Η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕΜΕΣ παρουσιάζουν στα πλαίσια του αφιερώματός τους Το ζεύγος και η βία τη Δευτέρα 27 Φεβρουαρίου στις 21:00 στην αίθουσα ΒΑΚΟΥΡΑ 1 (Ιωάννου Μιχαήλ 8, τηλ. 2310233665) το ψυχολογικό δράμα της Λιλιάνα Καβάνι Ο θυρωρός της νύχτας (Ιταλία, 1974, έγχρωμη, 118). Παίζουν: Ντερκ Μπόγκαρντ, Σαρλότ Ράμπλινγκ, Φιλίπ Λερουά, Γκαμπριέλε Φερτσέτι.
Θα προλογίσει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, ενώ στους θεατές θα διανεμηθούν έντυπες αναλύσεις του Βασίλη Ραφαηλίδη και του Νίκου Αντωνάκου. Στο τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό.
Το προς συζήτηση θέμα στο μάθημα για τον κινηματογράφο θα είναι: Φασισμός, ψυχανάλυση και ρετρό νοσταλγία.
Στη δεκαετία του ’50, μια παλιά κρατούμενη των γερμανικών στρατοπέδων συγκέντρωσης συναντάται με τον παλιό βασανιστή της. Η παλιά τους εξουσιαστική σχέση θα αναβιώσει με ερωτικές προεκτάσεις.
Η ανάλυση του Νίκου Αντωνάκου που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:
«Το «Θυρωρό της νύχτας» δεν ξέρεις πώς να τον μεταχειριστείς! Δεν είναι εύκολο για να τον προσεγγίσεις. Περπατάει πάνω σε μια τεντωμένη κλωστή. Με την ίδια ευκολία που μπορεί να γείρει αριστερά μπορεί να γείρει και δεξιά. Μπορεί να ιδωθεί σαν μια σκληρή καταγγελία του ναζισμού, μπορεί, όμως, να ιδωθεί και σαν προσπάθεια εξιλέωσής του! Δεν είναι λίγοι αυτοί που κατηγόρησαν την ταινία σαν φιλοναζιστική! Δεν είναι, όμως, λιγότεροι και αυτοί που την είδαν σαν καταγγελία.
Σαν κατασκευή, «Ο θυρωρός της νύχτας» παίρνει πολύ καλό βαθμό, και σε κάποιες σκηνές, σχεδόν, άριστα! Άριστα, σίγουρα, χωρίς καμία ένσταση, παίρνει στις ερμηνείες. Τόσο η Σαρλότ Ράμπλινγκ όσο και ο Ντερκ Μπόγκαρντ είναι εξαιρετικοί. Σημείο αναφοράς στην ιστορία του κινηματογράφου! Και οι δυο «κεντάνε». Καταφέρνουν να μεταφέρουν με τον καλύτερο τρόπο όλα τα συναισθήματα που απαιτούν οι πολυδιάστατοι ρόλοι τους. Οι ερμηνείες τους είναι αληθινές δημιουργίες! Όλοι οι μεγάλοι ηθοποιοί του κόσμου ζηλεύουν την «τύχη» τους! Με το «Θυρωρό της νύχτας» και οι δυο άφησαν πίσω τους παρακαταθήκη για ερμηνεία σε ερωτικούς ρόλους. Μετά από αυτούς πολλοί προσπάθησαν να τους μιμηθούν. Πολλοί προσπάθησαν να τους αντιγράψουν. Όπως και να ‘χει, πάντως, μετά από το «Θυρωρό της νύχτας», άνοιξε μια μεγάλη «φάμπρικα» ερωτισμού, ακραίου ερωτισμού, στον κινηματογράφο. Ακόμα και ταινίες πορνό τους μιμήθηκαν! Τους μιμήθηκε επίσης και η κορεσμένη ερωτικά αστική τάξη. Η οποία έβαλε στις βαριεστημένες καθημερινές ερωτικές επαφές της, στις στεγνές από αγάπη, από χυμούς και έρωτα καθημερινές ερωτικές επαφές της, πολλά αξεσουάρ, πολλές συμπεριφορές από την ταινία. Θα είδατε και εσείς στα διάφορα πορνομάγαζα (sex shop) ναζιστικές στολές, σήματα, μαστίγια κλπ.
