Θα φταίει μάλλον η όποια σχετική εκπαίδευση έλαβα (κι η εμπιστοσύνη μου σε αυτούς που μου την έδωσαν), αλλά είμαι κάπως επιφυλακτικός στα θεατρικά έργα που βασίζονται στον λόγο. Νομίζω πως η «κανονική», η φυσική θεατρική δράση, αυτή που γεμίζεις μια βαλίτσα και φεύγεις ή αρπάζεις ένα όπλο και απειλείς τον άλλον, έχει τόση δύναμη, που οι εναλλακτικές εκδοχές μου φαίνονται λίγες δίπλα της. Κι έτσι, χωρίς να είναι πάντα δίκαιο, παίρνει λίγο η μπάλα και διάφορες νεαρές σχολές θέατρου, όπως το θέατρο ντοκουμέντο ή το επινοημένο θέατρο.
Το λοιπόν, τα παιδιά της παράστασης «Προσοχή εκτελούνται έργα» κατάφεραν να διαψεύσουν κάθε τέτοια προκατάληψη. Το έργο τους ήταν θεατρικό έργο από άκρη σε άκρη. Ήταν γεμάτο δράση – δράση αληθινή, θεατρική, όχι διακοσμητική για να περιβάλλει τον λόγο. Ήταν γεμάτο ρυθμό – έναν ρυθμό που άλλαζε συνέχεια όπως πρέπει, εκεί που πρέπει, για να μην σε πετάει εκτός ούτε μια στιγμή. Ήταν συλλογικό, γεμάτο σχέσεις, κόντρες, αλληλεπιδράσεις, γεμάτο δηλαδή με ζωή και αλήθεια.
Και φυσικά, για να τα έχει όλα αυτά, είμαι σίγουρος, είχε από πίσω πολύ-πολύ δουλειά. Το γεγονός ότι όλη η παράσταση ήταν τοποθετημένη σε ένα εργοτάξιο ήταν μια ευτυχής σύμπτωση (αν ήταν σύμπτωση), μιας κι η έννοια της δουλειάς νομίζω ότι ήταν ένα κεντρικό νήμα που διαπερνούσε όλη την παράσταση: η δουλειά των ηθοποιών πάνω στη σκηνή, η δουλειά του ηθοποιού με τον εαυτό του, η δουλειά στα μαγαζιά, η δουλειά που δεν βρίσκουμε.
Ακόμα λοιπόν κι αν το θέμα της παράστασης ήταν συνταγές για βραστό κραμβολάχανο, η θεατρική προσέγγισή τους θα αρκούσε για να έχουμε μπροστά μας μια βαθιά πολιτική παράσταση. Γιατί αυτό που καθιστά πολιτικό ένα έργο δεν είναι τα λόγια, αλλά η θεατρικότητά του: η δράση, οι σχέσεις, οι αντιπαραθέσεις, η συλλογικότητα. Με αυτή την έννοια, κι έχοντας στο μυαλό και τη δουλειά των Εν Δυνάμει (με την οποία η συγκεκριμένη ομάδα έχει μοιραστεί πολλά δημιουργικά στοιχεία), νομίζω ότι μπορούμε να μιλάμε για μια μικρή μεν, δυναμική δε, νέα σχολή πολιτικού θεάτρου στην πόλη μας.
Η πόλη – σκηνή
Πάνω σε αυτά, και χάρη σε αυτά, ήρθε και πάτησε το θέμα του έργου. Το επινοημένο κείμενο των παιδιών, όπως προέκυψε μέσα από τις πρόβες (δηλαδή μέσα από τις σχέσεις και τις δράσεις), δεν στέκεται σε μια παρωδία του μετρό που δεν θα γίνει ποτέ. Ξεκινά από την αίσθηση του παράλογου που γεννά αυτή η αέναη αναμονή, για να επανεξετάσει κριτικά όλες τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις που δόθηκαν, ή που ούτε καν δόθηκαν, σε αυτή την γενιά, στην πρώτη γενιά που κλήθηκε να ζήσει χειρότερα από την προηγούμενη.
Σε εκείνο όμως που θέλω να σταθώ, το οποίο νομίζω ότι είναι σημαντικό για το θέατρο, αλλά όλο και πιο καθοριστικό και στην πολιτική, είναι η σημασία που έχει σε αυτή τη διαπραγμάτευση επιθυμιών και αναγκών ο χώρος, ο δημόσιος χώρος, η πόλη. Η συνηθέστερη σκηνή του παραδοσιακού θεάτρου είναι ένα διαμέρισμα: πίσω από τον τέταρτο τοίχο που λείπει, εμείς -το κοινό- έχουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε τα ιδιωτικά μυστικά των πρωταγωνιστών. Σε αυτή την παράσταση, η σκηνή είναι ο δημόσιος χώρος της πόλης. Αντικειμενικά λοιπόν δεν υπάρχει τέταρτος τοίχος (όπως δεν υπάρχουν άλλωστε κι οι άλλοι τρεις) κι εμείς -το κοινό- είμαστε εξορισμού μέσα στην ίδια σκηνή, στην οποία άλλωστε ζούμε καθημερινά. Ο τόπος της παράστασης είναι ο δικός μας τόπος. Έτσι, δεν υπάρχει τίποτα για να ανακαλύψεις, κανένας λόγος να εκπλαγείς. Γνωρίζεις ήδη ό,τι χρειάζεται να γνωρίζεις και καλείσαι να πάρεις θέση – μια θέση ωστόσο δύσκολη, αντιφατική και καθόλου αυτονόητη.
Πηγαίνοντας λοιπόν από το θέατρο στην πολιτική, το γεγονός ότι από όλο το αδιάλυτο κουβάρι των κοινωνικών αντιθέσεων, τα παιδιά διάλεξαν να πιαστούν από μια κλωστή που αφορά τα κομβικά ζητήματα της πόλης μας, την κινητικότητα, τον χώρο, τα δημόσια έργα, είναι για μένα χαρακτηριστικό σημάδι της εποχής. Το θέατρο το ξέρει εδώ και αιώνες: η δράση θέλει ένα πεδίο να σταθεί, μια «σκηνή» – και αυτή η σκηνή έχει τεράστια σημασία. Η δική μας σκηνή είναι η πόλη μας, η Θεσσαλονίκη. Αυτή η σκηνή είναι καθοριστική για το πως θα ζήσουμε στο τώρα και στο μέλλον και σε αυτή τη σκηνή οφείλουμε να δράσουμε με αντίστοιχη ζωντάνια, ρυθμό κι εγρήγορση, σαν αυτή που δείξανε τα παιδιά.
Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό: ο φυσικός χώρος που στήθηκε η παράσταση είχε κι αυτός τη σημασία του. Ο χώρος της Cantina Solidaridad, μέσα στο κατειλημμένο εργοστάσιο της ΒΙΟΜΕ, με φόντο τα σκίτσα του Γιώργου Κωνσταντίνου, ήταν τόσο ζωντανός, τόσο ενεργός, τόσο ταιριαστός με το έργο, που φάνηκε σαν να ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της παράστασης. Νομίζω ότι έχει πολλά να δώσει και ως θεατρικός χώρος, σε μια πόλη που πάσχει από ακραία έλλειψη χώρων πολιτισμού.
Εύχομαι να δούμε και να δούνε αυτή την παράσταση σε κάθε γειτονιά της πόλης μας.
Photo credits Γιώργος Γεωργακόπουλος & Στέλλα Δέλλιου
