Επειδή αυτές τις μέρες, πολύς λόγος γίνεται για τα μεταλλεία χρυσού, από τα κανάλια, τους αντιπολιτευόμενους και τους πληρωμένους δημοσιογράφους, αλλά και από πολιτικά κόμματα που σπεκουλάρουν προσδοκώντας εισπράξεις, μερικά δε έχουν και «χεσμένη την φωλιά τους», καθώς επί των κυβερνήσεών τους και επί των υπουργών τους μπήκαν οι υπογραφές και ξεκίνησε το μέγα έγκλημα στην Χαλκιδική, ας δούμε επιγραμματικά τα βασικά στοιχεία της όλης ιστορίας με την εν λόγω πολυδιαφημισμένη «επένδυση» για τον χρυσό.
Το οικονομικό έγκλημα
Το 2003, η εταιρεία TVX που κατείχε τις εγκαταστάσεις, πτωχεύει και φεύγει από την περιοχή. Πουλάει τα μεταλλεία και όλα τα περιουσιακά τους στοιχεία στο κράτος και αμέσως, την άλλη μέρα, το κράτος -δια του τότε υφυπουργού ΠΑΣΟΚ Χρήστου Πάχτα- τα πουλάει, έναντι 11 εκ. ευρώ στην «Ελληνικός Χρυσός» (θυγατρική σήμερα της ELDORADO GOLD), που μόλις λίγες μέρες πριν είχε συσταθεί.
Η εν λόγω αγοραπωλησία κρίθηκε παράνομη και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2011 και από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο το 2015. Και οι δύο θεσμοί έκριναν πως η εταιρεία πουλήθηκε «κάτω από τραπέζι» και σε τίμημα πολύ κατώτερο της πραγματικής της αξίας. Έβαλαν δε συνολικό πρόστιμο 15,34 εκ. ευρώ στην εταιρεία.
Εν ολίγοις, η οικονομική διάσταση της μεταβίβασης των μεταλλείων συνιστά οικονομικό σκάνδαλο, με την σφραγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Όμως το οικονομικό σκάνδαλο δεν σταματάει στην μεταβίβαση της εταιρείας και στις εκατονταπλάσιες υπεραξίες που καρπώθηκαν κάποιοι μέσω της αγοραπωλησίας των μετοχών και των αυξήσεων του μετοχικού κεφαλαίου της. Η έρευνα της ολλανδικής ΜΚΟ SOMO αποδεικνύει πως η ELDORADO GOLD, έχει φτιάξει ένα τούνελ με το οποίο τα κέρδη “εξορύσσονται” προς εξωτικούς φορολογικούς παραδείσους. Μόλις προχθές, ο κ. Σκουρλέτης έκανε γνωστό πως η «Ελληνικός Χρυσός» από το 2007 δεν έχει πληρώσει ούτε 1 ευρώ φόρους. Εν τω μεταξύ όμως έχει εξάγει στην Κίνα -ως απόβλητο- χιλιάδες τόνους συμπυκνώματα χρυσού από τα τέλματα της Ολυμπιάδας, λαμβάνοντας προφανώς στο εξωτερικό (και χωρίς φόρο) την προστιθέμενη αξία, σε ράβδους χρυσού.
Το περιβαλλοντικό έγκλημα
Οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος, στους ελέγχους που έκαναν από το 2012, καταλογίζουν στην εταιρεία «Ελληνικός Χρυσός» πλήθος βαρύτατων περιβαλλοντικών παρανομιών, αποκρύψεων και εξαπατήσεων του Δημοσίου (π.χ. απόκρυψη επικίνδυνων υλικών που υπάγονται στις οδηγίες SEVESO). Πριν μερικές μέρες το ΥΠΑΠΕΝ καταλόγισε στην εταιρεία για τις περιβαλλοντικές αυτές παραβάσεις 1,7 εκ. ευρώ.
Δηλαδή η ELDORADO GOLD ρυπαίνει, αποκρύπτει και εξαπατά, με την σφραγίδα των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος.
Να σημειωθεί πως τα πορίσματα αυτά ήταν θαμμένα στα συρτάρια των αρμοδίων του ΥΠΑΠΕΝ (λέγε με Μανιάτη του ΠΑΣΟΚ) και ήρθαν στην επιφάνεια μόλις προκηρύχθηκαν οι εκλογές του Ιανουαρίου 2015 (γιατί άραγε;). Είναι αυτός ο Μανιάτης που βγαίνει και κατηγορεί την σημερινή κυβέρνηση πως δυσκολεύει τις «επενδύσεις», ενώ αυτός τις διευκόλυνε. Μάλλον αυτόν είχε στο μυαλό του ο, πρόσφατα αφιχθείς στην Ελλάδα Διευθύνων Σύμβουλος της ELDORADO GOLD, Πολ Ράιτ, όταν έλεγε: “επενδυτές όπως εμείς έχουμε ανάγκη από σαφήνεια στους κανονισμούς και αφοσιωμένους κυβερνητικούς εταίρους“ για να παραμείνουν στην Ελλάδα.
Το «σχέδιο» της ELDORADO που δεν ευοδώθηκε
Η εταιρεία ήξερε από την αρχή πως –αφού το κυάνιο απαγορεύεται στην Ελλάδα- έπρεπε, για να πάρει την άδεια, να παρουσιάσει μια μέθοδο απόληψης χρυσού-χαλκού χωρίς χρήση κυανίου. Έτσι παρουσίασε την μέθοδο Flash Smelting (ακαριαίας τήξης), αναλαμβάνοντας παράλληλα και την γραπτή συμβατική υποχρέωση να κάνει επί τόπου, στις εγκαταστάσεις της στην Χαλκιδική, μέχρι τον Φεβρουάριο του 2015, ένα μικρό εργοστάσιο ημιβιομηχανικής κλίμακας όπου θα αποδείξει πως η εν λόγω μέθοδος δουλεύει «καλά» σε πραγματικές συνθήκες και στα πετρώματα των Σκουριών και δεν είναι μόνο κάποια «εργαστηριακά αποτελέσματα» στα ερευνητικά εργαστήρια της ιδιωτικής Φιλανδικής εταιρείας Outotec. Αυτή την συμβατική υποχρέωση η εταιρεία δεν την τήρησε, προφανώς γιατί δεν μπορεί να την τηρήσει. Και όχι μόνον αυτό. Τροποποίησε παράνομα και μονομερώς (σε ενημέρωση των μετόχων της), το όλο σχέδιό της, βγάζοντας από μέσα την μεταλλουργία χρυσού που δεν μπορεί τελικά να πραγματοποιηθεί (χωρίς κυάνιο). Δηλαδή το τελικό προϊόν δεν θα είναι ράβδοι χρυσού, χαλκού και αργύρου, όπως προέβλεπε η ΚΥΑ της έγκρισης.
Όμως η έγκριση που κατάφερε και πήρε η εταιρεία, προϋποθέτει πως το τελικό προϊόν της όλης μεταλλευτικής δραστηριότητας θα είναι καθαρός χρυσός, άργυρος και χαλκός. Υπό αυτή την προϋπόθεση την έκανε δεκτή και το ΣΤΕ. Γι’ αυτό της παραχωρήθηκαν από την πολιτεία τα χιλιάδες στρέμματα στο βουνό και τα μεταλλευτικά δικαιώματα στις 317.000 στρέμματα της ΒΑ Χαλκιδικής. Αν αυτή η συμβατική υποχρέωση της εταιρείας δεν μπορεί να τηρηθεί εκ μέρους της, τότε όλη η σύμβαση της μεταβίβασης των μεταλλείων στην «Ελληνικός Χρυσός» είναι στον αέρα και η Ελληνική Πολιτεία μπορεί να την καταγγείλει, όπως προβλέπει ο νόμος της μεταβίβασης 3220/2004.
Όλα αυτά ήταν γνωστά σε όλους όσους υπέγραφαν τις συμβάσεις και τις αδειοδοτήσεις (πολιτικά πρόσωπα και εταιρεία). Το Colpo grosso ήταν να βάλουν πόδι στα μεταλλεία, με όποιον τρόπο χρειαστεί, να τροποποιήσουν στην συνέχεια τις μελέτες (αφού οι κυβερνήσεις θα ήταν αφοσιωμένες και συναινούσες) όπως το έκαναν ήδη και στην Στρατονίκη (αντικαθιστώντας τον μετροπόντικα με τα εκρηκτικά) και στην συνέχεια να κρατήσουν τα κομμάτια που είναι κερδοφόρα, αλλάζοντας τις άδειες και απαλλασσόμενοι από τα προβλήματα, τα έξοδα και τα αδιέξοδα.
Τα πράγματα όμως δεν ήρθαν όπως τα περίμεναν οι χρυσοθήρες, δυστυχώς γι’ αυτούς. Και η κυβέρνηση στην Ελλάδα άλλαξε και το κίνημα ενάντια στις εξορύξεις χρυσού γιγαντώθηκε πανελλήνια (ενημερώθηκε και ενημέρωσε) και η παγκόσμια οικονομική κρίση (εκτός από το να εκπορνεύει και να καθιστά ομήρους και συνεργάσιμους τους εργαζόμενους της περιοχής) ρίχνει και την τιμή του χρυσού.
Όπως και να έχουν τα πράγματα (ή η εταιρεία φεύγει γιατί δεν της συμφέρει ή γιατί την διώχνουν), αποδείχτηκε -και για τους πιο αφελείς- πως η όλη ιστορία της εξόρυξης χρυσού ήταν ένα πολυδιάστατο σκάνδαλο και έγκλημα (οικονομικό, περιβαλλοντικό, κοινωνικό και πολιτικό).
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει άλλη οδό, παρά να τηρήσει τις προεκλογικές της δεσμεύσεις, σώζοντας την τιμή, την δική της και της αριστεράς (που πριν απ’ όλα, να μην το ξεχνούν, είναι ένα ηθικό αίτημα):
-Να σταματήσει την καταστροφή της Χαλκιδικής
-Να προχωρήσει στην αποκατάσταση και τον σταδιακό αποχαρακτηρισμό της περιοχής.
-Να εκπονήσει ένα εξειδικευμένο αναπτυξιακό σχέδιο (έπρεπε ήδη να το έχει κάνει με νόμο) για μια άλλη ανάπτυξη της περιοχής, που θα συρρικνώνει σταδιακά την μεταλλευτική δραστηριότητα και θα αναπτύσσει τον πρωτογενή τομέα και τον τουρισμό καθώς και την ανάδειξη των αρχαιοτήτων στις Σκουριές.
-Να αλλάξει τον Μεταλλευτικό Κώδικα, δίνοντας αποφασιστικό ρόλο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, για το πώς θέλουν οι τοπικές κοινωνίες να αναπτύσσονται.
Ίσως αυτή την φορά, με πολύν αγώνα και πολλές θυσίες, οι κάτοικοι της Χαλκιδικής και οι πολλοί συμπαραστάτες και αλληλέγγυοί τους, να καταφέρουν να σώσουν –με σοβαρές λαβωματιές- το βουνό και την περιοχή τους. Όμως τα «πολύτιμα» μέταλλα είναι εκεί, θα παραμείνουν εκεί και τα αρπακτικά θα τριγυρίζουν ψάχνοντας την κατάλληλη στιγμή που οι πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις θα τους το επιτρέψουν να επανέλθουν.
Εμείς οι κάτοικοι στην περιοχή των Σκουριών της Χαλκιδικής καλό είναι να αντλήσουμε τα διδάγματα από το μικρό απόσπασμα του μυθιστορήματος «Αρχαία Σκουριά», της Μάρως Δούκα και να επαγρυπνούμε, όσο θα κοιμόμαστε πάνω από τον θησαυρό του Κακάβου.
«Ήταν λέει μια φορά ένας κομματικός καθοδηγητής. Κι όταν λέμε καθοδηγητής εννοούμε κομμουνιστής κάργα. Πάει λοιπόν ο καθοδηγητής, σ’ ένα χωριό να ελέγξει τα πράγματα πώς έχουν, τι κάνουν. Τον υποδέχεται ο υπεύθυνος της ομάδας του χωριού. Το και το, όλα καλά. Βλέπει ο καθοδηγητής πως όλα πράγματι πήγαιναν ρολόι. Εργατικοί οι σύντροφοι, μαχητικοί και ορεξάτοι. Καταχάρηκε ο καθοδηγητής, αλλά βεβαίως δεν το ’δειξε. Γιατί οι καθοδηγητές έχουν κομματικό καθήκον να είναι φειδωλοί στους επαίνους, ο κομματικός καθοδηγητής σπανίως χαμογελά. Ανακεφαλαίωσε τη γραμμή του κόμματος, ανάφερε τα επιτεύγματα της ΕΣΣΔ. Εκεί, σύντροφοι, προσοχή, εδώ πειθαρχία και λοιπά και λοιπά. Κι όταν έφαγαν κι όταν ήπιαν, έμεινε να ρυθμίσουν πώς θα κοιμίσουν τον καθοδηγητή. Δυστυχώς φτωχοί άνθρωποι, κανείς δεν μπορούσε να τον βολέψει κάπου. Όλοι τους μ’ ένα τσούρμο παιδιά, κοιμόνταν ο ένας πάνω στον άλλο. Και αναγκάζεται ο υπεύθυνος του χωριού να τον πάρει ο ίδιος στο σπίτι του, ως άτεκνος. Έστρωσαν τα κιλίμια, όπως όπως βολεύτηκαν κι οι τρεις κατάχαμα, γιατί δεν είχε ούτε ένα κρεβάτι στο καλύβι του ο υπεύθυνος, φτωχός άνθρωπος, είπαμε. Ένα βράδυ ήταν αυτό, πέρασε. Τ’ άλλο πρωί, την ώρα του αποχαιρετισμού, στο έβγα του χωριού, όπως τον κατευόδωναν, τραβά παράμερα τον υπεύθυνο και του ψιθυρίζει συντροφικά: Σύντροφε, βασική αρετή είναι η ηθικότης. Σου συνιστώ λοιπόν να προσέχεις τη γυναίκα σου. Γυνή, πυρ, θάλασσα. Όλη νύχτα ξέρεις τι μου ’κανε; Όλη νύχτα μου κρατούσε το πέος. Τότε ο υπεύθυνος γέλασε και του απάντησε: Σύντροφε καθοδηγητή, πάνω από την ηθική, πρώτη κομματική αρετή είναι η επαγρύπνηση. Εγώ, άφεριμ, σου βαστούσα όλη νύχτα τον πούτσο».
*Ο Γιώργος Τσιριγώτης είναι Καθηγητής του ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης