Του Γιάννη Γκλαρνέτατζη
Τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων εξόδου (κοινώς exit polls) σ’ αυτές τις εκλογές θα είναι πολύ ασαφή κι έτσι θα περιμένουμε την είσοδο των αποτελεσμάτων στους υπολογιστές του Υπουργείου Εσωτερικών τμήμα-τμήμα (όπως τον παλιό καλό καιρό). Αν και η όποια πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη, μπορούμε τουλάχιστον να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τους τεχνικούς όρους αυτής της εκλογικής αναμέτρησης.
Η μοιρασιά των εδρών στα κόμματα γίνεται σύμφωνα με τις ψήφους που πήραν αλλά και, κυρίως, σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο (του Παυλόπουλου, εν προκειμένω). Σύμφωνα, λοιπόν, μ’ αυτόν τον νόμο οι 250 έδρες της Βουλής μοιράζονται με αναλογικά σ’ όσους συνδυασμούς ξεπεράσουν το 3% των εγκύρων ψηφοδελτίων (βέβαια, ως έγκυρα νοούνται μόνο τα ψηφοδέλτια των συνδυασμών κι όχι τα λευκά, τα οποία αφού πρώτα καταμετρώνται χωριστά από τα άκυρα μετά τσουβαλιάζονται μαζί τους σ’ ένα ενιαία σύνολο υπό τον τίτλο «άκυρα / λευκά», κάτι σαν το «δεν ξέρω / δεν απαντώ» των γκάλοπ). Να τονίσουμε ότι ο αριθμός των εδρών κάθε κόμματος εξαρτάται μόνο από το ποσοστό επικρατείας κι όχι από τα κατά εκλογική περιφέρεια ποσοστά (τα οποία καθορίζουν, κάπως, το πού θα «κάτσουν» οι έδρες που κάθε συνδυασμός έχει πάρει). Έτσι μια υποτιθέμενη συνεργασία κάποιων συνδυασμών στις μονοεδρικές δεν θα τους έδινε περισσότερες έδρες, αν έπαιρναν το ίδιο (χοντρικά) ποσοστό (αν μάλιστα ένας από τους συνεργαζόμενους συνδυασμούς δεν έπιανε το όριο, τότε προφανώς δεν θα έπαιρνε καμιά έδρα –ούτε τις μονοεδρικές που βγήκε πρώτος– ενώ οι υπόλοιποι συνδυασμοί θα είχαν χάσει τις ψήφους τους σ’ αυτές τις περιφέρειες).
Το πρώτο κρίσιμο μέγεθος που εμφανίζεται είναι το ποσοστό της αναντιπροσώπευτης ψήφου, δηλαδή το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων που δεν θα μπουν στη Βουλή. Αυτό το ποσοστό καθορίζει το εκλογικό μέτρο, δηλαδή ποιο ποσοστό δίνει καθεμιά από τις 250 έδρες. Ως γνωστόν, οι υπόλοιπες 50 είναι δώρο του νομοθέτη στο πρώτο κόμμα, κι έτσι συνολικά γι’ αυτό το κόμμα η κατάληψη κάθε έδρας είναι πιο «φθηνή», όπως έχουμε δείξει και στο δεύτερο μέρος της τριλογίας. Η μαθηματική εξίσωση που οδηγεί σ’ αυτό το μέτρο είναι απλή:
Εκλ. μέτρο = {100 – Αναντ. ψήφος} / 250
Δηλαδή, αφαιρούμε από το 100 το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων που δεν πιάνουν το 3% κι ό,τι μένει το διαιρούμε με 250. Έτσι, αν π.χ. το άθροισμα αυτό είναι 10%, θα πρέπει να διαιρέσουμε το 90% δια του 250 που μας κάνει 0,36%. Κατόπιν διαιρούμε το ποσοστό των κομμάτων με το εκλογικό μέτρο και βλέπουμε πόσες έδρες κερδίζουν (κατανέμοντας και τις αδιάθετες σ’ αυτά με τα μεγαλύτερα υπόλοιπα της διαίρεσης).
Τώρα, αφού έχουμε το εκλογικό μέτρο, μπορούμε να υπολογίσουμε το ποσοστό αυτοδυναμίας, απλά πολλαπλασιάζοντάς το με το 101 (συν 50 το μπόνους, ίσον 151). Αν πάρουμε πάλι το παράδειγμα αναντιπροσώπευτης ψήφου ίσης με 10%, έχουμε ποσοστό αυτοδυναμίας 36,36%. Αν πάλι το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων που δεν κερδίζουν έδρα φθάσει στο 15% ή πέσει στο 5%, τότε το ποσοστό αυτοδυναμίας κατεβαίνει στο 34,34% ή ανεβαίνει στο 38,38%. Όσο, δηλαδή, μεγαλώνει η αναντιπροσώπευτη ψήφος τόσο πιο εύκολη γίνεται η αυτοδυναμία. Συγκεκριμένα το όριο της αυτοδυναμίας πέφτει περίπου 2% για κάθε 5% που ανεβαίνει το ποσοστό της αναντιπροσώπευτης ψήφου.
Το πόσοι ψήφοι αντιστοιχούν στο όριο εισόδου στη Βουλή εξαρτάται, βέβαια, από το ποσοστό της αποχής και καθώς και των άκυρων και λευκών ψήφων. Για παράδειγμα, στις προηγούμενες εθνικές εκλογές ο αριθμός των εγκύρων ανήλθε σε 6.858.342 επομένως το 3% αντιστοιχούσε σε 205.750 ψήφους. Στις περιφερειακές του 2010 είχαμε 5.443.446 έγκυρα των οποίων το 3% είναι 163.303 ψήφοι. Αν δεν έχουμε καμιά έκρηξη της συμμετοχής (γιατί είναι μάλλον δύσκολο να πέσει κάτω από τις περιφερειακές), τότε κάπου εκεί ανάμεσα θα κινηθεί το όριο εισόδου στο κοινοβούλιο.
Οι όποιες προβλέψεις είναι πρακτικά αδύνατες. Ακόμη κι οι αποδόσεις των στοιχημάτων αλλάζουν ταχύτατα. Μπορούμε νάχουμε μόνο μια πολύ γενική εικόνα σύμφωνα με την οποία η ΝΔ θα είναι, μάλλον, πρώτη μ’ ένα ποσοστό πάνω από 20% αλλά δύσκολα πάνω από 25%. Αν παρατηρήσει κανείς τις δημοσκοπήσεις θα δει ότι η κάμψη της δεν ξεκίνησε με τη συγκρότηση της κυβέρνησης Παπαδήμου, αλλά με την ψήφιση του δεύτερου Μνημονίου στις 12 Φεβρουαρίου. Είναι ξεκάθαρο ότι η αυτοδυναμία ενός κόμματος είναι αδύνατο να επιτευχθεί, αλλά οι έδρες-δώρο δημιουργούν σαφώς μια αίσθηση υπεροχής. Το ΠΑΣΟΚ, είναι ακόμη λιγότερο σίγουρο ότι θα είναι τελικά δεύτερο ενώ αν πλησιάσει το ένα πέμπτο των ψήφων ο Βενιζέλος θα πανηγυρίζει! Τα δύο (πρώην) πολύ μεγάλα κόμματα μπορούν βέβαια να σχηματίσουν κυβέρνηση αν αθροιστικά πιάσουν τα ποσοστά αυτοδυναμίας που αναφέραμε παραπάνω (με μικρές διακυμάνσεις λόγω των υπολοίπων). Σε κάθε περίπτωση όμως δύσκολα θα ξεπεράσουν τους 160 βουλευτές, ενώ για να φτάσουν τους 180, οπότε μπορούν να «πειράξουν» και το Σύνταγμα, χρειάζονται 47,16% (με αναντιπροσώπευτη ψήφο 10%) ή έστω 44,54% (με 5%). Ας μην ξεχνάμε ότι η κυβέρνηση Παπαδήμου ξεκίνησε με περίπου 260 έδρες από τις 300 και έφτασε γύρω στις 190. Βέβαια, καθόλου δεν αποκλείεται να έχουμε καμιά τρικομματική ή ακόμη και τετρακομματική κυβέρνηση (σε μια δεκακομματική Βουλή), αλλά αυτό αυξάνει προφανώς τους τριγμούς στο εσωτερικό της.
Πιο κάτω βρίσκονται τα μεσαία –ας πούμε– κόμματα. Αν και το τελευταίο εξάμηνο στα γκάλοπ έχουμε δει όλους τους δυνατούς συνδυασμούς αυτών των κομμάτων από την τρίτη μέχρι την έκτη θέση μπορούμε να πούμε ότι κι εδώ έχει γίνει ένα κάποιο ξεκαθάρισμα. Έτσι ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ δείχνουν να έχουν εξασφαλισμένο το διψήφιο ποσοστό, αν και με τη φόρα που έχει πάρει ο Τσίπρας από την ψυθιριζόμενη ραγδαία άνοδο στα «μυστικά» γκάλοπ μπορεί να ονειρεύεται και τη δεύτερη θέση. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ακόμα κι φτάσει η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης σ’ ένα απ’ αυτά τα κόμματα, είναι προφανές ότι δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τη δεδηλωμένη, καθώς ο εκλογικός νόμος έχει ως παρενέργεια ότι σχεδόν απαγορεύει το σχηματισμό κυβέρνησης χωρίς τη συμμετοχή του πρώτου κόμματος, εκτός πια αν η πρωτιά έχει πέσει στο επίπεδο του 15%. Δηλαδή, ακόμη κι αν η ΝΔ έχει μόνο 100 βουλευτές και το ΠΑΣΟΚ καμιά τριανταριά, το υπόλοιπο είναι 170. Από την άλλη ΔΗΜΑΡ (η οποία εμφανίζει μια δημοσκοπική «κόπωση») και ΑΝΕΛ ίσως πλησιάσουν το 10%, αλλά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τη συμμετοχή τους σε μια «συμμαχία των προθύμων» μαζί με τα βασικά κόμματα του μπλοκ του μνημονίου.
