Με αφορμή τις πρόσφατες πυρκαγιές στην Αττική, τους νεκρούς, τους τραυματίες, τις καταστροφές, την καμένη γη αλλά και τις επακόλουθες συζητήσεις περί ευθυνών και ιθυνόντων, η Συμβίωση* στο πλαίσιο του προγράμματος “Get The Trolls Out!”** καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο καλύφθηκε το τραγικό περιστατικό από την εφημερίδα «Ελεύθερη Ώρα». Στη σφαίρα της μυθοπλασίας της εφημερίδας τις φωτιές δεν έβαλαν οι τρομεροί δράκοι των παραμυθιών αλλά οι «μοχθηροί» Ρότσιλντς χρησιμοποιώντας όπλα λέιζερ με σκοπό, τι άλλο…να εδραιώσουν περαιτέρω την οικονομική τους κυριαρχία σύμφωνα με τις επιταγές των αντισημιτικών και αντισιωνιστικών θεωριών περί εγκαθίδρυσης μιας νέας τάξης πραγμάτων.
Η εφημερίδα «Ελεύθερη Ώρα» είναι ιδιαίτερα γνωστή για τις αντισημιτικές αντιλήψεις που εκφράζονται συχνά πυκνά τόσο στο εσωτερικό περιεχόμενο της εφημερίδας όσο και στις λεζάντες των εξωφύλλων της. Τα τελευταία δε καταφέρνουν να εκπλήσσουν ακόμη και τον πιο αδιάφορο αναγνώστη με τον σουρεαλιστικό παραλογισμό τους, που ξεπερνάει τα όρια της ψευδούς είδησης και αγγίζει τα όρια της καταστροφολογικής μυθοπλασίας.
Θα μπορούσε βέβαια κάποιος να επικαλεστεί τη σχετικά περιορισμένη κυκλοφορία της εφημερίδας για να ισχυριστεί ότι δεν χρειάζεται κάποιου είδους αντίδραση. Μάλιστα, δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν ότι πιθανή αντίδραση θα μπορούσε να οδηγήσει και σε αντίθετα αποτελέσματα, δηλαδή στην περαιτέρω προβολή του εντύπου με ενδεχόμενη συνέπεια την αύξηση της αναγνωσιμότητας του. Το ζήτημα όμως είναι ότι ναι μεν οι πωλήσεις της εφημερίδας παραμένουν σε σχετικά περιορισμένα επίπεδα, αλλά ταυτόχρονα η εφημερίδα κυκλοφορεί πανελλαδικά και τα πρωτοσέλιδά της είναι αναρτημένα σε κοινή θέα στα περίπτερα, στα κέντρα τύπου και όπου αλλού διανέμεται. Μπορεί έτσι να τα διαβάσει πολύ περισσότερος κόσμος σε σχέση με όσους την αγοράζουν, αφού ως γνωστόν η ανάγνωση των πρωτοσέλιδων των αναρτημένων εφημερίδων είναι αρκετά διαδεδομένη πρακτική.
Η συχνή δημοσίευση μύθων, ψευδών ειδήσεων και στερεοτύπων είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα του πως εκδηλώνεται ο αντισημιτισμός και γενικότερα ο ρατσισμός, καθώς μέσω της επαναλαμβανόμενης αυτής πρακτικής σημειώνεται διάχυση του περιεχομένου των δημοσιευμάτων ή εξωφύλλων που οδηγεί με τη σειρά της σε αύξηση της συζήτησης γύρω από τα θέματα αυτά. Η ανακύκλωση των θεωριών συνωμοσίας, η επίρριψη ευθυνών στους οικονομικά ισχυρούς εβραίους, η επίκληση της νέας τάξης πραγμάτων -χαρακτηριστικές εκφάνσεις του αντισημιτισμού- οδηγούν ακόμη και υποσυνείδητα στην αναπαραγωγή των αντισημιτικών ρατσιστικών στερεοτύπων και προκαταλήψεων, ιδίως μεταξύ των αναγνωστών που έχουν μια προδιάθεση προς αυτές τις αντιλήψεις ή που λόγω της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης αντιμετωπίζουν δυσκολίες και αναζητούν τους «υπεύθυνους» για όλα τα δεινά που βιώνουν, στρεφόμενοι ολοένα και περισσότερο προς τον εθνικισμό, τη θρησκευτική μισαλλοδοξία και τον ρατσισμό.
Σκοπός των μέσων ενημέρωσης δεν είναι η διασπορά ψευδών ειδήσεων, η καλλιέργεια θεωριών συνωμοσίας, η όξυνση του ρατσισμού και του εθνικισμού. Σκοπός των μέσων ενημέρωσης σε μια τέτοια κρίσιμη στιγμή είναι η αντικειμενική και ορθολογική ενημέρωση του κοινού, η ενθάρρυνση για ομαλή επάνοδο και επανένταξη στην καθημερινότητα στο βαθμό του δυνατού.
Η αντιμετώπιση του ζητήματος δεν είναι εύκολη καθώς άπτεται εκτός των άλλων και της ελευθερίας του τύπου, αλλά σίγουρα οι αρμόδιες αρχές και η ΕΣΗΕΑ θα μπορούσαν να επέμβουν τουλάχιστον στις περιπτώσεις εκείνες που αποτελούν ψεύδη, συκοφαντίες και ενίσχυση του ρατσιστικού μίσους εναντίον των Εβραίων.
* H “Συμβίωση – Σχολή Πολιτικών Σπουδών του Συμβουλίου της Ευρώπης στην Ελλάδα” προωθεί την ενημέρωση και την εκπαίδευση, την ελευθερία της έκφρασης, τον δημόσιο διάλογο και την ενεργό συμμετοχή στην πολιτική ζωή ώστε οι άνθρωποι και οι κοινότητες να διατυπώνουν τις ανάγκες και τις ιδέες τους. Η κατανόηση μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών, η αποδοχή της διαφορετικότητας και η καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω εθνοτικών ταυτοτήτων και θρησκευτικών πεποιθήσεων, φύλου και κοινωνικών συνθηκών, αποτελούν προτεραιότητα, ώστε να ενδυναμωθούν περιθωριοποιημένες ομάδες, με επίκεντρο την νεότερη γενιά και να γεφυρωθεί η θεωρία, οι πρακτικές και η πολιτική.
** Το “Get the trolls out!”, είναι μια δι-ευρωπαϊκή πρωτοβουλία των Media Diversity Institute (Μεγάλη Βρετανία), Amadeu Antonio Stiftung (Γερμανία), Center for Independent Journalism (Ουγγαρία), International League against Racism and Anti-Semitism (Γαλλία), European Union of Jewish Students (Βέλγιο), European Forum of Muslim Women (Βέλγιο) και της Συμβίωσης (Ελλάδα), με την υποστήριξη της πρωτοβουλίας No Hate του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση των διακρίσεων και της μισαλλοδοξίας λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων στην Ευρώπη. Η εκστρατεία αυτή αξιοποιήσει την δύναμη των καινοτόμων κοινωνικών μέσων ενημέρωσης για να διαδώσει ένα ισχυρό μήνυμα ενάντια σε ποικίλες μορφές μίσους, συμπεριλαμβανομένου του αντισημιτισμού, της ισλαμοφοβίας, του αντιχριστιανικού συναισθήματος και τη διεξαγωγή διαλόγου για την ενίσχυση των συναφών προσπαθειών για τη θετική αλλαγή της κοινής γνώμης κατά των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο.