Αλλαγές στο κλίμα του πλανήτη συνέβαιναν πάντα, όπως και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν. Οι αλλαγές αυτές γινόντουσαν με αργά βήματα σε μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή που συμβαίνει αυτή τη στιγμή παρουσιάζει μεγάλες και σημαντικές αλλαγές σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Επομένως, χρειάζεται να είναι αρκετά ξεκάθαρο ότι η παρούσα κλιματική αλλαγή (κλιματική κρίση) είναι ανθρωπογενής.
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου σε συνδυασμό με τα θερμοκηπικά αέρια συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή. Συγκεκριμένα(περιληπτικά), οι ακτίνες του ηλίου εισέρχονται στη ΓΗ, όπου ένα μέρος αυτών απορροφάται και ένα άλλο μέρος ανακλάται με σκοπό να διαφύγει στο διάστημα. Παρ’ όλα αυτά η παρουσία των θερμοκηπικών αερίων(CO2,CH4,O3,N2O) οδηγεί στον επιπλέον εγκλωβισμό της ηλιακής ακτινοβολίας με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειας της ΓΗΣ.
Οι ευθύνες για την παρούσα κατάσταση στηρίζονται ιστορικά, καταναλωτικά και βεβαίως ταξικά.
Το 1780 η κύρια πηγή CO2 (από καύση ορυκτών καυσίμων) προέρχονταν από την Ευρώπη. Εκατό χρόνια αργότερα, υπάρχει κάποια συμμετοχή από τις ΗΠΑ, ενώ το 1960 οι κύριες πηγές προέρχονται ξανά από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ και με αρκετά μικρή συνεισφορά των υπολοίπων κρατών. Καταλήγουμε το 2020 όπου ξανά οι ρυπαντές είναι Ευρώπη και ΗΠΑ, αλλά πλέον υπάρχει σημαντική παρουσία της Κίνας και της υπόλοιπης Ασιατικής Ηπείρου.
Από την άλλη, συγκρίνοντας τις ετήσιες εκπομπές CO2/κάτοικο, παρατηρείται ότι ένας μέσος Ευρωπαίος και ένας μέσος Αμερικάνος εκπέμπουν περίπου 5.5 και 16 τόνους αντίστοιχα, ενώ στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα οι εκπομπές αγγίζουν περίπου τους 40 τόνους, όταν οι κάτοικοι της Αφρικής έχουν σχεδόν μηδενικές εκπομπές.
Μελετώντας τις εκπομπές από την ταξική σκοπιά, το πλουσιότερο 1% εκπέμπει παραπάνω από το 70% του CO2, ενώ το φτωχότερο 90% εκπέμπει λιγότερο από το 10%.
Παρ’ όλα αυτά, είναι φανερό πλέον, ότι κράτη (αναπτυσσόμενα) και άνθρωποι (συνήθως χαμηλότερων οικονομικών και κοινωνικών στρωμάτων) που φέρουν την μικρότερη ευθύνη ως προς την κλιματική αλλαγή, είναι εκείνοι που επωμίζονται και τις μεγαλύτερες συνέπειες.
Ο όρος που περιγράφει αυτή τη σημαντική μερίδα είναι “MAPA(Most Affected People and Areas)” και για αυτό έχει εισαχθεί η έννοια της Κλιματικής Δικαιοσύνης. Στα πλαίσια αυτής χρειάζεται-μεταξύ άλλων- η παροχή οικονομικής και τεχνικής βοήθειας(όχι με τη μορφή δανείου) στα λιγότερο προετοιμασμένα κράτη. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις γιατί “Έχουν φωνή, αλλά δεν ακούγονται” και τέλος, όσον αφορά το στόχο του +1.5o C το κενό χρειάζεται να καλυφθεί από τα “Δυτικά” κράτη.
-Τι είναι όμως ο στόχος του +1.5o C ;
Σημαίνει ότι η αύξηση της θερμοκρασίας της ΓΗΣ δεν πρέπει να ξεπεράσει τον 1.5o C συγκριτικά με τα προ-βιομηχανικά επίπεδα. Η περαιτέρω αύξηση οδηγεί σε εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, στόχος είναι η μείωση των εκπομπών έως το 2030 με ορίζοντα την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.
Ο στόχος αυτός ορίστηκε από την επιστημονική κοινότητα(πχ IPCC) και υιοθετήθηκε από τα κράτη μέσω των COP.
Το COP(Conference of Parties) είναι διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα. Πρόκειται για ένα διακρατικό συνέδριο για να συναποφασιστούν οι κατευθυντήριες γραμμές για την κλιματική κρίση και σκοπός αυτού είναι η ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και η προσαρμογή στις ήδη υπάρχουσες. Το 2015 πραγματοποιήθηκε ένα από τα πιο σημαντικά COP, το COP21 στο Παρίσι, κατά το οποίο υπογράφηκε η συνθήκη του Παρισιού. Η συνθήκη αυτή ορίζει την επίτευξη του +1.5o C και επιπλέον συμφωνείται η ανανέωση των εθνικών στόχων κάθε 5 χρόνια. Ένα τέτοιο COP ήταν το COP26 στην Γλασκώβη, όπου ενώ ήδη η αύξηση της θερμοκρασίας είναι 1.3o C, οι αποφάσεις που ελήφθησαν οδηγούν σε +3o C μία τιμή που ξεπερνά κατά πολύ αυτά που θέτουν οι επιστήμονες, αλλά και τη συμφωνία του Παρισιού που τα ίδια τα κράτη έχουν υπογράψει.
Όσο αφορά την Ελλάδα, η ναυτιλία είναι ένας κλάδος με σημαντικές εκπομπές CO2. Ωστόσο, ακολουθείται μια πολιτική αναβολής ανάληψης ουσιαστικής δράσης, μιας και κάτι τέτοιο δεν συμφέρει την εφοπλιστική κοινότητα.
Ταυτόχρονα και ενώ πρέπει να παύσει η καύση ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο και φυσικό-ορυκτό-αέριο), η ελληνική κυβέρνηση δια στόματος Κυριάκου Μητσοτάκη αναφέρει ότι για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης πρέπει να προχωρήσουν οι σεισμικές έρευνες εκδίδοντας NavTex ακριβώς την επόμενη μέρα.
Κάπως έτσι φτάνουμε στο φετινό COP27 το οποίο πραγματοποιείται στην Αίγυπτο, δηλαδή στην Ανατολική Μεσόγειο, μια περιοχή που πλήττεται ήδη από τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής και ανήκει στον “Παγκόσμιο Νότο”. Περιοχές που επωμίζονται τις περισσότερες επιπτώσεις έχοντας μικρότερη συνεισφορά.
Μέχρι τώρα στα COP υπήρχε και το κομμάτι της Συνόδου των Λαών όπου πραγματοποιούνταν συνελεύσεις, δράσεις, διαδηλώσεις από όσους δεν “χωρούσαν” στην επίσημη διοργάνωση, δίνοντας έτσι την ευκαιρία να εκφραστούν όλες οι απόψεις και ταυτόχρονα να ασκηθεί πίεση σε όσους-ες βρίσκονταν “εντός των τειχών”.
