Από τη Σρεμπρένιτσα μέχρι τη Γάζα ο Μαύρος Θάνατος επέστρεψε. Αυτή τη φορά είναι για πάντα. Αλλά όπως λέει ο Clov στο έργο του Beckett, It’s nearly finished.
Εδώ και είκοσι χρόνια περίπου έχω πετάξει την τηλεόραση στα σκουπίδια, οπότε δεν μπόρεσα να δω τον υπουργό Πολιτισμού (με πιάνουν τα γέλια) που πριν από ένα δυο βράδια σε τηλεοπτική εκπομπή, απ’ ό,τι μου είπαν, είχε την καλοσύνη να αναφερθεί σε ένα βιβλιαράκι με τίτλο «Come si cura il nazi» (Πώς θεραπεύεται ο ναζιστής).*
Για όσους δεν γνωρίζουν αυτό το μικροσκοπικό βιβλιαράκι, θα πω ότι αρχικά εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Castelvecchi, επανεκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Ombre Corte, μετά είχε διάφορες επανεκδόσεις και τώρα μπορεί να το βρει κανείς στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Tlon (πολύ όμορφο γραφιστικά).
Την ημέρα που ο υπουργός πολιτισμού ήταν προσκεκλημένος στην τηλεοπτική εκπομπή Piazza Pulita , μου είχε τηλεφωνήσει ένας συντάκτης της προτείνοντάς μου να συμμετάσχω και εγώ στο πρόγραμμα. Η εκπομπή νομίζω ότι ήταν αφιερωμένη στις μικροσυμπλοκές μεταξύ αντιφασιστών και αστυνομίας, όταν διακόσιοι «ερμηνευτές» του Έζρα Πάουντ** παρήλασαν με χάρη στο κέντρο της Μπολόνια απαγγέλλοντας στίχους από το έργο του: The Pisan Cantos.*** Απάντησα σε εκείνον τον συντάκτη ότι τον ευχαριστώ για την πρόσκληση, αλλά για είκοσι χρόνια αρνιόμουν πάντα να εμφανιστώ σε εκείνη την οθόνη όπου οι ανόητοι εμφανίζονται για να εκτεθούν στη δημόσια γελοιοποίηση.
Έγραψα το «Come si cura il nazi» (το οποίο θα κυκλοφορήσει σύντομα στα αγγλικά από τις εκδόσεις Minor Compositions) το 1993, όταν συνειδητοποίησα ότι ο ναζισμός είχε επιστρέψει στην ευρωπαϊκή σκηνή, αφού ένας Πολωνός Πάπας και η Bundesbank έκαναν ό,τι ήταν δυνατό για να προκαλέσουν σφαγή σε μια χώρα που ονομαζόταν Γιουγκοσλαβία.
Δυστυχώς τα κατάφεραν: μετά από επτά χρόνια εμφυλίου πολέμου και διακόσιες χιλιάδες νεκρούς, αυτό το (σχετικά ακμάζον) πολυεθνικό κράτος μετατράπηκε σε έναν πολτό από μικρές πατρίδες περήφανες για την άγνοιά τους. Τριάντα χρόνια αργότερα αυτός ο εθνικιστικός πολτός βρίσκεται σε δεινή οικονομική κατάσταση, οι νέοι φεύγουν και η θλίψη πλανάται από τα δάση της Σερβίας και της Βοσνίας μέχρι τις ακτές της Αδριατικής Θάλασσας.
Εκείνος ο πόλεμος ήταν το προίμιο μιας φρικτής εποχής που σήμερα φτάνει στο αποκορύφωμά της, προετοιμάζοντας την τελική κατακρήμνιση.
Θυμόσαστε τη Σρεμπρένιτσα; Οι Σέρβοι ναζί με επικεφαλής τον Ράτκο Μλάντιτς και τον Ράντοβαν Κάρατζιτς, αφού χώρισαν τους ενήλικες άνδρες από τις γυναίκες και τα παιδιά, έσφαξαν οκτώ χιλιάδες Βόσνιους, μπροστά στα μάτια του ΟΗΕ. Τριάντα χρόνια αργότερα, μπροστά στα μάτια του ΟΗΕ, οι Ισραηλινοί ναζί σφαγίασαν πενήντα χιλιάδες Παλαιστίνιους στη Γάζα χωρίς καν να επιδείξουν μια «στοιχειώδη ευγένεια» (όπως έκανε ο εγκληματίας Μλάντιτς) και να χωρίσουν τους άνδρες από τις γυναίκες και τα παιδιά.
Ο ναζισμός επανέρχεται στον ορίζοντα, έλεγα σε εκείνο το βιβλιαράκι, πρόκειται για μια μαζική ψυχοπάθεια για την οποία όμως έχουμε θεραπεία.
Ο Υπουργός Πολιτισμού είπε ότι σε εκείνο το μικρό βιβλίο έγραφα ότι οι φασίστες ήταν φασίστες γιατί δεν γαμούσαν. Είναι μια απλούστευση, αλλά τι περιμένεις από έναν υπουργό αυτής της κυβέρνησης;
Σε εκείνο το μικρό βιβλίο επαναπρότεινα (αν μπορώ να το απλουστεύσω κι εγώ λίγο, σαν να ήμουν υπουργός Πολιτισμού) την ανάλυση που είχε κάνει ο Βίλχελμ Ράιχ στο βιβλίο «Μαζική ψυχολογία του φασισμού», ένα βιβλίο του 1933 (τη χρονιά που η γερμανική δημοκρατία είδε την εκλογική νίκη ενός προπομπού με το όνομα Αδόλφος).
Τι έλεγε ο Ράιχ; Ότι η αυταρχική προσωπικότητα γεννιέται από την καταστολή της σεξουαλικότητας, που έχει ως αποτέλεσμα να ισχυροποιεί τη θωράκιση του χαρακτήρα και να αποκλείει το μυαλό από την κατανόηση του άλλου. Η θεραπεία βρίσκεται στην εγκατάλειψη των ταυτοτικών αγκυλώσεων, στην εκ νέου ενεργοποίηση μιας στάσης ζωής συζευκτικής και στην προθυμία να ενώσουμε σώματα και να αναμίξουμε κουλτούρες.
Κάποιος με κορόιδευε λέγοντας ότι πρότεινα να θεραπεύσουμε τους ναζί με τις θωπείες. Κάποιος άλλος μάλιστα με εμπόδισε να παρουσιάσω το βιβλίο γιατί έλεγε ότι τους φασίστες τους παίρνουμε με τις κλωτσιές, δεν τους χαϊδεύουμε. Αυτός το είδος του φανατισμού δεν έχει εκλείψει, αλλά αν στα χρόνια που υπήρχε ένα κίνημα ο φανατισμός προκάλεσε ζημιά (και προκάλεσε πολλές ζημιές), σήμερα είναι θλιβερός.
Οφείλω να ομολογήσω ότι αυτό το βιβλιαράκι σήμερα είναι εκτός θέματος (αν και ελπίζω να τρέξετε όλοι στο βιβλιοπωλείο για να αγοράσετε ένα αντίτυπο).
Ο Ράιχ δεν μας χρησιμεύει πλέον, γιατί η σεξουαλική καταστολή (η οποία δεν έχει εξαφανιστεί) δεν είναι το πρόβλημα της εποχής μας.
Η σύνδεση των σωμάτων δεν εμποδίζεται πλέον από την καταστολή, αλλά αντικαθίσταται από την τεχνο-σημειωτική σύνδεση.
Το πρόβλημα είναι η επιδημική σεξουαλική ανορεξία, η τάση προς εξαφάνιση της σεξουαλικότητας και ιδιαίτερα της αναπαραγωγικής σεξουαλικότητας.
Σήμερα βλέπουμε ξεκάθαρα το συνδυαστικό αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης μεταρρύθμισης – που έχει κάνει τους ανθρώπους εχθρούς των ανθρώπων στο όνομα του ανταγωνισμού και του χρήματος – και της μετάλλαξης του σχεσιακού μοντέλου – που έχει κάνει τους ανθρώπους ανίκανους για σύνδεση και ανίκανους να κατανοούν τη γλωσσική αμφισημία, καθιστώντας άκαμπτη τη γνωσιακή τους θωράκιση (και επομένως και την χαρακτηροδομή τους).
Η φιλία και η αλληλεγγύη, στις οποίες κάποτε βασιζόταν η δυνατότητα αντίστασης στον φασισμό, έχουν γίνει αδιανόητες γιατί δεν υπάρχουν πλέον ούτε οι κοινωνικές συνθήκες (επισφάλεια και γενικευμένος ανταγωνισμός) ούτε οι γλωσσικές και συναισθηματικές συνθήκες (τεχνική αποστασιοποίηση, σεξουαλική ανορεξία).
Ο Μαύρος Θάνατος, που κάποτε μόλυνε την Ευρώπη και σήμερα εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα σε ολόκληρο τον πλανήτη, δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα μιας ιστορικής πολιτικής ήττας, αλλά κυρίως το προϊόν μιας ανθρωπολογικής, ψυχικής και γνωσιακής μετάλλαξης που έχει τις ρίζες της στην παραγωγική και τεχνολογική μεταμόρφωση των τελευταίων δεκαετιών.
Ας χαλαρώσουμε λοιπόν, δεν φταίμε εμείς που ο Χίτλερ είναι τώρα ο άρχοντας του κόσμου.
Ο Γκύντερ Άντερς το είχε προβλέψει, αλλά εγώ δεν το είχα διαβάσει ακόμα το ’93.
Στη δεκαετία του 1960 έγραψε ότι ο ναζισμός του Χίτλερ ήταν μόνο η πρόβα τζενεράλε του νέου χιλιόχρονου Ράιχ στο οποίο θα ζούσαν τα εγγόνια μας.
Ο Άντερς δεν ήξερε ότι δεν θα έχουμε εγγόνια και ότι η ανθρώπινη φυλή θα συρρικνωθεί σαν στυμμένη λεμονόκουπα, μέχρι να εξαφανιστεί, κάτω από την επίδραση της θλίψης, των αιωρούμενων λεπτών σωματιδίων και της γενοκτονίας.
Άλλωστε, η ιστορία μας έχει διδάξει ότι η δημοκρατία είναι, συστηματικά, ο προθάλαμος του φασισμού. Και ότι δεν υπάρχει δημοκρατική διέξοδος από τον φασισμό: βγαίνει κανείς μόνο με μια τρομακτική τραγωδία.
Τη δεκαετία του 1940 βγήκαμε χάρη (τρόπος του λέγειν) στη μεγαλύτερη τραγωδία της ιστορίας που κόστισε ίσως εκατό εκατομμύρια θανάτους, αλλά και χάρη στην ένοπλη αντίσταση των κομμουνιστών και κάποιων άλλων.
Αλλά τώρα οι κομμουνιστές είναι όλοι νεκροί (ή ψυχορραγούν) και δεν έχουμε όπλα, ούτως ή άλλως δεν ξέρουμε πώς να τα χρησιμοποιήσουμε. Θα είναι λοιπόν η τραγωδία που θα μας ελευθερώσει από τον ναζισμό του Τραμπ, του Πούτιν και της Μελόνι.
Αλλά τη δεκαετία του 1940 δεν υπήρχε ούτε η ατομική βόμβα ούτε η κλιματική κατάρρευση.
Τώρα ναι.
Και η τραγωδία δεν θα είναι η αρχή για τίποτα, αλλά μάλλον το τέλος των πάντων.
Όπως θα έπρεπε να είναι, γιατί το να σφάλεις είναι ανθρώπινο, αλλά το να επιμένεις είναι δαιμονικό.****
Και δεν γλιτώνεις δύο φορές από το ίδιο λάθος και τον ίδιο τρόμο.
* Come si cura il nazi – Franco «Bifo» Berardi: Τελείωσε τη συγγραφή του βιβλίου: Come si cura il nazi. Iperliberismo e ossessioni identitarie (Πώς θεραπεύεται ο ναζί. Υπερφιλελευθερισμός και ταυτοτικές εμμονές) την παραμονή της Πρωτοχρονιάς μεταξύ 1992 και 1993. Σήμερα, επιστρέφει με ένα νέο επίμετρο από τον συγγραφέα. https://shop.tlon.it/prodotto/come-si-cura-il-nazi-franco-bifo-berardi/
**Η CasaPound είναι νεοφασιστική οργάνωση. Το όνομά, που σημαίνει «Οικία Πάουντ», είναι εμπνευσμένο από τον Αμερικανό ποιητή Έζρα Πάουντ. Ξεκίνησε ως δίκτυο ακροδεξιών οργανώσεων με κέντρο μια κατάληψη στη Ρώμη.
*** The Pisan Cantos: Το έργο του Ezra Pound The Pisan Cantos γράφτηκε το 1945, ενώ ο ποιητής κρατούνταν σε αμερικανικό στρατιωτικό κέντρο κράτησης κοντά στην Πίζα της Ιταλίας, ως συνέπεια των φιλοφασιστικών εκπομπών του στο Radio Rome κατά τη διάρκεια του πολέμου. Φυλακισμένος για μερικές εβδομάδες σε ένα συρμάτινο κλουβί ανοιχτό στα στοιχεία της φύσης, ο Πάουντ υπέστη νευρικό κλονισμό από τη σωματική και τη συναισθηματική καταπόνηση. Μέσα από την αγωνία της δικής του κόλασης προέκυψαν τα έντεκα άσματα που έγιναν το έκτο βιβλίο του μοντερνιστικού έπους του, The Cantos, τα οποία θεωρήθηκαν ως η Θεία Κωμωδία της εποχής μας. Εκδόθηκαν το 1948 από τη New Directions και την επόμενη χρονιά τιμήθηκαν με το βραβείο Bollingen για την ποίηση από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Η τιμή ήρθε εν μέσω σφοδρής διαμάχης, καθώς το σκοτεινό σύννεφο της προδοσίας εξακολουθούσε να πλανάται πάνω από τον Πάουντ, ο οποίος τότε ήταν έγκλειστος στο Νοσοκομείο St. Elizabeths για τους παράφρονες εγκληματίες.
****αναφορά στο: errare humanum est, perseverare autem diabolicum.
