Η μαζική δολοφονική επίθεση στο Παρίσι προκάλεσε την – ενδεχομένως συμβολική – κήρυξη του πολέμου της Γαλλίας και όλων των κρατών μελών της ΕΕ με την πρωτόγνωρη ενεργοποίηση του άρθρου 42 παρ. 7 της Συνθήκης ΕΕ. Προφανώς, η Ευρώπη ζει σε μια ειδική συνθήκη απειλής που δεν μπορεί να περιγραφεί με τους κλασικούς όρους ενός πολέμου. Η 11η Σεπτέμβρη 2001 και η τότε αντίδραση των ΗΠΑ, αλλά και του Συμβουλίου Ασφαλείας αποτελεί την πρόδρομη φάση των σημερινών φαινομένων, χωρίς να ξεχνάμε τα χτυπήματα σε Λονδίνο και Μαδρίτη το 2004 και 2005. Η κατάσταση αυτή φέρνει στα όρια τη σχέση μεταξύ δικαιοκρατικής κανονικότητας και έκτακτης ανάγκης, ως προς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες όλων των ανθρώπων.
Η σοβαρότητα των περιστάσεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ορισμένες κυβερνήσεις και ΜΜΕ ώστε να τεθεί υπό αμφισβήτηση η σημασία του δημοκρατικού κεκτημένου, όπως ισχύει ομογενοποιημένο σε ευρωπαϊκό έδαφος. Ήδη η τάση για διολίσθηση έγινε αμέσως φανερή: ο γάλλος πρόεδρος πρότεινε μέτρα που ξεφεύγουν από τα κεκτημένα και τα συνταγματικά πλαίσια. Μίλησε για την αφαίρεση της γαλλικής ιθαγένειας από υπόπτους διπλής ιθαγένειας και την άμεση απέλασή τους, ακόμα και από εκ γενετής Γάλλους, κάτι που αντιβαίνει στο γαλλικό Σύνταγμα. Το προηγούμενο της αμερικανικής «πατριωτικής δράσης» και ενδεχομένως το ά-νομο του Γκουαντάναμο, δεν αποκλείεται να αποτελέσουν παράδειγμα και για τους Ευρωπαίους. Εν τέλει, η απειλή κατά των δικαιωμάτων και των ελευθεριών από την τζιχαντιστική μανία, κινδυνεύει να διευρυνθεί από τον περαιτέρω περιορισμό των δικαιωμάτων για λόγους ασφάλειας. Και αυτό θα είναι το πρώτο πρόβλημα.
Επικίνδυνη περιστολή δικαιωμάτων
Ένα δεύτερο ζητούμενο αφορά στην στόχευση των μέτρων ασφαλείας μέσω της περιστολής των δικαιωμάτων. Η νέα συνθήκη αγνοεί τη φύση αυτού του πολέμου: την εξω-εδαφικότητα και την απουσία ενός και μόνο ορατού επιχειρησιακού πεδίου αντιπαράθεσης. Μόνο οι κλασικού τύπου επιχειρήσεις μέσω στρατού στο έδαφος μπορούν να στηρίξουν αιτιοκρατικού τύπου αναλύσεις, σύμφωνα με τις οποίες η εκτεταμένη καταστροφή στρατιωτικών στόχων του αντιπάλου συνεπάγεται νίκη στον πόλεμο. Ωστόσο, η ισχύς και το χέρι του αντιπάλου δεν κινούνται μόνο από την «πρωτεύουσα» Ράκα. Αυτο-δημιουργείται μέσα στην Ευρώπη, από ένα στρατό απογοητευμένων νέων και άνεργων εγκλωβισμένων σε ένα αδιέξοδο δρόμο απόλυτης έλλειψης κοινωνικών προοπτικών. Αποκλεισμένων από το πολιτικό σώμα της κοινότητας των Γάλλων και γενικότερο της κοινότητας των Ευρωπαίων, για τους οποίους ο δικός τους θάνατος είναι το απόλυτο όπλο. Με λίγα λόγια, ο αποκλεισμός τους από τα δικαιώματα που θα όφειλαν να απολαμβάνουν στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή της Ευρώπης αποτελεί έναν, μεταξύ άλλων βέβαια, παράγοντα και αίτιο της ανάδυσης και επέκτασης του τρόμου. Η αυτόβουλη αναίρεση του δικού τους δικαιώματος στη ζωή, γίνεται το μέσο καταπάτησης της ζωής όλων των άλλων.
Για αυτό ακριβώς απαιτείται η θωράκιση των δικαιωμάτων σε αυτή τη νέα συνθήκη. Των δικαιωμάτων όσων ήταν και θα είναι ευάλωτοι από κάθε είδους ειδικά μέτρα και πρακτικές (βλ. πρόσφυγες, μουσουλμάνοι, κάθε είδους ύποπτοι χωρίς δυνατότητα υπεράσπισης κλπ). Αν η απάντηση στην τρομοκρατία του ακραίου θρησκευτικού φανατισμού, είναι η φανερή ή κρυφή περιστολή των δικαιωμάτων, τότε το αποτέλεσμα θα είναι η αποσάθρωση των ίδιων των δικαιωμάτων, δηλαδή το ίδιο το αγαθό το οποίο απειλεί ο φόβος του τρόμου. Αυτή είναι η πρόκληση που θα έχει να αντιμετωπίσει η Ευρώπη, και όλοι μας ξεχωριστά.
*Ο Κωστής Τσιτσελίκης είναι Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
Πηγή: Εφημερίδα Εποχή