Του Χρήστου Σίμου
Ποιος ο λόγος να ασχολούμαστε ακόμα με την Οκτωβριανή Επανάσταση; Τι έχει να μας πει ο Λένιν και το Κόμμα των Μπολσεβίκων μετά από 94 χρόνια; Η τακτική και η στρατηγική τους έχει να διδάξει έστω κατ’ ελάχιστο τη σύγχρονη ριζοσπαστική αριστερά;
Οι ιστορικές αναλογίες είναι επικίνδυνο σπορ, καθώς η κάθε ιστορική περίοδος είναι όντως μοναδική. Ωστόσο, το ίδιο επικίνδυνη είναι μια ιστορικιστική θεώρηση η οποία αντιμετωπίζει τα ιστορικά γεγονότα ως απολύτως αποκομμένες περιόδους: πράγματι, η κάθε ιστορική περίοδος είναι μοναδική, υπάρχουν όμως κάποια πράγματα που δεν αλλάζουν, κι αυτά δεν έχουν να κάνουν με το πόσο ανεπτυγμένος ή όχι είναι ο καπιταλισμός ή με τον συσχετισμό των δυνάμεων σε εγχώριο η στο διεθνές επίπεδο, αλλά με τις ίδιες τις έννοιες της πολιτικής και της ιδεολογίας.
Το 1917, η επανάσταση του Φεβρουαρίου ανέτρεψε τον τσάρο. Την ημέρα που νίκησε η επανάσταση οι μπολσεβίκοι κάλεσαν τους εργάτες να δημιουργήσουν τα σοβιέτ των εργατών-βουλευτών. Το ίδιο βράδυ εμφανίστηκαν στα ανάκτορα της Ταυρίδας οι πρώτοι αντιπρόσωποι που εκλέχτηκαν από τις επιχειρήσεις και τα στρατιωτικά τμήματα. Παράλληλα, σε όλα τα κυβερνεία και στις περισσότερες πρωτεύουσες των νομών εκλέχτηκαν Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών, που αποκτούσαν δικαίωμα αρνησικυρίας σε τοπικό επίπεδο, ενώ οι τσαρικοί υπάλληλοι καθαιρέθηκαν. H αστικοδημοκρατική επανάσταση του Φλεβάρη είχε νικήσει. Το γεγονός αυτό οδήγησε στον σχηματισμό «προσωρινής κυβέρνησης», η οποία δεν είχε καμία νομιμοποίηση στο εσωτερικό της Ρωσίας, είχε όμως στήριξη από τους δυτικούς συμμάχους.
Η μη αποδοχή της προσωρινής κυβέρνησης από τον ρωσικό λαό δε σήμαινε την ταυτόχρονη αποδοχή των ιδεών των διάφορων επαναστατικών ομάδων που δρούσαν στη ρωσική κοινωνία. Ο Λένιν, έχοντας πλήρη επίγνωση του δεδομένου αυτού, αφουγκράστηκε προσεκτικά τα αιτήματα των κοινωνικών ομάδων που επιθυμούσε να εκπροσωπήσει πολιτικά: Οι φτωχοί που ζούσαν στις μεγάλες πόλεις (Μόσχα και Πετρούπολη κυρίως) δεν ήθελαν τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο από «ψωμί», καθώς η ρωσική κοινωνία βίωνε συνθήκες ακραίας φτώχειας, λόγω του πολέμου. Οι εργάτες των εργοστασίων επιθυμούσαν την βελτίωση των συνθηκών εργασίας τους: καλύτερα μεροκάματα, λιγότερες ώρες εργασίας, ασφάλιση, καλύτερες συνθήκες εργασίας. Οι φτωχοί αγρότες δεν ήθελαν τίποτε άλλο πέρα από αναδιανομή των εθνικών γαιών. Και σ’ ό,τι αφορά τους στρατιώτες, το μόνο που ζητούσαν ήταν να τερματιστεί ο πόλεμος. Αν και πιστός στη σιδηρά κομματική πειθαρχία και στο μαρξισμό ως τη μοναδική ορθή επαναστατική θεωρία, μετά την επανάσταση, ο Λένιν δεν είχε κανένα πρόβλημα να μοιράσει τη γη στους αγρότες σύμφωνα με το οικογενειακό δίκαιο, κόντρα στο σοσιαλιστικό πρόγραμμα.
