Η επικράτηση του δόγματος της ασφάλειας, ιδίως στην Ε.Ε., επέφερε την – χωρίς πολλές αντιδράσεις- ταύτιση της εσωτερικής με την εξωτερική ασφάλεια. Η επίσημη νομιμοποίηση της πολιτικής αυτής συνδέεται με τη διεθνή τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα και τη μαζική μετανάστευση, αν και υποστηρίζεται από πολλούς ότι τα προβλήματα αυτά λειτούργησαν ως πρόσχημα: πλαισίωσαν την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος ανήγαγε την ασφάλεια σε τεχνική διακυβέρνησης επαναφέροντας προ-νεωτερικές εκδοχές της (όταν στρατός και αστυνομία ήταν ένα) και εισήγαγε τη στρατιωτική τεχνολογία αντικατασκοπίας στην καθημερινή αστυνόμευση.
Πράγματι, η επικράτηση του ασφαλιστικού προτύπου στις πολιτικές της Ε.Ε. άλλαξε την αστυνομία και τον ρόλο της: τη μετέβαλε σε ημι-στρατιωτική δύναμη, που διεξάγει και προληπτικά «πόλεμο στο έγκλημα», προάγοντας παράλληλα μια εργασιακή νοοτροπία που μετατρέπει τους αστυνομικούς σε «πολεμιστές» εναντίον κάποιων «εκτός κοινωνίας» και την αστυνομία σε φορέα μαζικής, και με ασαφείς κανόνες, επιτήρησης των μεγάλων αστικών κέντρων.
Όλα αυτά, αν και έπληξαν τον νομικό πολιτισμό της μεταπολεμικής Ευρώπης και τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υποστηρίχθηκαν από μια νέα οικονομία ασφάλειας, δηλαδή έναν πακτωλό χρημάτων προς τα κράτη μέλη, που εκρέουν από τα ταμεία της Ε.Ε. (Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας κ.λπ.) για την κατ’ ουσίαν στρατιωτικοποίηση των εθνικών αστυνομιών. Εύκολα, επομένως, συσκοτίζεται το ουσιώδες: η αύξουσα ταύτιση των λειτουργιών στρατού και αστυνομίας.
Σε αυτό το διεθνές περιβάλλον η Ελλάδα, εξαιτίας της σχετικά πρόσφατης Ιστορίας της, έχοντας κατοχυρώσει ως δημοκρατικά κεκτημένα τους διακριτούς ρόλους στρατού και αστυνομίας, έμεινε σχετικά «πίσω». Εδώ το πάγιο αίτημα αποστρατιωτικοποίησης της αστυνομίας – και με βάση το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ- δημιούργησε άλλες προσδοκίες. Έτσι σήμερα η τοποθέτηση ενός στρατηγού στην πολιτική ηγεσία του αρμόδιου υπουργείου, δημιουργεί απορίες και προβληματισμούς που δεν έχουν καμία σχέση με το συγκεκριμένο πρόσωπο που ανέλαβε. Πράγματι, μετά την περίοδο Δροσογιάννη το 1986 (περίοδο εμπέδωσης της μεταρρύθμισης που απομάκρυνε τα σώματα ασφαλείας από τον εναγκαλισμό του στρατού), δεν υπήρξε άλλη πολιτική ηγεσία των σωμάτων ασφαλείας προερχόμενη από τον στρατό.
Η Ελληνική Αστυνομία σήμερα, παρά τα προβλήματα και την αυταρχική τροπή στην αστυνόμευση, ιδίως μετά το 2008, αποτελεί ένα διακριτό σώμα από τον στρατό, με δικούς του κανόνες. Εύκολα, επομένως, τίθενται μια σειρά από ερωτήματα: Ποιος είναι ο πολιτικός συμβολισμός ως προς τον χαρακτήρα του Σώματος; Η αντιμετώπιση δομικών προβλημάτων στην Ελληνική Αστυνομία υποβάλλει, ταυτόχρονα, σε μια, έστω, συμβολική στρατιωτικοποίησή της; Θα επηρεαστεί θετικά ο εκδημοκρατισμός του εργασιακού καθεστώτος των αστυνομικών και η καθημερινή αστυνόμευση; Θα εγκαταλειφθεί, για άλλη μια φορά, το «κοινοτικό πείραμα»; Η απομάκρυνση από τους πολιτικούς ποιο ιδεολογικό – επιχειρησιακό και γνωστικό υπόβαθρο θα προτάξει κατά την πολιτική εποπτεία της αστυνομίας; Οι ιδέες έχουν συνέπειες ως γνωστόν, ιδίως όταν μετουσιώνονται σε πολιτική˙ επομένως, είμαστε σε αναμονή.
Όμως, η σύνθετη πραγματικότητα που διαμορφώνεται εκεί έξω στον δρόμο δεν είναι ούτε απλή ούτε ασπρόμαυρη, ιδίως στη σχέση αστυνομίας – πολιτών, στην επαγγελματική διαμόρφωση και στο εργασιακό καθεστώς των αστυνομικών. Η επίλυση δομικών προβλημάτων προς μια δημοκρατική κατεύθυνση υπάγεται σε προϋποθέσεις, με πρώτη την υπεροχή της Πολιτικής έναντι του αυταρχικού στρατιωτικού – γραφειοκρατικού προτύπου, που διέπει ήδη την αστυνομία: αυτά είναι γνωστά σε όλους.
Ο πολιτικός συμβολισμός επομένως, σχετικά με την επιλογή πολιτικής ηγεσίας, παραπέμπει στην εκτίμηση ότι το ζητούμενο δεν θα είναι τέτοιες μεταρρυθμίσεις. Άρα, ξαναγυρνάμε στο προηγούμενο ζήτημα: Ποια ανάγκη τελικά ξαναφέρνει έναν στρατιωτικό στην πολιτική ηγεσία της Ελληνικής Αστυνομίας και της Πυροσβεστικής;
Ο πολιτικός συμβολισμός αυτής της επιλογής σηματοδοτεί, κατά τη γνώμη μας, τη θεσμική «προσαρμογή» προς μια ουσιαστική συγχώνευση της εσωτερικής με την εξωτερική ασφάλεια, που δεν έχει απαραίτητα σχέση με τα εσωτερικά της αστυνομίας, αλλά έχει συνέπειες σε αυτά, όπως αναφέραμε. Πρόκειται για μια προβληματική τροπή για την εσωτερική ασφάλεια και για το κράτος δικαίου και πρέπει να απασχολήσει σε επίπεδο Ε.Ε., ειδικά σήμερα. Οι πολιτικοί συμβολισμοί πάντα ανοίγουν δρόμους. Το περίεργο είναι ότι, παρά τον επικριτικό λόγο άλλων πολιτικών σχηματισμών, δεν ακούσαμε ούτε ένα σχόλιο. Πολιτική επιλογή ή άγνοια; Το μέλλον θα δείξει.
* Η Σοφία Βιδάλη είναι καθηγήτρια Εγκληματολογίας και Αντεγκληματικής Πολιτικής στο ΔΠΘ
Πηγή: Εφημερίδα Αυγή