του Θανάση Τσακίρη
Στη Βόρεια Αμερική η ενασχόληση με το περιβάλλον και τα προβλήματα της προστασίας του από την ανάπτυξη της αστυφιλίας και της καπιταλιστικής εκβιομηχάνισης χρονολογείται από τον 19ο αιώνα.[1] Το περιβάλλον ως διακύβευμα έχει παίξει ρόλο τόσο σε πολιτικό και εκλογικό επίπεδο όσο και στην ανάπτυξη κοινωνικών αγώνων.[2]
Τι εννοούμε, όμως, με τον όρο «διακύβευμα»; Πώς διαμορφώνεται η πολιτική ημερήσια διάταξη (ατζέντα); «Ως ημερήσια διάταξη (ατζέντα), ορίζεται το σύνολο των προβλημάτων που θεωρούνται ότι απαιτούν δημόσια συζήτηση ή ακόμη την παρέμβαση της πολιτικής εξουσίας»[3] Το πολιτικό σύστημα αποτελεί υποσύστημα του κοινωνικού συστήματος, που επικοινωνεί με το γενικό σύστημα της κοινωνικής δράσης και μέσω αυτού με το αρχικό εξωτερικό περιβάλλον του κοινωνικού συστήματος. Η έννοια του αιτήματος κατέχει κεντρική θέση γιατί είναι, τρόπον τινά, η «πρώτη ύλη» των εισροών του πολιτικού συστήματος που τις μετατρέπει σε εκροές, δηλαδή σε αποφάσεις των κοινοβουλίων, των κυβερνήσεων και της κρατικής μηχανής. Αυτή όμως η θεωρία για το πολιτικό σύστημα αδυνατεί να διεισδύσουν στις σχέσεις ανάμεσα στα διάφορα επίπεδα της πραγματικότητας και να περιγράψει τις λειτουργίες στο εσωτερικό του πολιτικού συστήματος, τους τρόπους σύνδεσης των διαφοροποιημένων μερών του, τους τόπους άρθρωσης των γεγονότων στο εσωτερικό του με τις δυνάμεις που δρουν στα όρια εντός κι εκτός του συστήματος αυτού και των μεταξύ τους συνδετικών αρμών. Έτσι, διακρίνουμε δυο είδη πολιτικής ατζέντα: τη δημόσια (ή συστημική) ατζέντα και τη θεσμική (ή κυβερνητική ή επίσημη) ατζέντα. Η διάκριση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, γιατί μας επιτρέπει να εστιάσουμε εκεί ακριβώς όπου εμφανίζεται η πολιτική αντιπαράθεση και τα κοινωνικά ζητήματα μετατρέπονται και αναβαθμίζονται σε πολιτικά “διακυβεύματα”.[4] Ένα κοινωνικό πρόβλημα μεταβάλλεται σε πολιτικό διακύβευμα όταν γύρω από αυτό συγκρούονται δυο ή και περισσότερες ομάδες και η σύγκρουση αναφέρεται στα ουσιαστικά ή στα διαδικαστικά ζητήματα που συνδέονται με την κατανομή πόρων ή θέσεων. Αυτή η σύγκρουση λαμβάνει χώρα συνήθως κατά τη συγκρότηση της ημερήσιας διάταξης του πολιτικού (δια)λόγου ή και αντιπαράθεσης. Ένα θέμα πρώτα εγγράφεται σ’ αυτήν και κατόπιν στη θεσμική ατζέντα, δίχως βέβαια και να αποκλείεται η άμεση εγγραφή του στη θεσμική. Η δομή της θεσμικής ατζέντας εκφράζει στην ουσία τα θεσμικά και δομικά εμπόδια και τη γενικότερη προδιάθεση του πολιτικού συστήματος απέναντι σε κάποιου τύπου προβλήματα και τα οποία εμπόδια σχετίζονται με την άνιση ικανότητα πρόσβασης των ατόμων ή ομάδων σ’ αυτό. Στη διαδικασία προώθησης των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης στους θεσμούς, εκτός από τα ίδια τα μέλη της κρατικής εξουσίας και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, σημαντικός είναι ο ρόλος των πολιτικών κομμάτων, των ομάδων πίεσης ή ομάδων συμφερόντων, των κινήσεων πολιτών για την προώθηση του όποιου κοινωνικού ζητήματος.
Η προσοχή που δίνει το κοινό στα περιβαλλοντικά θέματα στη Βόρεια Αμερική και στην Ευρώπη την τελευταία τριακονταετία αυξήθηκε αισθητά. Η ποιότητα του αέρα και των υδάτων, η διατήρηση των χώρων που αποτελούν φυσικές εστίες των έμβιων όντων, η οικολογική βιωσιμότητα και η διατήρηση των πόρων και η διαδικασία εναλλακτικών πηγών ενέργειας αποτέλεσαν ιδιαίτερα θέματα προσέλκυσης ενδιαφέροντος εκ μέρους των πολιτών. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις αυξήθηκαν και μεγεθύνθηκαν παρ’ ότι κατά καιρούς σημειωνόταν μείωση του ενδιαφέροντος της κοινής γνώμης για τα περιβαλλοντικά θέματα.[5] Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης ξαναστρέφεται στα περιβαλλοντικά θέματα έχοντας ευαισθητοποιηθεί λόγω της εμπειρίας των καταστροφών στα πυρηνικά εργοστάσια Three Mile Island (ΗΠΑ, 1979) και Chernobyl (ΕΣΣΔ, 1986).[6] Στη διάρκεια αυτών των χρόνων σημειώθηκε σύγκρουση ανάμεσα στην άποψη που πρόκρινε τη διεκδίκηση της κοινωνικής ισότητας και στην άποψη ότι το περιβάλλον πρέπει να είναι πρώτο στην πολιτική ατζέντα ειδικά όσον αφορά τον προοδευτικό πολιτικό χώρο. Αυτή η σύγκρουση είχε σημαντικές επιπτώσεις στην πολιτική της εργατικής τάξης.[7]
,
Συνεχίζεται…