Είχα την εξής φαντασίωση: όταν θα ερχόταν η ώρα να φτιαχτεί η νέα συλλογικότητα, θα ήμασταν όλοι και όλες οι δικοί μας άνθρωποι μέσα. Θα ήταν αυτονόητα μια κοινή υπόθεση. Θα μπαίναμε με ενθουσιασμό, θα μοιραζόμασταν τη δουλειά, θα ξενυχτούσαμε δουλεύοντας, πίνοντας και μαλώνοντας, όπως συμβαίνει πάντα όταν έχουμε κάτι σπουδαίο να κάνουμε. Θα έμοιαζε δηλαδή με ένα κίνημα.
Για διάφορους λόγους, η φαντασίωση δεν πραγματοποιήθηκε. Η νέα συλλογικότητα φτιάχνεται τελικά όχι με μια έκρηξη, αλλά με μια αργόσυρτη, αντιφατική, μικρής κλίμακας, παραδοσιακή διαδικασία ίδρυσης: μια πανελλαδική συνδιάσκεψη, κείμενα θέσεων κοκ. Η πιθανή ένταξη σ’ αυτή δεν θα γίνει συλλογικά και παθιασμένα. Αν γίνει, θα είναι μάλλον αποτέλεσμα ενός ατομικού, ψυχρού ζυγιάσματος των υπέρ και των κατά, μιας κάπως βαρετής λίστας pros and cons. Σε αυτή τη συνθήκη, επικολυρικά καλέσματα τύπου «ελάτε να αλλάξουμε αυτό, ή να τσακίσουμε το άλλο», δεν έχουν και πολύ νόημα. Αντ’ αυτών λοιπόν, θα καταθέσω εν είδη πρόσκλησης τη δική μου λίστα.
Τα κατά
-Πρώτο, η νέα συλλογικότητα δεν είναι ταξική, δεν είναι εργατική. Μεγάλο μέρος των μελών βέβαια είναι εργαζόμενοι/ες και συνήθως σε επισφαλείς τομείς, από την έρευνα ως την εστίαση, δίπλα σε ένα ογκώδες τμήμα ελευθεροεπαγγελματιών (οι οποίοι ως συνήθως αυξάνονται όσο κοιτάμε προς τα πάνω). Φοβάμαι όμως ότι είμαστε υπερβολικά ψηλά, κοντά ή και πάνω από το μέσο όρο της κοινωνίας, και σίγουρα πολύ πάνω από εκεί που θα θέλαμε να ανήκουμε. Άλλωστε, η συλλογική μας πολιτικοποίηση δεν πήγασε από την ταξική μας θέση, όσο από πολιτισμικούς ή κινηματικούς όρους, με κυρίαρχο χώρο το πανεπιστήμιο και καθοριστικά ζητήματα τα δικαιώματα και την καταστολή. Αυτοί οι όροι επικαθορίζουν την πολιτική μας, καθιστώντας την ταξική μας τοποθέτηση περισσότερο μια «άποψη» (ο γνωστός «αντικαπιταλισμός»), παρά μια οργανική έκφραση της ταξικής πάλης.
-Δεύτερο, η νέα συλλογικότητα είναι μικρή. Αποτυγχάνοντας να συμπαρασύρει ένα ικανό κύμα νέων εντάξεων, ξεκινά τη ζωή της με ένα μέγεθος που δεν της εξασφαλίζει την ελάχιστη αναγκαία κοινωνική ορατότητα. Με άλλα λόγια, θα δυσκολεύεσαι να εξηγήσεις σε μια συναδέλφισσά σου στο γραφείο που είσαι και γιατί. Και οι άλλοι θα διστάζουν να μπουν, γιατί σου λένε, ε, δεν έχει ιδιαίτερο νόημα, πολύ μπλέξιμο για το τίποτα. Και αυτό φτιάχνει ένα φαύλο κύκλο από τον οποίο δύσκολα ξεφεύγεις.
-Τρίτο, ακόμα και αυτοί/ες οι λίγοι/ες που μαζευτήκαμε, δυσκολευόμαστε να μοιραστούμε μεταξύ μας τη δουλειά. Δεν έχουμε βρει τον τρόπο να πάρουμε από τον καθένα και την καθεμία το μέγιστο που θέλει να δώσει, να ενθαρρύνουμε την ενεργοποίησή της, την συμμετοχή, την πρωτοβουλία. Κουβαλώντας γραφειοκρατικές παραδόσεις ενός αιώνα, συνεχίζουμε εν πολλοίς να αντιμετωπίζουμε τα μέλη ως μια βάση που πρέπει να «καθοδηγήσουμε», να «συνεδριάσουμε», να ιεραρχήσουμε τα καθήκοντά της. Κι αυτό, είναι αποδεδειγμένο, δεν δουλεύει πια καλά ούτε στα μαζικά κόμματα, πόσο μάλλον σε μικρές ομάδες.
-Τέταρτο, απόρροια των παραπάνω, η νέα συλλογικότητα δεν μοιάζει τελικά και τόσο νέα. Μοιάζει, εξωτερικά κι εσωτερικά, με μια ακόμα οργάνωση του εγχώριου αριστερισμού. Πιεζόμενη μάλιστα από την ανάγκη για συνεργασίες, νιώθει υποχρεωμένη να μπλέκεται συνέχεια μαζί του, καταλαμβάνοντας σταδιακά μια συγκεκριμένη οικοθέση εντός αυτού του οικοσυστήματος και καθορίζοντας έτσι τα όρια εντός των οποίων θα κινηθεί, ή για την ακρίβεια, δεν θα κινηθεί.
