Με ανακοίνωσή τους πολίτες και φορείς ζητούν από την πολιτεία και τους αρμοδίους να μεριμνήσουν για τη διάσωση των Λουτρών Ελευθερών.
Ολόκληρη η ανακοίνωση της Πρωτοβουλίας Πολιτών για τη διάσωση των λουτρών Ελευθερών:
Καλούμε τους αρμόδιους φορείς – την ΑΕΝΑΚ, τον Δήμο Ελευθερών και την Περιφέρεια ΑΜΘ – να δώσουν άμεση απάντηση στο ερώτημα και να ενημερώσουν την τοπική κοινωνία για το τι ακριβώς έχουν σχεδιάσει για τα κτίρια αυτά. Η προκήρυξη της ΑΕΝΑΚ για την εκμίσθωση των Λουτρών Ελευθερών εκχωρεί στον ιδιώτη – «επενδυτή» κάθε δικαίωμα επέμβασης στα ιστορικά αυτά κτίσματα, παρέχοντας του ακόμη και την δυνατότητα της κατεδάφισης! Αναφέρει συγκεκριμένα: «Ο πλειοδότης επενδυτής θα έχει την δυνατότητα να προβεί σε κάθε ενέργεια που αυτός κρίνει και σχετικά με επισκευές / ανακαινίσεις / εκσυγχρονισμού και επέκτασης των υφιστάμενων κτιριακών εγκαταστάσεων των λουτρών Ελευθερών καθώς και σε κάθε άλλη νόμιμη ενέργεια που σχετίζεται με την κατεδάφιση ή ανέγερση ή οποιαδήποτε άλλη σχετική ενέργεια σε σχέση και με υποχρεώσεις του έναντι του Δημοσίου ή και κάθε άλλου τρίτου και για θέματα που αφορούν εν γένει την ίδρυση, εγκατάσταση και λειτουργία της επένδυσης…» Με ποιο δικαίωμα ένας εκμισθωτής του χώρου μπορεί να κατεδαφίσει, ή να επέμβει με όποιο τρόπο του αρέσει σε κτίρια με εκατονταετή ιστορία, που είναι αναπόσπαστο κομμάτι του φυσικού και ανθρωπογενούς τοπίου των Λουτρών Ελευθερών, κομμάτι της αρχιτεκτονικής μας παράδοσης και της συλλογικής μας μνήμης;
Στην ίδια προκήρυξη διαβάζουμε και τις απαιτήσεις της ΑΕΝΑΚ από τον εκμισθωτή: « α) κατασκευή ιατρικού κέντρου αποκατάστασης – αποθεραπείας δυναμικότητας τουλάχιστον 80 κλινών, β) κέντρου υδροθεραπείας και γ) ξενοδοχείου κατηγορίας 4 αστέρων, δυναμικότητας τουλάχιστον 80 κλινών». Τα μεγέθη αυτά μπορούν να καλυφθούν μόνο αν φανταστούμε τεραστίων διαστάσεων συγκροτήματα, πολλών χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων το καθένα, που θα αλλάξουν ριζικά την φυσιογνωμία των Λουτρών και του περιβάλλοντος χώρου.
Αν αυτά είναι τα σχέδια της ΑΕΝΑΚ για την εκμετάλλευση των Λουτρών Ελευθερών, θα μας έχει απέναντι της, όπως και η μισθώτρια εταιρία που ανέλαβε να τα υλοποιήσει.
o Απαιτούμε να δημοσιοποιηθεί άμεσα η σύμβαση μίσθωσης των Λουτρών που έχει υπογραφεί ανάμεσα στην ΑΕΝΑΚ και στην εταιρία «ΚΙΝΗΣΙΣ Α.Ε.»
o Διεκδικούμε να κηρυχθούν διατηρητέα τρία από τα σημαντικότερα κτίρια των Λουτρών – το ξενοδοχείο «Αμφίπολις», το εστιατόριο και το ξενοδοχείο «Παγγαίο» – όπως προβλέπει σχετική πρόταση της Υπηρεσίας Νεοτέρων Μνημείων ΑΜΘ, η οποία θα συζητηθεί στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων στις 25 Οκτώβρη. Καλούμε κάθε σύλλογο, φορέα, ή συλλογικότητα να εκδώσει ψήφισμα προς το Κεντρικό Συμβούλιο, προς την κατεύθυνση της διάσωσης και προστασίας των σημαντικότατων αυτών κτιρίων.
o Εμμένουμε στην απόφαση μας να προασπίσουμε μέχρι τέλους και με όποιο τρόπο τον δημόσιο χαρακτήρα των Λουτρών Ελευθερών, ώστε να λειτουργήσουν προς όφελος της τοπικής κοινωνίας και της τοπικής οικονομίας και όχι να παραδοθούν άνευ όρων στην ιδιωτική εκμετάλλευση, προάγγελος της οποίας ήταν τα στρατιωτικού τύπου συρματοπλέγματα που έφραξαν την πρόσβαση προς τα Λουτρά, αλλά και προς το φυσικό περιβάλλον (το ποτάμι και το μονοπάτι προς το βουνό)!
Αριστοτέλης Ζάχος: Ο αρχιτέκτονας των Λουτρών Ελευθερών
Θεωρούμε άκρως σημαντικό και αναγκαίο, στο σημείο αυτό, να παραθέσουμε ορισμένα στοιχεία για την αρχιτεκτονική αξία των κτιρίων που βρίσκονται στα Λουτρά Ελευθερών, ώστε να κατανοήσουμε όλοι το μέγεθος της καταστροφής που θα επέλθει, αν επιτρέψουμε να υλοποιηθούν τα σχέδια της ΑΕΝΑΚ και του ιδιώτη – επενδυτή.
Στο χώρο των λουτρών υπάρχουν σήμερα 31 κτίρια. Το παλαιότερο είναι ένα λιθόκτιστο οθωμανικό λουτρό, με τρούλο, το οποίο χρονολογείται στα τέλη του 18ου αιώνα και έχει ήδη κηρυχτεί διατηρητέο μνημείο.
Οι πηγές των Ελευθερών, αν και γνωστές από την αρχαιότητα, αναπτύσσονται σε σύγχρονη λουτρόπολη το διάστημα 1908-1910 και κατά ευτυχή συγκυρία τον σχεδιασμό τους αναλαμβάνει ένας από τους σημαντικότερους έλληνες αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου, ο Αριστοτέλης Α. Ζάχος. Η παρέμβαση του στα Λουτρά θεωρείται μάλιστα ένα από τα σπάνια πρώιμα έργα του πρωτοπόρου καλλιτέχνη και απηχεί βασικές αρχές του έργου του: τον σεβασμό στο φυσικό τοπίο, την χρήση απλών υλικών και μέσων, την αποφυγή εντυπωσιασμών, αλλά και την επαναπροσέγγιση της αυτόχθονης αρχιτεκτονικής παράδοσης, μέσω της σύζευξης του αστικού με το λαϊκό.
Στον Αριστοτέλη Ζάχο αποδίδονται τα τρία κτίρια, που έχουν προταθεί να κηρυχθούν διατηρητέα μνημεία: Το ξενοδοχείο «Αμφίπολις», που ανήκει στην αρχική περίοδο λειτουργίας του χώρου ως οργανωμένη λουτρόπολη, ένα διώροφο κτίριο από λιθοδομή, με τετράρριχτη στέγη, και δύο εξωτερικές κτιστές κλίμακες. Πρόκειται για μια σύνθεση κλασσικιστική με δάνεια από την τοπική παράδοση. Επίσης, το εστιατόριο, ισόγειο κτίριο από λιθοδομή, με μεγάλα συνεχόμενα ανοίγματα στις τρεις όψεις του και το ξενοδοχείο «Παγγαίο», το οποίο είναι τριώροφο, λιθόκτιστο και στεγάζεται μικτά με δίρριχτη στέγη και δώμα. Στις λιτές του όψεις αναγνωρίζονται κάποια πρώτα στοιχεία από το μοντέρνο κίνημα.
Άλλο ενδιαφέρον κτίριο της περιόδου αυτής είναι το κτίριο των ενοικιαζόμενων δωματίων «Η ωραία Ελλάς», που βρίσκεται στην είσοδο του χώρου και αποτελείται από ορθογώνιας κάτοψης ισόγειο κτίσμα όπου το κεντρικό του τμήμα είναι διώροφο.
Το συγκρότημα ενοικιαζόμενων δωματίων «Θράκη», που είναι στην αντίπερα όχθη του ποταμού Μαρμαρά, στα πλατάνια, είναι νεότερη κατασκευή.
Το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν τα λουτρά Ελευθερών έγκειται στο γεγονός ότι διαθέτουν κτίρια από όλο τον 20ο αιώνα, γεγονός που δίνει μια πολυπλοκότητα τόσο στη δομή όσο και στη μορφολογία του οικισμού. Αυτό που επίσης παρατηρεί κανείς, είναι ότι, σε σύγκριση με άλλες λουτροπόλεις της εποχής, τα Λουτρά Ελευθερών διαθέτουν κτίρια πιο απλά, προσαρμοσμένα στο εξοχικό ύφος και στην κλίμακα που επιβάλει το φυσικό περιβάλλον. Αυτό που υπογράμμισε με τον ευφυή σχεδιασμό του ο Αριστοτέλης Ζάχος, στις αρχές του 20ου αιώνα, κινδυνεύει για άλλη μια φορά να ισοπεδωθεί από τις μπουλντόζες της άναρχης «ανάπτυξης» και του πρόσκαιρου ιδιωτικού κέρδους. Θα το επιτρέψουμε;