Η Χιλή βρίσκεται σήμερα σε ένα πολιτικό σταυροδρόμι όπου οι προεδρικές εκλογές δεν είναι απλώς μια αναμέτρηση για την εξουσία, είναι μια αντανάκλαση της θεμελιώδους σύγκρουσης μεταξύ των μελλοντικών κοινωνικών σχεδίων και των αντιλήψεων για το κράτος. Στον πρώτο γύρο, η κομμουνίστρια υποψήφια Ζανέτ Χάρα εξασφάλισε το υψηλότερο ποσοστό ψήφων με 26,85%. Πίσω της βρίσκεται ο ακροδεξιός Χοσέ Αντόνιο Καστ, ο οποίος έφτασε στο 23,92%. Τώρα, στο δεύτερο γύρο στις 14 Δεκεμβρίου, αυτές οι δύο αντίθετες πολιτικές ιδεολογίες πρόκειται να αναμετρηθούν. Εν τω μεταξύ, η ασφάλεια, η μετανάστευση και η οικονομική αβεβαιότητα έχουν γίνει τα επίκεντρα του πολιτικού διαλόγου, ζητήματα που έχουν διαδραματίσει κύριο ρόλο στον καθορισμό της κοινής γνώμης σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής την τελευταία δεκαετία.
Ασφάλεια και μετανάστευση: Η άνοδος της πολιτικής του φόβου
Η Χιλή παραδοσιακά ήταν γνωστή ως μια σχετικά ασφαλής χώρα στη Λατινική Αμερική. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια το έγκλημα που σχετίζεται με συμμορίες, ιδίως οι ισχυρισμοί για τη δραστηριότητα της οργάνωσης Tren de Aragua (1) της Βενεζουέλας, έχει προκαλέσει βαθιά ανησυχία στους πολίτες. Απαγωγές, εκβιασμοί, εγκληματικές ανθρωποκτονίες, τέτοια περιστατικά έχουν κυριαρχήσει στην καθημερινή σκέψη των ανθρώπων. Σε αυτή την ατμόσφαιρα φόβου, ο Καστ έθεσε τα θεμέλια της προεκλογικής του εκστρατείας. Υποσχέσεις όπως αυστηρές πολιτικές μετανάστευσης, κατασκευή υποδομών που μοιάζουν με τείχη στα σύνορα, και άμεση απέλαση των «παράνομων» μεταναστών συγκεντρώνουν υποστήριξη για την παράταξή του. Στο όνομα της αποκατάστασης της ικανότητας κρατικής διακυβέρνησης, παρουσιάζει ένα όραμα μιας κεντρικής κρατικής δομής με αυστηρό νόμο και τάξη. Από την άλλη πλευρά, η Χάρα δεν αγνοεί το ζήτημα της ασφάλειας. Μιλάει για την κατασκευή νέων φυλακών και για τον εκσυγχρονισμό των δυνάμεων καταπολέμησης του εγκλήματος, όμως παράλληλα με αυτά δίνει έμφαση σε πολιτικές που είναι προσανατολισμένες στην κοινωνία: συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων, ένταξη των νέων σε προγράμματα προστασίας, επέκταση των κοινωνικών ευθυνών του κράτους. Το επιχείρημά της είναι ότι η αποκλειστική εξάρτηση από τη σοβαρότητα στην καταπολέμηση του εγκλήματος δεν θα αποφέρει διαρκή αποτελέσματα. Αντίθετα, πρέπει να χτυπηθούν οι ρίζες της ανισότητας εντός της κοινωνίας. Το ζήτημα της μετανάστευσης έχει επίσης αποκτήσει τεράστια σημασία στον εκλογικό διάλογο. Υπάρχει έντονη συζήτηση στη χώρα σχετικά με τους μετανάστες που φεύγουν από την πολιτική και οικονομική κατάρρευση της Βενεζουέλας. Αν και οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η εικόνα της εγκληματικότητας στη χώρα δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τη μετανάστευση, η δεξιά προπαγάνδα έχει τροφοδοτήσει σημαντικά αυτόν τον φόβο.
Οικονομία και νοοτροπία ψηφοφόρου: Προς τα που κλείνει η κοινή γνώμη;
Η οικονομική κρίση παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του εκλογικού κλίματος. Ο πληθωρισμός, η μείωση του εισοδήματος, η αβεβαιότητα στην απασχόληση, όλα αυτά μαζί έχουν δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου ο φόβος της ανασφάλειας βρίσκει εύκολα θέση στα πολιτικά μηνύματα. Η Χάρα παρουσιάζει εδώ την έννοια ενός προοδευτικού κράτους πρόνοιας, προσιτή στέγαση, προστασία της δημόσιας υγείας, επέκταση της απασχόλησης. Κατά την άποψή της, η κρατική παρέμβαση μπορεί να καλύψει το κενό της οικονομικής ανισότητας. Η απάντηση του Καστ είναι η διαμόρφωση μιας οικονομίας που βασίζεται στον ιδιωτικό τομέα μέσω της συρρίκνωσης της δομής των εσόδων. Οι υποσχέσεις για μείωση των φόρων, πολιτικές φιλικές προς τις επενδύσεις και περιορισμό του ρόλου του κράτους προσελκύουν ένα σημαντικό τμήμα της μεσαίας τάξης στο πλευρό του. Σε αυτές τις εκλογές εφαρμόστηκε η υποχρεωτική ψήφος, φέρνοντας πολλούς νέους ψηφοφόρους στην κάλπη για πρώτη φορά. Ποια πλευρά θα ενισχύσουν τελικά οι αποφάσεις τους; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα παραμένει άγνωστη.
Πιθανά αποτελέσματα: Πώς θα εξελιχθεί το μέλλον της Χιλής;
Η ανάλυση των αποτελεσμάτων του πρώτου γύρου δείχνει ότι οι ψήφοι της Δεξιάς στρέφονται ραγδαία προς τον Καστ. Ο Γιοχάνες Κάιζερ και η Έβελιν Ματέι (2) έχουν ήδη ανακοινώσει την υποστήριξή τους προς αυτόν. Κατά συνέπεια, η θέση του Καστ μπορεί να γίνει ακόμη πιο ισχυρή στο δεύτερο γύρο. Εάν κερδίσει ο Καστ, η Χιλή μπορεί να εισέλθει σε ένα αυστηρό κρατικό σύστημα που εξαρτάται από την έννομη τάξη, όπου η μετανάστευση και η εσωτερική ασφάλεια θα έχουν προτεραιότητα. Αντίθετα, εάν κερδίσει ο Χάρα, η επέκταση των πολιτικών κοινωνικής προστασίας και κοινωνικής πρόνοιας θα γίνει η κύρια πρόκληση για εκείνη. Η εξισορρόπηση του κοινοβουλίου, η μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος και η μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων θα είναι τα κύρια καθήκοντά της.
Συμπέρασμα: Μια εκλογή μιας διαιρεμένης χώρας
Αυτές οι εκλογές στη Χιλή είναι ουσιαστικά μια αναμέτρηση μεταξύ δύο διαφορετικών πολιτικών σχεδίων. Από τη μία πλευρά βρίσκονται οι πολιτικές του εκφοβισμού, της αυστηρής κρατικής διακυβέρνησης και των επιθετικών αντιμεταναστευτικών πολιτικών. Από την άλλη βρίσκεται η υπόσχεση για επέκταση της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ισότητας και της κρατικής ευθύνης. Στο τρέχον πολιτικό περιβάλλον της Λατινικής Αμερικής, αυτές οι εκλογές θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικό σημείο αναφοράς. Η πορεία που θα ακολουθήσει το μέλλον της Χιλής εξαρτάται από το αποτέλεσμα των εκλογών της 14ης Δεκεμβρίου. Αυτές οι εκλογές θα επηρεάσουν όχι μόνο την εσωτερική πολιτική της χώρας αλλά και την ευρύτερη γεωπολιτική της περιοχής. Συνεπώς, οι ψηφοφόροι της Χιλής βρίσκονται σε ένα είδος διχασμένης θέσης, όπου το ερώτημα είναι ένα και μοναδικό: ένα κράτος περιορισμένο στη σκληρή σκιά της ασφάλειας ή μια Χιλή βασισμένη στη δικαιοσύνη και προσανατολισμένη στην κοινωνία; Ποιο από αυτά θα δεχτούν ως το σχέδιο για ένα νέο μέλλον;
(1) Η Tren de Aragua είναι μια διεθνική εγκληματική οργάνωση που ξεκίνησε από τη Βενεζουέλα και έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές της σε όλη τη Λατινική Αμερική, εμπλεκόμενη σε δραστηριότητες όπως εκβιασμοί, απαγωγές, διακίνηση ναρκωτικών και εμπόριο ανθρώπων.
(2) Ο ακροδεξιός Γιοχάνες Κάιζερ πήρε 13,94% στον πρώτο γύρο και η δεξιά Έβελιν Ματέι 12,46%.