Ποιες ήταν όμως οι προγραμματικές θέσεις του κόμματος των Μπολσεβίκων; Βλέποντας τες εκ των υστέρων, θα ‘λέγε κανείς πως η λογική του προεπαναστατικού προγράμματος των Μπολσεβίκων δεν διαφέρει ούτε στο ελάχιστο από ό,τι ονομάζεται στις μέρες μας –με την γνωστή αριστερή αργκό, η οποία έχει απεύθυνση μόνο σε όσους έχουν τετραψήφιο αριθμό κινηματικών ενσήμων- «μίνιμουμ πρόγραμμα». Ο Λένιν στεκόταν μόλις σε πέντε σημεία: στην εθνικοποίηση των τραπεζών, στην εθνικοποίηση των μονοπωλιακών ενώσεων, στην κατάργηση του εμπορικού απορρήτου και στον υποχρεωτικό συνδικαλισμό των βιομηχάνων, των εμπόρων και των επιχειρηματιών, και, τέλος, στην υποχρεωτική συνένωση του πληθυσμού σε καταναλωτικούς συνεταιρισμούς.
Πόση σημασία έδινε ο ίδιος στις προγραμματικές θέσεις; Αν κρίνει κανείς από τις παρεμβάσεις του μεταξύ του Φλεβάρη και του Οκτώβρη, ελάχιστη. Το κύριο μέλημα του Λένιν ήταν να εμπνεύσει την αυτοπεποίθηση στις μάζες των Ρώσων προλεταρίων ότι μπορούσαν να κατακτήσουν την κρατική εξουσία. Ο ισχυρισμός ήταν απλός, σαφής και αιχμηρός: μόνο η εργατική τάξη ήταν η δύναμη εκείνη που μπορούσε να εγγυηθεί την ενότητα της Ρωσίας και την ευημερία του ρωσικού λαού. Εκτιμώντας πολύ προσεκτικά τη συγκυρία εντός κι εκτός Ρωσίας, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «η εξουσία περπατάει στους δρόμους». Το καθήκον των Μπολσεβίκων δεν ήταν άλλο από το να την μαζέψουν. Η έμφαση του Λένιν ήταν στην τακτική και στην εκτίμηση του συσχετισμού: από το καλοκαίρι και μετά, όταν το κόμμα είχε συγκεντρώσει πλέον περίπου 250.000 μέλη, μοναδικό μέλημά του ήταν να πείσει όσους ήταν απαισιόδοξοι για το ότι οι Μπολσεβίκοι πρέπει να αρπάξουν τη μεγάλη ευκαιρία και να εγκαθιδρύσουν την εργατική εξουσία. Η εμμονή του στη σημασία της συγκυρίας γίνεται ακόμα πιο εμφανής αν θυμηθεί κανείς με πόση επιμονή πάλεψε να μην περιμένουν οι Μπολσεβίκοι τη συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου των Σοβιέτ για να κινηθούν. Η 7η Νοέμβρη (με βάση το νέο ημερολόγιο) ήταν η κατάλληλη μέρα. Ούτε μια μέρα πριν, ούτε μια μέρα μετά.
Πολιτικός σχεδιασμός και πραγματικότητα
Το όραμα του Λένιν δεν σταματούσε στη Ρωσία. Ο βασικός στόχος ήταν η Ρωσία να αποτελέσει το έναυσμα για την πανευρωπαϊκή, και, στη συνέχεια, την παγκόσμια επανάσταση. Η κύρια στόχευση ήταν η μετάδοση της επανάστασης στη Γερμανία, η οποία θεωρούταν ως η κομβική χώρα για την Ευρώπη. Δεν είναι τυχαίο πως η επίσημη γλώσσα της Κομιντέρν ήταν τα γερμανικά και όχι τα ρώσικα, ακόμα και μέχρι τη δεκαετία του ’30. Τα γεγονότα είναι πασίγνωστα: η Οκτωβριανή επανάσταση ενέπνευσε άμεσα χιλιάδες αγωνιστές παγκοσμίως, όμως η επανάσταση δεν απλώθηκε. Η τραγική κατάληξη της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λίμπκνεχτ επισφράγισε τη ματαίωση του σχεδίου για μια επιτυχή επαναστατική διαδικασία στη Γερμανία. Αυτό που ακολούθησε ήταν ο Εμφύλιος Πόλεμος, στον οποίο επικράτησαν οι Μπολσεβίκοι και κατόπιν, η περίφημη Νέα Οικονομική Πολιτική και τα Πενταετή Προγράμματα του Στάλιν. Όλα βάδισαν εκτός σχεδίου. Και πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά;
____________________
Βιβλιογραφικές πηγές
Hobsawm, Eric (2004), Η Εποχή των Άκρων. Ο Σύντομος Εικοστός Αιώνας 1914-1991, Θεμέλιο, Αθήνα
Lenin, Vladimir Illic (1997), Από τον Απρίλη στον Οκτώβρη: Κείμενα για την Οκτωβριανή επανάσταση, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα
Zizek, Slavoj, (επιμ.), (2004), Revolution at the Gates: Zizek on Lenin, Verso, Λονδίνο
Πηγή: Rednotebook.gr