφυλάκισή του, κατόπιν της έκδοσης αθωωτικής απόφασης.
Η διαδικασία, ωστόσο, που ακολούθησε την αθώωση και αποφυλάκιση του N.S. μέχρι την επανένωσή του με τα δύο ανήλικα παιδιά του που βρίσκονται στην Ελλάδα, ανέδειξε τις παθογένειες και τις ανεπάρκειες των συστημάτων υποδοχής, ένταξης, πρόνοιας και παιδικής προστασίας στην Ελλάδα, στερώντας τους, για σχεδόν ένα χρόνο μετά την αποφυλάκισή του, την οικογενειακή συμβίωση.
Η οικογένεια χωρίζεται λόγω πλημμελούς διαδικασίας
Στον N.S. αποδόθηκαν σοβαρές κατηγορίες αμέσως μετά τη διάσωσή του, και συγκεκριμένα, ότι ήταν συνεργός στη μεταφορά στην Ελλάδα υπηκόων τρίτων χωρών από το εξωτερικό που δεν έχουν δικαίωμα εισόδου στην ελληνική επικράτεια. Έναν χρόνο μετά, στις 19 Μαΐου 2022, το Μονομελές Εφετείο Καλαμάτας τον αθώωσε από τις κατηγορίες αυτές, όπως και τον απήλλαξε από την κατηγορία της παράνομης εισόδου στην Ελλάδα. Η αθωωτική απόφαση για τον N.S. και έναν ακόμη Σύρο πρόσφυγα, κατέδειξε τις δραματικές συνέπειες της ποινικοποίησης των προσφύγων που εισέρχονται στο έδαφος της ΕΕ, ενώ η ακροαματική διαδικασία ανέδειξε τις σημαντικές παρατυπίες, τα σοβαρά κενά, τις παραλείψεις και τα σφάλματα της προδικαστικής και ανακριτικής διαδικασίας. Αυτά ακριβώς είχαν ως αποτέλεσμα, παρά την πλημμελή στοιχειοθέτηση, την άσκηση ποινικής δίωξης και την άδικη προφυλάκιση των δύο κατηγορουμένων για ένα έτος καθώς και την καταδίκη τριών κατηγορουμένων που απουσίαζαν από την ακροαματική διαδικασία.
Στο μεταξύ, τα δύο ανήλικα παιδιά του (8 και 9 ετών) τέθηκαν υπό την προσωρινή επιτροπεία της αρμόδιας Εισαγγελέως Πρωτοδικών Καλαμάτας, λόγω της σύλληψης και προφυλάκισής του σε συνδυασμό με την απουσία άλλου συγγενή στην Ελλάδα για να τα φροντίσει. Τα παιδιά τοποθετήθηκαν σε «ανάδοχη» οικογένεια αφού τέθηκαν από τον Εισαγγελέα υπό την προστασία της οργάνωσης «ΜΕΤΑΔΡΑΣΗ – Δράση για τη μετανάστευση και την ανάπτυξη».
Ήταν η πρώτη φορά που τα παιδιά αποχωρίστηκαν τον πατέρα τους μετά την τραγική απώλεια της μητέρας τους το 2015. Και οι τρεις τους είχαν αντιμετωπίσει πολλές δύσκολες καταστάσεις όλα αυτά τα χρόνια ως Σύροι πολίτες στην Τουρκία, αλλά ποτέ δεν είχαν βιώσει τον μεταξύ τους αποχωρισμό. Ο N.S. αγωνίστηκε και κατάφερε τελικά να διατηρήσει την επικοινωνία με τα παιδιά του για έναν χρόνο, μέσω τηλεφώνου.
Αντιμέτωπος με τις ανεπάρκειες του συστήματος υποδοχής
Τα παιδιά του N.S., κατόπιν του αρχικού αιτήματός ασύλου του, αναγνωρίσθηκαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, ενόσω αυτός ήταν κρατούμενος, ενώ ο ίδιος, για λόγους διαδικαστικούς, παρέμεινε τότε ως αιτών άσυλο στην Ελλάδα.
Κατά την αποφυλάκισή του ο N.S. ήρθε καταρχήν αντιμέτωπος με τα κενά και τις ανεπάρκειες του συστήματος υποδοχής: δεν του χορηγήθηκε αμέσως, παρά τον σχετικό έλεγχο από την αρμόδια αρχή, δελτίο αιτούντος διεθνή προστασία, ούτε του δόθηκαν οδηγίες ούτε παραπέμφθηκε αρμοδίως για να παραλάβει το ως άνω δελτίο, ούτε βέβαια υπήρξε καμία μέριμνα ή ενημέρωση. Ουδέποτε του χορηγήθηκαν συνθήκες υποδοχής και δη, στέγαση ως δικαιούχος αιτών άσυλο, ο οποίος μάλιστα είχε μόλις αποφυλακισθεί, δεν είχε χρήματα, ούτε και γνώση για το αν και πού θα μπορούσε να ζητήσει συνδρομή. Ως εκ τούτου, μόνο νομιμοποιητικό έγγραφο του N.S. ήταν το έγγραφο αποφυλάκισης μέχρι την, κατόπιν αίτησης διά των δικηγόρων του, παραλαβή του δελτίου αιτούντος άσυλο, γεγονός ιδιαίτερα προβληματικό, ακόμη και για την ανεύρεση προσωρινής στέγης αλλά και για την πρόσβαση σε βασικά αγαθά-εργασία, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κ.α.
Ο λαβύρινθος της οικογενειακής συνένωσης μετά την αποφυλάκιση
Ο N.S. αντιμετώπισε ένα δαιδαλώδες πλαίσιο προκειμένου να διασφαλίσει τα αυτονόητα και δη, τη συνένωσή του με τα ανήλικα παιδιά του και τη χορήγηση των δικαιωμάτων του ως αιτών αλλά και στη συνέχεια ως δικαιούχος διεθνούς προστασίας:
- Παρότι ο N.S. αιτήθηκε, με τη συνδρομή των δικηγόρων της RSA, τη χορήγηση κατάλληλων συνθηκών υποδοχής και δη, κατάλληλη στέγαση γι’ αυτόν ως ευάλωτη περίπτωση, ως μονογονέας με δύο ανήλικα παιδιά, τα οποία στερήθηκε άδικα και προκειμένου να συνενωθεί μαζί τους, το αίτημά του για παροχή συνθηκών υποδοχής ουδέποτε απαντήθηκε από τις ελληνικές αρχές.
- Ενώ, δε, δεν του χορηγήθηκαν συνθήκες υποδοχής, ενόσω αιτών διεθνή προστασία, ενημερώθηκε ότι ούτε ως δικαιούχος, πλέον, μπορούσε να ενταχθεί στο πρόγραμμα HELIOS, αφού, «ο κύριος N.S. δεν έμενε προηγουμένως σε κάποιο Κέντρο Υποδοχής (ΚΥΤ)» το οποίο θέτει ως προϋπόθεση το εν λόγω πρόγραμμα, που είναι και το μοναδικό για την επιδότηση στέγασης δικαιούχων διεθνούς προστασίας. Επιπλέον, για να αιτηθεί επίδομα ΚΕΑ-Ενοικίου-Τέκνων, ενώ είναι αναγνωρισμένος πρόσφυγας και διαθέτει άδεια διαμονής, χρειάζεται επιπλέον υποχρεωτικά τραπεζικό λογαριασμό. Αυτό σημαίνει ότι εμμέσως είναι υποχρεωτική η έκδοση ταξιδιωτικού εγγράφου, που περιλαμβάνει και έξοδα παραβόλου 90 ευρώ, καθώς οι τράπεζες δεν προβαίνουν σε έκδοση τραπεζικού λογαριασμού χωρίς αυτό.
- Έτσι, αν και διαχωρίστηκε από τα παιδιά του χωρίς δική του ευθύνη και παρά την αθώωση του, η οικογενειακή συνένωση δεν ήταν αυτονόητη ούτε άμεση. Για έναν ολόκληρο χρόνο βρέθηκε αντιμέτωπος με προαπαιτούμενα τα οποία ήταν ευθύνη και υποχρέωση των ελληνικών αρχών (κατάλληλες συνθήκες στέγασης, εισοδηματικά κριτήρια κλπ.) αλλά και την προβληματική συμπεριφορά, τις αυθαίρετες αιτιάσεις, ακόμα και την αμφισβήτηση του πατρικού-γονικού του ρόλου από τους ορισμένους ως «αναδόχους», λόγω καταγωγής, νομικής και οικονομικής κατάστασης, φύλου και θρησκεύματός του καθώς, και κυρίως, της απουσίας αποτελεσματικών θεσμικών μηχανισμών προστασίας αυτού και των παιδιών του έναντι αυτών των προβληματικών αλλά και επικίνδυνων καταστάσεων.
- O N.S. αμέσως μετά την αποφυλάκιση του εκτέθηκε σε στρεσογόνες και τραυματικές εμπειρίες λόγω απαιτητικών, χρονοβόρων αλλά και επισφαλών διαδικασιών. Όντας ο ίδιος σε επισφαλείς συνθήκες όφειλε να αναζητήσει οικονομικούς πόρους και κατοικία για τον ίδιο και ταυτόχρονα να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και τις κατάλληλες συνθήκες στέγασης ώστε να μπορέσει να πάρει πίσω τα παιδιά του.
Μια νέα, αξιοπρεπής και ισότιμη ζωή για τον N.S. και τα παιδιά του
Ο N.S., με την ολιστική υποστήριξη της οργάνωσης «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο» (RSA), κατάφερε να ξεπεράσει τα εμπόδια:
- Με τη συνεχή όχληση και ανάδειξη της προβληματικής συμπεριφοράς των αναδόχων, κρίθηκαν, εν τέλει, ακατάλληλοι και απομακρύνθηκαν τα παιδιά του από αυτό το περιβάλλον. Έτσι, τα παιδιά του τοποθετήθηκαν μεταβατικά με ασφάλεια, σε δομή προστασίας ανηλίκων. Ενώ, δε, βίωνε την αγωνία και ανησυχία για τη σωματική και ψυχική ευημερία των παιδιών του και την προσμονή της συμβίωσης με αυτά, ο N.S. συνεργάστηκε πλήρως με τους εξειδικευμένους επαγγελματίες της δομής προστασίας, για τη σταδιακή αποκατάσταση της ψυχικής ηρεμίας τους και την επανένωσή τους, εν τέλει, στην πατρική οικία τον Απρίλιο του 2023.
- Πλέον σήμερα ο N.S. έχει κατορθώσει να δημιουργήσει ένα όμορφο περιβάλλον στο σπίτι του μέσα από την προσωπική του εργασία, χρήματα και προσοχή, και με την ανθρωπιστική και κοινωνική βοήθεια της RSA. Ο ίδιος εργάζεται συστηματικά μετά την αποφυλάκισή του, ενώ τον Οκτώβριο του 2022 παρέλαβε επιτέλους και την απόφαση της Υπηρεσίας Ασύλου, σύμφωνα με την οποία αναγνωρίστηκε ως πρόσφυγας. Καταβάλλει διαρκή προσπάθεια για τη δημιουργία και διατήρηση των κατάλληλων συνθηκών και την ανάληψη της φροντίδας των παιδιών του, αλλά και την ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία – χωρίς καμία υποστήριξη ή παροχή από τις ελληνικές αρχές.
- Ανταποκρίνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις υποχρεώσεις του ως πατέρας, στο πλαίσιο της συμβίωσης με τα δυο ανήλικα παιδιά του που ζουν μαζί του, πηγαίνουν σχολείο κοντά στο σπίτι τους και είναι πλήρως ενταγμένα στην ελληνική κοινωνία, ενώ,
- Μεριμνά για την έλευση των λοιπών μελών της οικογένειάς του, της δεύτερης συζύγου του και των δυο μικρότερων τέκνων του στο πλαίσιο μιας εξαιρετικά απαιτητικής και χρονοβόρας διαδικασίας οικογενειακής επανένωσης από την Τουρκία.
Πέραν του ότι ο N.S. ήταν ένα τυπικό θύμα της εφαρμογής των πολιτικών αποτροπής της ΕΕ, είναι και μία από τις πολλές περιπτώσεις που καταδεικνύουν τις ανεπάρκειες και τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνικής πολιτικής και πρόνοιας εν γένει, καθώς και της υποδοχής και της ένταξης των προσφύγων στην Ελλάδα, που συνιστούν την άλλη όψη της αποτροπής της παραμονής και ένταξής τους στην ελληνική κοινωνία.
Στον αντίποδα, ο N.S. αποτελεί ταυτόχρονα, μια απάντηση υπέρβασης του εχθρικού πλαισίου, ανθεκτικότητας και αντοχής στις αντιξοότητες, ελπίδας και οράματος για μια ισότιμη ζωή μέσα στην κοινωνία μας. Η αλληλεγγύη και η υποστήριξη λειτούργησε θετικά στον N.S. και είναι χωρίς αμφιβολία το μέσον που οφείλουμε σε κάθε άνθρωπο που αντιμετωπίζει αποκλεισμό, διάκριση και βιώνει την αδικία.
*Η «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο-RSA», παρείχε εξ αρχής και συνεχίζει να παρέχει νομική συνδρομή στον N.S., και τον εκπροσώπησε κατά την ποινική διαδικασία, τη διαδικασία ασύλου και τη διαδικασία επανένωσής του με τα ανήλικα τέκνα του. Παράλληλα, ιδίως μετά την αποφυλάκισή του, του παρέχει συστηματικά κοινωνική συνδρομή αναλαμβάνοντας και την οικονομική κάλυψη των βασικών αναγκών του με σκοπό τη στήριξη του μονογονεϊκού πατέρα σε πρακτικό και ψυχοκοινωνικό επίπεδο, ελλείψει οποιασδήποτε παροχής συνθηκών υποδοχής και ένταξής του. Η ανθρωπιστική βοήθεια παρασχέθηκε στο πλαίσιο της υποστήριξης της οικογένειας Hans Maiers, μέσω του Ιδρύματος PRO ASYL.