Ωστόσο, η φετινή τοποθεσία είναι το Σαρμ Ελ Σειχ, όπου πρόκειται για ένα εντελώς απομονωμένο, αστυνομοκρατούμενο τουριστικό θέρετρο, με μονάχα μία είσοδο και έξοδο.Οποιαδήποτε άλλη επιλογή διαμονής βρίσκεται είτε εξαιρετικά μακριά είτε το κόστος είναι ιδιαίτερα υψηλό οδηγώντας κατά αυτόν τον τρόπο σε απαγορευτικές συνθήκες για την παρουσία των διαδηλωτών. Μαζί με αυτό έρχεται να προστεθεί και η πολιτική κατάσταση της Αιγύπτου. Η Αιγυπτιακή κυβέρνηση έχει οδηγήσει στη φυλακή χιλιάδες ανθρώπους, από ακτιβιστές και δημοσιογράφους, μέχρι δικηγόρους και πολιτικούς, εξαιτίας της συμμετοχής τους σε συλλογικότητες ή/και συναθροίσεις. Η κατάσταση βασίζεται σε δύο νόμους, ένας εκ των οποίων έχει παραμείνει από την περίοδο της αποικιοκρατίας όπου το δικαίωμα στην διαμαρτυρία απαγορεύεται και η συνάθροιση άνω των πέντε ατόμων είναι παράνομη.
Επιπλέον, η τοποθέτηση στα social media θεωρείται διάδοση ψευδών ειδήσεων και μπορεί να οδηγήσει σε φυλάκιση.
Συνεπώς, είναι αρκετά φανερό ότι η επιλογή πραγματοποίησης του COP στο Σαρμ Ελ Σειχ είναι επιλογή αποκλεισμού της παρουσίας ακτιβιστών, φίμωσης οποιασδήποτε αντίδρασης.
Tα COP μπορεί να λαμβάνουν σημαντικές αποφάσεις, ωστόσο χρειάζεται να σκεφτούμε εάν πρέπει να αφήνουμε όλες τις ελπίδες μας για αλλαγή σε έναν τέτοιο θεσμό! Και αυτό γιατί; Επειδή είχαμε την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συνθήκη του Παρισιού επί Trump, ενώ οι ΗΠΑ είναι ένας από τους μεγαλύτερους ρυπαντές. Γιατί οι λύσεις που προτείνονται στηρίζονται στο “adaptation & mitigation”, δηλαδή αλλαγές εντός του υπάρχοντος συστήματος που οδηγεί στην κλιματική κρίση. Γιατί στις διαδικασίες υπάρχει παρουσία του λόμπι των ορυκτών καυσίμων, όταν αποκλείονται οι κοινωνικές ομάδες που επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή.
Κάπου εδώ έρχεται η ώρα της παρουσίας των κινημάτων που θα διεκδικήσουν την αλλαγή!
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το κίνημα Extinction Rebellion το οποίο πραγματοποιεί ακτιβιστικές δράσεις, όπως για παράδειγμα ενόψει του COP προχώρησε σε διαμαρτυρίες εντός των αντιπροσωπειών μεγάλων αυτοκινητοβιομηχανιών.
Ταυτόχρονα, στην Αγγλία έχει ξεκινήσει το “Don’t Pay” όπου συνεργάζονται σε αυτό συνδικάτα, ομάδες για το θέμα της στέγασης, αλλά και περιβαλλοντικές ομάδες.
Η πραγματικότητα είναι ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην 36η θέση παγκοσμίως ως προς το κλιματικό ρίσκο. Μία θέση αρκετά υψηλά. Για αυτό χρειάζεται τόσο οι περιβαλλοντικές ομάδες και τα τοπικά κινήματα να δυναμώσουν τον αγώνα τους, όσο και οι αριστερές ομάδες/συλλογικότητες να ξεκινήσουν να θέτουν το περιβαλλοντικό ζήτημα αρκετά ψηλά και παράλληλα να είναι παρούσες και παρόντες στους αγώνες που δίνονται. Γιατί το περιβαλλοντικό ζήτημα είναι πρωτίστως πολιτικό!
*Η Ελίτα Φασούλα είναι μέλος των Fridays For Future Θεσσαλονίκης
Το κείμενο βασίζεται σε εισήγηση που έγινε από την ίδια στην εκδήλωση: «To αέριο δεν είναι η απάντηση στην κλιματική κρίση» που πραγματοποιήθηκε στις 4 Νοεμβρίου στο Respiro social space for freedom.