Τα υπέρ
-Πρώτο, η νέα συλλογικότητα έχει συνειδητοποιήσει ότι η οικολογία και οι έμφυλες αντιθέσεις είναι ισότιμες, καθοριστικές συνιστώσες του κοινωνικού ανταγωνισμού και άρα συγκροτητικά στοιχεία της όποιας ριζοσπαστικοποίησης προκύπτει. Μάλιστα, έχει καταθέσει τη φιλοδοξία να συγκροτήσει ένα νέο πολιτικό παράδειγμα που να βασίζεται ότι στην ιεράρχηση, όχι στη βίαιη αναγωγή, αλλά στην αποδοχή της ιδιαιτερότητας του ταξικού, του οικολογικού και του έμφυλου και στη διερεύνηση της πραγματικής τους διάρθρωσης. Και αυτό έχει προκαλέσει ενδιαφέρον.
-Δεύτερο, οι άνθρωποί της, από όποια παράδοση κι αν προέρχονται, μοιράζονται μια κοινή ηθική στάση ότι πρώτα είναι το κίνημα. Όπου και αν βρίσκονται, θα βάλουν μπροστά το συλλογικό συμφέρον από το κομματικό. Θα είναι πάντα πρώτοι και πρώτες στην κοινή δουλειά, από τη συγγραφή των κειμένων ως το κουβάλημα. Δεν είναι αυτοί που θα μαλώσουν που θα μπει το πανό ή το τραπεζάκι τους, είναι αυτοί που θα κουβαλάνε το τραπεζάκι των άλλων.
-Τρίτο, πρόκειται τελικά για τη μόνη ανασύνθεση που έγινε. Δύο ρεύματα με πολύ διαφορετική καταγωγή, συν κάποια μικρότερα, από το συσπειρωσιακό και την κοινωνική αυτονομία ως την 4η Διεθνή, αποφασίζουν να λειτουργήσουν ως ενιαία συλλογικότητα μελών και όχι ως αυτοαποκαλούμενο «μέτωπο», δηλαδή ως συνεννόηση ηγεσιών. Ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται πια κάπως ασήμαντα, αλλά είχε σημασία ότι εμείς αυτό που προτείναμε, το εννοούσαμε. Ότι την διαφορετικότητα των απόψεων και των καταγωγών την είδαμε πράγματι σαν πλούτο. Ότι δεν κωλώσαμε να πετάξουμε τις παλιές μας ταυτότητες, τα παλιά προνόμια. Κι αυτό υποδεικνύει ότι αν υπάρξει ξανά μια τέτοια δυνατότητα, πάλι εμείς θα είμαστε που θα πετάξουμε πρώτοι/ες και τη νέα μας ταυτότητα, αυτή που με τόσο κόπο προσπαθούμε σήμερα να συγκροτήσουμε.
-Τέταρτο, οι χώροι μας ήταν στο επίκεντρο της ήττας το 2015 και ανέλαβαν και την ευθύνη της. Αυτό όμως δεν μας εξώθησε σε ένα αποχωρητισμό από την κεντρική πολιτική. Έχουμε μια αμηχανία, αναζητούμε τα όρια του κυβερνητισμού και του κοινοβουλευτισμού, άλλωστε είμαστε πολύ μικροί για να έχει νόημα ό,τι πούμε, αλλά κάπως συνειδητοποιούμε ότι αν θέλουμε πραγματικά να αλλάξει ο κόσμος δεν μπορούμε να κάνουμε σκιπ την πίστα των εκλογών. Για αυτό και κρεμόμαστε σήμερα από τα χείλη του Χιλιανού λαού. Αν λοιπόν αύριο η κρίση βαθύνει και υπάρξει ξανά ένα τέτοιο ενδεχόμενο, δεν ξέρω ποιος άλλος χώρος θα είναι διαθέσιμος να χρησιμοποιηθεί ως όχημα για ένα ακόμα πείραμα.
Και μια γκρίζα ζώνη
Και μένει μια γκρίζα ζώνη, που δεν ξέρω ακόμα αν πρέπει να τη βάλω στα καλά ή στα κακά: ο τρόπος οργάνωσης. Από την πρώτη στιγμή, διακηρύξαμε την πρόθεσή μας να υπερβούμε το παραδοσιακό γραφειοκρατικό μοντέλο, να κάνουμε τα πράγματα αλλιώς. Μέχρι σήμερα όμως, δεν το έχουμε αποδείξει στην πράξη. Στη συνδιάσκεψη, εκκρεμούν κάποιες κρίσιμες αποφάσεις γύρω από αυτό, οι οποίες θα καθορίσουν σε μεγάλη βαθμό την ταυτότητά μας.
Τελικό σκορ
Ποιο είναι το τελικό σκορ; Δεν ξέρω, διαφέρει για τον καθένα και την καθεμιά. Αυτό που μοιραζόμαστε, είναι η αίσθηση του κενού. Ότι δεν θέλουμε να ζούμε σε αυτή την πολλαπλή κρίση χωρίς μια αριστερά που να μας κάνει. Αυτό βέβαια δεν αρκεί. Το κενό δεν έχει βάρος, δεν μπορεί να γύρει τη ζυγαριά. Ο καθένας και η καθεμιά θα κρίνει από αυτό που είμαστε, από αυτό που θέλουμε ή μπορούμε να γίνουμε, όχι από αυτό που δεν είναι οι άλλοι.
Ας διεκδικήσουμε μόνο αυτό: εδώ, έχει ένα νόημα να το κάνει, να το σκεφτεί. Το πράγμα παίζεται. Και ώσπου να καταλήξει, προτείνω να παρακολουθήσει, να συμμετάσχει δηλαδή, στην ιδρυτική συνδιάσκεψη.