Μετά έχουμε τα μικρομεσαία κόμματα που όλα έχουν πιθανότητες να είναι και μέσα κι έξω από το κοινοβούλιο. Οι Οικολόγοι Πράσινοι φαίνεται να είναι οι πιο σίγουροι εντός, γιατί παρότι οι δημοσκοπήσεις του δίνουν γύρω στο 3% (ενίοτε και παρακάτω) έχουν ήδη εκπρόσωπο στην Ευρωβουλή, ενώ στις τελευταίες εκλογές είχαν περάσει το 2,5% οπότε ακόμα κι ένα μικρό τμήμα από τη διάλυση του ΠΑΣΟΚ να κατευθυνθεί προς αυτούς είναι αρκετό. Ο «κακομοίρης» ο Καρατζαφέρης κινδυνεύει να βρεθεί από τα «σαλόνια» της συγκυβέρνησης στ’ «αλώνια» της εξωκοινοβουλευτικής Δεξιάς, αλλά είναι γνωστό πως οι «λαγοί» εγκαταλείπουν νωρίς τις κούρσες. Δυστυχώς, η Χρυσή Αυγή ακόμη κι αν δεν μπει στη Βουλή θα έχει επιτύχει μια πολύ μεγάλη άνοδο, πράγμα που σημαίνει περισσότερους νεκρούς και τραυματίες το επόμενο διάστημα. Εδώ τα γκάλοπ αποκτούν τη λογική της αυτοεπιβεβαιούμενης προφητείας, ο Χρυσοχοΐδης και ο Λοβέρδος κάνουν ότι μπορούν (στρατόπεδα συγκέντρωσης – τηλεοπτική κατακρεούργηση μετανάστριας πόρνης), ενώ τα ΜΜΕ αφού σπρώξαν τους ναζί ως φόβητρο τώρα «τρομάζουν» τα ίδια. Η ΔΗΣΥ της Μπακογιάννη, το πιο πρόθυμο κόμμα να κολλήσει σε κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, φαίνεται πως χάνει το τρένο, καθώς απέτυχε κι η συνεργασία με Μάνο-Βαλλιανάτο. Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, τέλος, παρότι δημοσκοπικά πιάνει με το ζόρι 1,5% (όταν υπάρχει σαν αναφορά), έχει τη δική της δυναμική κι ας μην ξεχνάμε ότι το 2010 πήρε 1,72%, σε περιφερειακές εκλογές βέβαια, αλλά ήταν πραγματικές ψήφοι κι όχι δημοσκοπικές.
Ενδιαφέρον, βέβαια, υπάρχει κι ακόμη πιο χαμηλά. Εδώ, πέρα από τους συνήθεις Λεβέντη, Βεργή, κλπ., έχουμε πολλές ενωτικές κινήσεις. Έτσι η Δράση συνεργάζεται με τη Φιλελεύθερη Συμμαχία, ο Παπαθεμελής με τον Καζάκη (ΟΧΙ) και το ΚΚΕ (μ-λ) με το Μ-Λ ΚΚΕ, ενώ ο Σάββας Μιχαήλ συνεχίζει τον μοναχικό δρόμο του κι η ΟΚΔΕ δοκιμάζει πρώτη φορά τη γεύση του εκλογικού αγώνα. Παραλίγο να ξεχάσω την ΚΟΙΣΥ (Κοινωνική Συμφωνία κλπ.) που μάλλον κάνει την πιο βαριεστημένη προεκλογική εκστρατεία των τελευταίων αιώνων. Καθώς όμως έντεκα κόμματα έχουν πιθανότητες εισόδου στη Βουλή, δεν ξέρω τι απομένει για παρακάτω.
Πάντως, με τίποτα δεν θα στοιχημάτιζα ότι το νεοεκλεγμένο κοινοβουλίου θα συμπληρώσει τετραετία. Ίσως ακόμη και το τετράμηνο να είναι δύσκολο (παρότι υπάρχει έρχεται και το καλοκαίρι με τη ραστώνη του).