Οι συζητήσεις, λοιπόν, οι αντικρουόμενες συζητήσεις, αρχίζουν όταν θα πάμε στο περιεχόμενο της ταινίας! Στην ιδεολογία της. Στην επίδρασή της πάνω στην κοινωνία. Εδώ, και αν ακόμα δεν ήταν στις προθέσεις της δημιουργού, ανοίγουν αρκετά παράθυρα, μπαίνει πολύς καπνός στο εσωτερικό. Το πάθος και η θυσία του ναζιστή – θυρωρού για τη γυναίκα την οποία γνώρισε αθώο παιδί και τη μετέτρεψε σε ερωτικό τέρας, είναι τόσο μεγάλο και πειστικό που, τελικά, τον κάνει συμπαθή. Τέλος πάντων, μπορεί να τον κάνει συμπαθή! Και η ιστορία έδειξε πως όταν ο θεατής συμπαθεί τους ήρωες μιας ταινίας, στην ουσία ταυτίζεται μαζί τους! Και αυτό, όπως είναι φυσικό, δημιουργεί προβλήματα!
Έχει μόλις τελειώσει ο πόλεμος (δεκαετία του 1950). Η Βιέννη προσπαθεί να ανασυγκροτηθεί. Στους δρόμους της κυκλοφορεί η καχυποψία. Πολλά ναζιστικά φαντάσματα κρύβονται πίσω από άλλα ονόματα και άλλες συμπεριφορές. Ο Μαξ, ένας υψηλόβαθμος αξιωματικός του γερμανικού στρατού είναι, πια, νυχτερινός θυρωρός σε ένα ξενοδοχείο. Άλλοι σύντροφοί του, όσοι δεν έφυγαν για τη Λατινική Αμερική, τη Νότια Αφρική και αλλού, κρύβονται κάτω από άλλες ιδιότητες! Όλοι τους ζούνε με την αγωνία της ανακάλυψης.
Κάποια μέρα, στη βάρδια του Μαξ, φτάνει στο ξενοδοχείο μια πανέμορφη γυναίκα με το διάσημο μαέστρο άντρα της. Όλη η επιφανειακή ηρεμία ανατρέπεται. Η νεαρή γυναίκα υπήρξε θύμα του θυρωρού. Μικρό κορίτσι ακόμα βρέθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης που υπηρετούσε εκείνος. Την πήρε με τη βία κοντά του και τη μύησε στο σεξουαλικό σαδομαζοχισμό. Από αγνό ανθρώπινο πλάσμα τη μετέτρεψε σε ναζιστικό προϊόν.
Η μύηση στο σαδομαζοχισμό, στο χιτλερισμό, σε τελευταία ανάλυση, ήταν τόσο «επιστημονική», που το θύμα έφτασε στα όρια της ευχαρίστησης. Όπως ο σεξουαλικός σαδομαζοχισμός σιγά σιγά αποκόπτει το σαδομαζοχιστή από συγκεκριμένα πρόσωπα, από συγκεκριμένες σχέσεις, από έρωτα και αγάπη και τον κάνει ζώο, έτσι και ο ναζισμός σιγά σιγά μετατρέπει το ναζιστή σε ζώο. Ένα ζώο που για να επιβιώσει πρέπει να ζωοποιείται ακόμα περισσότερο καθημερινά. Να φτάνει στα όρια που έφτασε ο ναζισμός. Να είναι, πια, μια μηχανή βίας. Μια μηχανή βίας, που στο τέλος έφαγε και τον εαυτό της.
Η νεαρή γυναίκα, η οποία από την απελευθέρωσή της μέχρι τη συνάντησή της με τον Μαξ στο ξενοδοχείο της Βιέννης, έδειχνε να είχε επιστρέψει στη ζωή, να είχε γίνει πάλι ένας φυσιολογικός άνθρωπος. Μόλις, όμως, αντάμωσε το «δάσκαλό» της, το σαδομαζοχιστή ερωτικό της σύντροφο, τον παρτενέρ της, τελικά, υποτροπίασε! Εγκατέλειψε τον άντρα της και κλείστηκε μαζί του στο σπίτι του ναζιστή εραστή της, όπου ξαναδοκίμασαν την ηδονή στις ακραίες της διαστάσεις, μέχρι το θάνατο αυτή τη φορά!
