Με την συμπλήρωση πλέον δυόμισι χρόνων από τη ραγδαία αύξηση των προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη, τίποτα δεν προδικάζει ότι τόσο η Ελλάδα όσο και η Ε.Ε. έχουν φτάσει σε ένα σημείο ικανοποιητικής ανταπόκρισης στην κρίση.
Επειτα από δεκάδες επισκέψεις Ευρωπαίων και Ελλήνων αξιωματούχων σε προσφυγικούς καταυλισμούς και ύστερα από δεκάδες διακηρύξεις ευαισθησίας για το «δράμα των μετακινούμενων πληθυσμών» η ουσία παραμένει ανέγγιχτη. Η υποκρισία περισσεύει τη στιγμή που ο στοιχειώδης σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας από αυτονόητος μετατρέπεται σε ζητούμενο.
Καθώς το καλοκαίρι και ημερολογιακά πλέον έχει τελειώσει, το αποτύπωμα της προσφυγικής κρίσης στα ελληνικά νησιά μεγεθύνεται. Οι εικόνες από τις άθλιες συνθήκες παραμονής στους καταυλισμούς στα ελληνικά νησιά αποτελούν την καλύτερη αντανάκλαση της πραγματικότητας: πλήρης καταπάτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων απέναντι σε ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες.
Η Διεθνής Αμνηστία, μέσω της έρευνάς της, έχει έγκαιρα προειδοποιήσει από τις αρχές του έτους για την επιδεινούμενη κατάσταση. Οι ανεπαρκείς χώροι στέγασης, η ελλιπής σίτιση, καθώς και η απουσία ουσιαστικής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και ψυχολογικής στήριξης δημιουργούν εκρηκτικές συνθήκες στα νησιά του Αιγαίου.
Τις τελευταίες μέρες έχουν σημειωθεί δύο γεγονότα που απλώς επαληθεύουν την προβληματική διαχείριση, την καταστρατήγηση βασικών δικαιωμάτων των προσφύγων και μεταναστών, αλλά και το περίσσευμα της υποκρισίας στην πράξη.
Πρώτον, σήμερα, 26 Σεπτεμβρίου 2017, λήγει το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μετεγκατάσταση των αιτούντων άσυλο από Ελλάδα και Ιταλία στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε., το οποίο εξαγγέλθηκε πριν από δύο ακριβώς χρόνια. Το πρόγραμμα αυτό είχε σκοπό να μεταφερθούν 160.000 αιτούντες άσυλο από τις δύο χώρες που βρίσκονται στις «πύλες εισόδου» των πληθυσμιακών ροών, στο πλαίσιο πάντοτε της «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης», ενώ αργότερα ο αριθμός αυτός προσδιορίστηκε στα 98.255 άτομα.
Τα απτά αποτελέσματα καταδεικνύουν την πλήρη αποτυχία του προγράμματος να επιμερίσει την ευθύνη μεταξύ των χωρών και να διαμορφώσει συνθήκες σεβασμού των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των ανθρώπων που ξέφυγαν από τη δίνη του πολέμου και των διώξεων αναζητώντας ασφάλεια και ελπίδα για αυτούς και τις οικογένειές του. Μόνο 27.695 αιτούντες άσυλο (περίπου το 28,5%) έχουν μεταγκατασταθεί μέχρι τις 6 Σεπτεμβρίου 2017, εκ των οποίων οι 19.244 είναι από την Ελλάδα.
Η σημερινή τυπική λήξη του προγράμματος μετεγκατάστασης σηματοδοτεί ένα ακόμα «failure story» για την Ε.Ε. Οι δηλώσεις αλληλεγγύης σε περιτύλιγμα επικοινωνιακού ανθρωπισμού μπορεί να αρκούν για να καταλαγιάζουν τις τύψεις των Ευρωπαίων αξιωματούχων, όμως η καθημερινότητα των χιλιάδων εγκλωβισμένων αιτούντων άσυλο στα νησιά του Αιγαίου σε τραγικές συνθήκες δεν αλλάζει με αυτό τον τρόπο.
Δεύτερον, η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας την περασμένη Παρασκευή, με την οποία επικυρώνονται οι αποφάσεις των Επιτροπών Προσφυγών που αναγνωρίζουν την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα», ανοίγει τον δρόμο για εξαναγκαστικές επιστροφές αιτούντων άσυλο από τα ελληνικά νησιά στην Τουρκία, εθελοτυφλώντας μπροστά στο γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν περίπου 3 εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες στην Τουρκία, ενώ την ίδια στιγμή το κράτος δικαίου στη γειτονική χώρα καταρρέει.
Ο ορισμός της «ασφαλούς τρίτους χώρας» προϋποθέτει ανάμεσα σε άλλα, ότι στη χώρα αυτή ο αιτών άσυλο δεν κινδυνεύει εξαιτίας της θρησκείας, της φυλής, της συμμετοχής του σε κοινωνικές ομάδες ή λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων, ότι η χώρα αυτή απαγορεύει την επιστροφή του σε χώρα όπου κινδυνεύει με βασανιστήρια ή με σκληρή και απάνθρωπη μεταχείριση με βάση το διεθνές δίκαιο και ότι η χώρα αυτή τηρεί την αρχή της μη επαναπροώθησης με βάση τη Συνθήκη της Γενεύης.
Η Διεθνής Αμνηστία συνέλεξε μαρτυρίες από πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο από το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Συρία που έχουν παρανόμως επαναπροωθηθεί στις χώρες τους όπου και αντιμετωπίζουν κίνδυνο ακόμα και για τη ζωή τους. Η θεώρηση της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας μπορεί να ευνοεί το πνεύμα της Συμφωνίας Ε.Ε. –Τουρκίας, στην πράξη όμως εκθέτει σε επιπλέον μεγάλη απειλή ανθρώπους που ήδη είναι ευάλωτοι και καταπατάει στην ουσία το διεθνές δίκαιο.
Ολα τα παραπάνω συνθέτουν μια δραματική κατάσταση τόσο για όσους πρόσφυγες βρίσκονται σε καταυλισμούς στα νησιά, όσο και για τις τοπικές κοινωνίες στην αλληλεγγύη των οποίων έχουν τόσο στηριχτεί οι άνθρωποι που έρχονται στην Ελλάδα.
Επειδή με το πέρας του καλοκαιριού περισσότεροι απεγνωσμένοι άνθρωποι που αναζητούν ασφάλεια και προστασία ενδέχεται να φτάσουν στα νησιά του Αιγαίου, είναι απαραίτητο να συνεχιστεί το πρόγραμμα μετεγκατάστασης αιτούντων άσυλο στις χώρες της Ε.Ε. που δεν έχουν υλοποιήσει τις δεσμεύσεις τους και να επεκταθεί για όσους έχουν φτάσει στα ελληνικά νησιά μετά την έναρξη της Συμφωνίας Ε.Ε. -Τουρκίας.
Μέχρι τότε πρέπει να αρθεί ο απαράδεκτος εγκλωβισμός τους στα νησιά και να μεταφερθούν σε δομές στην ηπειρωτική Ελλάδα, όπου θα γίνεται σεβαστή η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Τέλος, πρέπει να αποτραπούν οι επιστροφές αιτούντων άσυλο στην Τουρκία υπό το πρόσχημα ότι αποτελεί «ασφαλή τρίτη χώρα». Η Τουρκία ξεκάθαρα δεν αποτελεί ασφαλή χώρα για τους πρόσφυγες.
* Ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης είναι διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας Ελλάδας
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών