Η απόφαση του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου (ΑΕΔ) για τους «Σπαρτιάτες», με βάση τα δημοσιεύματα που διαβάζουμε, δέχτηκε τις προσφυγές κατά της εκλογής τριών βουλευτών των «Σπαρτιατών» με το σκεπτικό ότι η εκλογή τους έγινε με παραπλάνηση του εκλογικού σώματος διότι υποκρυπτόμενος αρχηγός του κόμματος ήταν ο Ηλίας Κασιδιάρης. Το αποτέλεσμα αυτής της απόφασης είναι πως οι έδρες των τριών εκπεσόντων βουλευτών θα παραμείνουν κενές.
Αυτή η απόφαση δεν αποτελεί δημοκρατική νίκη, όπως εκείνη του ποινικού Εφετείου που καταδίκασε την ηγεσία και τα μέλη της Χρυσής Αυγής θεωρώντας την ως (ναζιστική) εγκληματική οργάνωση. Η νομοθετική πρόβλεψη (αρ. 102 του ν. 5019/2023) για τη μη ανακήρυξη υποψηφίων βουλευτών με κριτήριο την ύπαρξη εικονικής ηγεσίας ενός κόμματος ήταν εξαρχής πολλαπλώς προβληματική. Περιμένω με ειλικρινή απορία να δω στη δημοσίευση της απόφασης πώς αποδείχθηκε αυτό το ρευστό κριτήριο που, απ’ ό,τι φαίνεται, στοιχειοθετήθηκε ως παραβίαση της εκλογικής νομοθεσίας και όχι της ανακήρυξης. Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που υποτίθεται ότι επιλύει. Τρεις βουλευτές των «Σπαρτιατών» εκπίπτουν αλλά οι υπόλοιποι όχι, αφού δεν κατατέθηκαν ενστάσεις εναντίον τους… Με απλά λόγια, οι άλλοι πέντε θα έπρεπε και αυτοί να εκπέσουν, απλώς ήταν οι τυχεροί της υπόθεσης. Κατ’ αποτέλεσμα πάντως, η Βουλή θα λειτουργεί πλέον με 297 βουλευτές, με ό,τι σημαίνει αυτό για τον σχηματισμό πλειοψηφιών στο εσωτερικό της.
Μια ιστορική υπενθύμιση αφού αύριο συμπληρώνονται και τα 50 χρόνια από τη θέση σε ισχύ του Συντάγματος του 1975: το κυβερνητικό σχέδιο Συντάγματος προέβλεπε αρχικά την αυτόματη εκκένωση των βουλευτικών εδρών κόμματος τεθέντος εκτός νόμου. Επρόκειτο για μια διάταξη που προηγούμενό της υπήρχε μόνο στα χουντικά «Συντάγματα» του 1968 και του 1973 και αφαιρέθηκε μετά από τις έντονες αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, ενώ από το τελικό κείμενο απαλείφθηκε και η διάταξη για τη θέση κομμάτων εκτός νόμου. Τώρα, το ΑΕΔ κρίνει ότι ο νόμος δεν προβλέπει την ανακατανομή των βουλευτικών εδρών σε υποψήφιους βουλευτές άλλων κομμάτων (ισχύει αυτό), αλλά παραβλέπει ότι ούτε την εκκένωσή τους προβλέπει...
Συνολικά, το κίνημα που κατέκτησε τις δημοκρατικές ελευθερίες στη μεταπολίτευση τις υπερασπίστηκε στην επόμενη φάση απέναντι στη νεοναζιστική εγκληματική βία χωρίς να συνηγορήσει σε θεσμικές κατασκευές «μαχόμενης δημοκρατίας». Ωστόσο, οι στοχεύσεις της κυβέρνησης το 2023 ήταν μάλλον συγκυριακές, γι’ αυτό και θεμελίωσε τη σχετική νομοθεσία στο ρευστό κριτήριο της «πραγματικής ηγεσίας». Το εν λόγω κριτήριο, εκτός από το ότι δύσκολα συμβιβάζεται με το άρθρο 29 παρ. 1 του Συντάγματος, αποδείχθηκε στην περίπτωση των «Σπαρτιατών» και αναποτελεσματικό. Η απόφαση του ΑΕΔ είναι μέρος (αυτού) του προβλήματος.
*Ο Χαράλαμπος Κουρουνδής είναι δικηγόρος, εντεταλμένος διδάσκων στη Νομική του ΔΠΘ και διδάσκων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