Σας είπα, η ταινία θέλει πολύ προσοχή. Γιατί οι δυο ήρωες, με το πάθος τους, με την αγάπη τους, με τη θυσία τους τελικά, γίνονται συμπαθείς. Γιατί βλέπεις δυο ανθρώπους που αποφασίζουν να γίνουν πειραματόζωα, για να αποκαλύψουν το μέγεθος της ηδονής. Γιατί βλέπεις δυο άρρωστους ανθρώπους. Δυο θύματα…
Σχεδόν είμαι σίγουρος πως η Λιλιάνα Καβάνι έπεσε και αυτή θύμα της ίδιας ακραίας επιθυμίας. Ήθελε να αναζητήσει και να φτάσει στα ακραία ανθρώπινα ερωτικά όρια. Ήθελε να δει πώς ο άνθρωπος χάνει την ανθρωπιά του (και πόση από αυτή χάνει), όταν αναζητάει την ηδονή χωρίς να λαβαίνει υπόψη του άλλες, κάποιες από αυτές επίκτητες μεν αλλά αναγκαίες, παραμέτρους. Δεν λαμβάνει υπόψη του τον έρωτα, την αγάπη, το σεβασμό κ.ά.
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που έφερε τη δράση της ταινίας μέσα στην καρδιά του ναζισμού. Ακολουθώντας και αυτή τα βήματα του μαρκησίου Ντε Σαντ, έδωσε μεγάλη σημασία στο «ντεκόρ». Στα εμβλήματα! Εκείνος, ο Ντε Σαντ, εφηύρε μόνος του το ερωτικό σαδομαζοχιστικό περιβάλλον το οποίο ευνοεί το ζωώδη, το χυδαίο, τον ακραίο έρωτα. Έφτιαξε ένα σκοτεινό σκηνικό, το οποίο έντυσε ηχητικά με βρισιές και με άλλες χυδαίες λέξεις. Η Καβάνι βρήκε έτοιμο περιβάλλον! Το καλύτερο και σκοτεινότερο σαδομαζοχιστικό ντεκόρ που γνώρισε ποτέ ο κόσμος. Το ναζισμό. Και αυτό είναι από μόνο του μια καταγγελία!
Θεωρώ την ταινία, η οποία γυρίστηκε το 1974, αρκετά προφητική! Η Καβάνι διαπίστωσε πως οι ναζί ήρωές της βρήκαν καινούριο περιβάλλον. Το απαραίτητο για την επιβίωσή τους σαδομαζοχιστικό ντεκόρ μεταφέρθηκε ατόφιο, όπως και άλλα πράγματα και συμπεριφορές επίσης, από το ναζισμό στην αναπτυγμένη καπιταλιστική κοινωνία που τον αντικατέστησε. Η βία, ο σαδομαζοχισμός, η χυδαιότητα, τα αποστειρωμένα άτομα, βρήκαν ιδανικό έδαφος. Οι δυο ήρωες της ταινίας μοιάζουν, πια, αθώοι μπροστά στις σημερινές ερωτικές ακρότητες! Μπροστά στα σημερινά ανθρώπινα κτήνη!»
ΔΕΚΑ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟΝ «ΘΥΡΩΡΟ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ»
Εξάλλου, 10 λόγοι για να μην χάσετε τον Θυρωρό της Νύχτας είναι:
- Για τους υποδειγματικούς ρόλους των Ντερκ Μπόγκαρντ και Σαρλότ Ράμπλινγκ.
- Για τον διχασμό των δύο ρόλων, πριν και μετά την ιστορία.
- Για την εκπληκτική υποδειγματική φωτογραφία που αντιστοιχεί στην ψυχολογική κατάσταση των ηρώων.
- Για την διακριτική αλλά πολύ λειτουργική μουσική επένδυση.
- Για την ανάδειξη ενός εκ των τραγικότερων love story στην ιστορία του σινεμά.
- Για τη διαχείριση των θεμάτων εξουσία-έρωτας-πόνος με ψυχαναλυτική ματιά.
- Για την κρυφή αλλά “ηχηρή” ποιητική διάσταση της ταινίας.
- Για την εξαιρετική επιλογή των ντεκόρ που αντιστοιχούν σε διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις.
- Για τη διαχείριση της αισθητικής του ρετρό με νοσταλγικό τρόπο.
- Για το μεταμοντέρνο και διαχρονικό ύφος στη διαχείριση του θέματος του.
Υ.Γ. Την επόμενη Δευτέρα 6 Μαρτίου η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕΜΕΣ παρουσιάζουν στα πλαίσια του ίδιου αφιερώματος το αριστουργηματικό φιλμ νουάρ του Ζακ Τουρνέρ Αμαρτωλοί και δολοφόνοι (1947).