Το 1923, κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών που προέβλεπε η συνθήκη της Λωζάνης, σύμφωνα με το Αρχείο αστικής προσφυγικής αποκατάστασης Θεσσαλονίκης στην πόλη εγκαταστάθηκαν 170.000 πρόσφυγες αστικής προέλευσης σε αστικά ακίνητα των ανταλλάξιμων Μουσουλμάνων του κεντρικού κορμού της πόλης, αλλά και στους, περίπου, 50 (πενήντα) περιαστικούς συνοικισμούς (Τριανδρία, Τούμπα, Καλαμαριά, Σταυρούπολη, Μενεμένη, Αμπελόκηποι, Εύοσμος, Ν. Κρήνη, Αλατίνι, κ.ά.).
Γράφει ο El Balador
Οι Κωνσταντινουπολίτες επέλεξαν κυρίως τις περιοχές του κέντρου ή γύρω από αυτό (Επτάλοφος, Ξηροκρήνη, Τούμπα). Οι πρόσφυγες αυτοί, όπως όλοι οι πρόσφυγες της ιστορίας, έφεραν μαζί τους τις συνήθειες και τον πολιτισμό τους. Βασικό στοιχείο της καθημερινότητας ήταν ο αθλητισμός και ειδικότερα το ποδόσφαιρο που ήταν το πιο δημοφιλές και ανεπτυγμένο άθλημα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Μάλιστα τα πρώτα ποδοσφαιρικά παιχνίδια στην επικράτεια της είχαν διεξαχθεί στη Selanik, στη Θεσσαλονίκη ελληνιστί. Από τις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχε οργανωμένο πρωτάθλημα στην Κωνσταντινούπολη.
Το 1924 ιδρύθηκε η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης και 1925 δημιουργήθηκε το αθλητικό τμήμα της Ένωσης με πρόεδρο τον Φανούριο Βυζάντιο. Μετά από λίγους μήνες οι ποδοσφαιριστές του συλλόγου μαζί με παράγοντες θέλησαν να διαχωρίσουν το αθλητικό κομμάτι και δημιούργησαν την ΑΕΚ Θεσσαλονίκης. Αυτό προκάλεσε αντιδράσεις με αποτέλεσμα να διασπαστεί στα δύο η Ένωση. Έτσι στις 30 Μαρτίου 1926, ημερομηνία που συγκεντρώθηκαν στη Λέσχη Κωνσταντινουπολιτών οι Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλίδης, Κωνσταντίνος Κοεμτζόπουλος, Κωνσταντίνος Κρητικός, Μιχάλης Θεοδοσιάδης, Ιωακείμ Ιωακειμόπουλος, Αριστόδημος Δημητριάδης, Αλέξανδρος Αγγελόπουλος και Μενέλαος Τσούλκας και υπέγραψαν το πρωτόκολλο ιδρύσεως του νέου «ποδοσφαιρικού και Αθλητικού Σωματείου υπό την επωνυμίαν «Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών». Στις 10 Απριλίου υπογράφηκε από τα μέλη του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου του ΠΑΟΚ η αίτηση αναγνώρισης στο Πρωτοδικείο και η επίσημη έγκριση δόθηκε στις 20 Απριλίου. Ο Ερασιτέχνης ΠΑΟΚ έχει ορίσει ως επίσημη ημερομηνία ίδρυσης την 12η Απριλίου 1926.
Ο πρώτος αγώνας του συλλόγου ήταν μια νίκη εναντίον του Ηρακλή στις 26 Ιουλίου 1926 με σκορ 2–1. Το πρώτο γήπεδο του ΠΑΟΚ εγκαινιάστηκε στις 12 Δεκεμβρίου 1930 και βρισκόταν στο Συντριβάνι. Στη φωτογραφία, πίσω δεξιά από την Φιλοσοφική Σχολή, εκεί που τώρα βρίσκεται η Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ, διακρίνεται το τότε γήπεδο του ΠΑΟΚ στο Συντριβάνι. Βρισκόταν ακριβώς δίπλα στον προσφυγικό συνοικισμό Αγία Φωτεινή και αποτελούσε χώρο μάζωξης των προσφύγων απ’ όλη την πόλη, από τη Νεάπολη μέχρι την Καλαμαριά. Αριστερά στη φωτογραφία φαίνεται και το γήπεδο του Ηρακλή, εκεί που τώρα είναι η πλατεία Χημείου. Το 1940 ο ΠΑΟΚ κατέκτησε το πρωτάθλημα Μακεδονίας – Θράκης, θρίαμβο που επανέλαβε το 1948. Το καλοκαίρι του 1952 πραγματοποιήθηκε ο πρώτος νυχτερινός αγώνας στο γήπεδο του Συντριβανίου ανάμεσα στον ΠΑΟΚ και στον Πανιώνιο ενώ το 1959 η έδρα μεταφέρθηκε στο γήπεδο της Τούμπας
Ενδιαφέρον όμως έχει το πως έγινε ο ΠΑΟΚ μια ομάδα τόσο δημοφιλής. Τη δεκαετία του ’50 που είναι η εποχή ανάπτυξης του ελληνικού ποδοσφαίρου μετά τους πολέμους (εσωτερικούς και διεθνείς) ο ΠΑΟΚ χάρη στη δουλειά του αυστριακού προπονητή Βίλι Σέβτσικ είχε φτιάξει τμήματα υποδομής στις αρχές της δεκαετίας που μέσα από αυτά αναδείχτηκαν ταλαντούχοι παίκτες που σε συνδυασμό με επιτυχημένες μεταγραφές βορειοελλαδιτών έκαναν την ομάδα να πρωταγωνιστεί στα πρωταθλήματα της Μακεδονίας (δεν υπήρχε ακόμη Α’ Εθνική) κι έφτασε και σε τελικό κυπέλλου. Στη συνέχεια από εκεί βγήκε και ο Κούδας. Ταυτόχρονα αυτή η επιτυχία στη Βόρειο Ελλάδα έκανε την ομάδα διάσημη σε όλη την περιοχή την ίδια στιγμή που ήταν η πιο γνωστή προσφυγική ομάδα της Θεσσαλονίκης και κατ’ επέκταση προσέλκυε επιπλέον τους πολλούς οπαδούς προσφυγικής καταγωγής που έχει η Βόρεια Ελλάδα (Γιαννιτσά, Ημαθία, Κιλκίς, Σέρρες, Πιερία, Πτολεμαϊδα χαρακτηριστικές περιοχές). Η αστικοποίηση έφερε χιλιάδες κατοίκους της Μακεδονίας στους περιφερειακούς δήμους της πόλης κι έτσι το φαινόμενο αναπτύχθηκε και με τη βοήθεια των νέων επιτυχιών και των τίτλων που είναι γνωστά σε όλους. Το ευχάριστο για τον σύλλογο είναι ότι συνεχίζει να διατηρεί την καλή παράδοση στις υποδομές και συνεχίζει να βγάζει παίχτες.