Ψηφίζει αύριο η Γαλλία. Και οι πιθανότητες να υπάρξει νίκη αριστερού υποψηφίου είναι κάθε άλλο παρά αμελητέες. Ο καθένας μπορεί, νομίζω, να καταλάβει τι θα σήμαινε κάτι τέτοιο για την πορεία της Ευρώπης και του κόσμου. Τι θα σήμαινε, δηλαδή, η νίκη ενός «νεοκομμουνιστή», όπως είναι ο πιο συχνός τίτλος που αποδίδεται στον Ζαν Λικ Μελανσόν, σε μια από τις 10 μεγαλύτερες οικονομίες στον πλανήτη.
Είναι γνωστό πως το κυβερνητικό κόμμα στην αρχή –ίσως επηρεασμένο και από το σύμμαχο ΚΚ Γαλλίας- ρητά εκφράστηκε υπέρ μιας «ενωτικής υποψηφιότητας» της Αριστεράς, υπονοώντας με σαφήνεια την απόσυρση όλων υπέρ του σοσιαλιστή Μπενουά Αμόν. Σήμερα, με μερικό τρόπο, διά των υπογραφών Ρήγα και Μπουρνού, τοποθετείται υπέρ του Μελανσόν και, ταυτόχρονα, μέσω αρθρογραφίας στην «Αυγή» διαμαρτύρεται για την προσβλητική άποψη του τελευταίου απέναντι στον Αλέξη Τσίπρα («εγώ δεν μιλώ 17 ώρες με κάποιον που με προσβάλλει!»).
Σε αυτήν τη στάση, νομίζω, η αστοχία είναι διπλή.
Στην αρχική τοποθέτηση, η επένδυση σε μια στρατηγική (!) συμμαχίας ΣΔ και Αριστεράς, που φαίνεται να αποτελεί τον ευσεβή πόθο της κυβέρνησης γενικώς (ας αναλογιστούμε και την αρχική ευφορία από την υποψηφιότητα του Μάρτιν Σουλτς στη Γερμανία), ακυρώθηκε από την ίδια τη δυναμική της υποψηφιότητας Μελανσόν, που τάισε σκόνη τον σοσιαλιστή υποψήφιο. Από την άλλη, η προσβολή προς τον πρωθυπουργό αντιμετωπίστηκε με… παράπονο, ενώ προσφέρονταν μια εξαιρετική ευκαιρία για σκέψη σχετικά με το γιατί η μαζικότερη Αριστερά στην Ευρώπη, από τους Ποδέμος μέχρι τον Μελανσόν, δεν θέλει να την ταυτίζουν με τον ΣΥΡΙΖΑ –ακριβώς αντίθετα από ό,τι συνέβαινε μέχρι πριν δύο μόλις χρόνια. Προσφέρονταν, δηλαδή, μια ευκαιρία να σκεφτούν οι κυβερνητικοί, και από αυτήν την άποψη, αν «έκαναν καλά» το 2015.
Ας είναι. Επιστρέφω στα γαλλικά με όρους υποθετικής ιστορίας.
Ας σκεφτούμε, λοιπόν, ότι κερδίζει ο Μελανσόν τις προεδρικές εκλογές. Τι μπορούμε, πραγματικά, να περιμένουμε;
Δεν θα μείνω σε κάποιες, δίκαιες πολλές φορές αιτιάσεις από τα αριστερά, σχετικά με προβληματικές πλευρές της πολιτικής Μελανσόν, είτε αφορούν την υπερβολικά «εθνική» κλίση του λόγου του είτε τον πολύ προσωπικό τόνο της εκστρατείας του. Ούτε θα με απασχολήσει τώρα η γενικότερη αδυναμία των συλλογικών φορέων, που, εκόντες άκοντες, υποστηρίζουν την υποψηφιότητά του. Δεν είναι καθόλου δευτερεύουσες αυτές οι πλευρές –κάθε άλλο.
Απλά, εδώ θα μείνω περισσότερο στην στρατηγική διάσταση της συζήτησης, που νομίζω έχει ευρύτερη και διαρκέστερη σημασία.
Ξεκινάω με το πρόγραμμα. Το οποίο, με όρους άλλων, όχι πολύ μακρινών, εποχών θα χαρακτηρίζονταν μετριοπαθές κεϋνσιανό, αρκετά «δεξιότερο» από αυτό του Μιτεράν του 1981. Αυτό δεν το επισημαίνω τόσο ως κριτική όσο ως δείκτη της μεγάλης υποχώρησης -ήττας, που έχει υποστεί το εργατικό κίνημα στη νεοφιλελεύθερη περίοδο. Είτε έτσι είτε αλλιώς, πάντως, στην καρδιά της μεγαλύτερης κρίσης του καπιταλισμού, δεν είναι ο σοσιαλισμός το αίτημα, αλλά προτάσεις, οι οποίες ήταν κοινός τόπος ακόμη και της χριστιανοδημοκρατικής πολιτικής στην Ευρώπη σε ολόκληρη τη μεταπολεμική περίοδο.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ένα επενδυτικό πακέτο 100 δις. ευρώ (περίπου 4% του ΑΕΠ) για επανεκκίνηση της οικονομίας, μερικές εθνικοποιήσεις, π.χ. του οδικού δικτύου, καθώς και μια αύξηση της δημόσιας δαπάνης, ώστε να ενισχυθούν οι μισθοί, να χρηματοδοτηθούν θέσεις εργασίας και να μειωθεί το όριο συνταξιοδότησης στα 60 χρόνια. Επιπλέον, συγκλίνει με τα αντίπαλα προγράμματα στην πρόταση για μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων στο 25%. Δεν το λες και επαναστατικό!
Κι όμως, όπως καθένας καταλαβαίνει, στο πλαίσιο της σημερινής «συναίνεσης» αντιμετωπίζεται από τους συστημικούς κύκλους ως πραγματικά εξτρεμιστικό.
Είναι, όμως, υλοποιήσιμο; Με όρους γαλλικής καπιταλιστικής «κανονικότητας», με όρους, δηλαδή, νταουλιών και ζουρνάδων, ευθέως όχι. Ο γαλλικός καπιταλισμός έχει βρεθεί σε δυσχερή θέση μέσα στην κρίση, σε μεγάλο βαθμό και λόγω του γεγονότος πως η γαλλική εργατική τάξη, πολύ καλύτερα από ό,τι η γερμανική, έχει προασπίσει τις κατακτήσεις της. Η ανάκαμψη της κερδοφορίας του (ακόμη σε επίπεδα 22% κάτω από το 2007), εκ των ων ουκ άνευ όρος για την επανεκκίνηση μιας δυναμικής συσσώρευσης, έχει ως βασική προϋπόθεση το ανηλεές κτύπημα της εργασίας. Δεν πρόκειται, λοιπόν, να υποστηρίξει ένα τέτοιο πρόγραμμα, επ’ ουδενί. Ούτε καν να προσαρμοστεί. Η προσπάθεια εφαρμογής του θα συναντήσει τη λυσσαλέα αντίδραση του συστήματος –το «φάγωμα στο φτερό» του Αμόν είναι ενδεικτικό, από αυτήν την άποψη.
Πράγμα που σημαίνει πως η εκλογή Μελανσόν θα θέσει σε κίνηση μια διαδικασία άγριας σύγκρουσης, που θα έχει πιθανότητες επιτυχίας μόνο στην περίπτωση μιας πορείας ριζοσπαστικοποίησης, η οποία θα εμπλέξει μεγάλους αριθμούς ανθρώπων στη διεκδίκηση ουσιαστικότερων αλλαγών. Με καθόλου βέβαιη έκβαση, προφανώς. Όπου πολλοί και πολύ αστάθμητοι παράγοντες, εσωτερικοί γαλλικοί και διεθνείς, θα καθορίσουν το τελικό αποτέλεσμα. Αποτελεί, ωστόσο, το μόνο δρόμο, έστω κι αν δεν διασφαλίζει, εξαρχής, τίποτε. Ποια μεγάλη μεταβολή στην παγκόσμια ιστορία επιχειρήθηκε με όρους «βεβαιότητας έκβασης»; Η αγγλική, η αμερικανική, η γαλλική, η ελληνική επανάσταση ξεκίνησαν με προσδοκίες… καρμανιόλας. Και άλλαξαν τον κόσμο. Πάντα έτσι –και μόνο έτσι- έγινε.
Και δεν θεωρώ πως υπερβάλλω. Οι γαλλικές εκλογές μπορεί να αποδειχτούν καθοριστικές για την πορεία των πραγμάτων. Με μια έννοια αποδεικνύονται ήδη. Η δυναμική της «νεοκομμουνιστικής» υποψηφιότητας, η ιδιαίτερη διείσδυσή της σε εργατικά και νεολαιίστικα ακροατήρια, η επιθετικότητα των κυρίαρχων κύκλων απέναντί της διαμορφώνει συνθήκες ευνοϊκές για τον κόσμο της εργασίας, στην Γαλλία και την Ευρώπη. Μπορεί να αποδειχτούν προσωρινές μπορεί και όχι.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, δημιουργούν έναν ορίζοντα ελπίδας, τον οποίο έχουμε όλοι οι αριστεροί υποχρέωση να διατηρούμε και να διευρύνουμε. Διαφορετικά, η ατμόσφαιρα απόγνωσης, όπως πολύ καλά ξέρουμε από τα δικά μας, μπορεί να φτιάξει δύσκολα αντιστρεπτές καταστάσεις σε βάρος της κοινωνικής πλειοψηφίας.
Γι’ αυτό είμαστε όλοι με τον Μελανσόν!