Συνδέεστε και μαζεύεστε σε ένα ψηφιακό μπαρ για να ακούσετε το αφεντικό σας να λέει αστεία. Παράλληλα, ένα μεσιτικό γραφείο πουλά υπερτιμημένα ακίνητα σε ένα ψηφιακό Λονδίνο, και οι gamers συναγωνίζονται για «μη ανταλλάξιμες μάρκες» (non-fungible tokens – NFTs). Καλώς ήρθατε στο «Σύμπαν του Ζούκερμπεργκ» — ένα μέρος το οποίο κανείς δε ζήτησε, αλλά στο οποίο μπορεί σύντομα όλοι μας να περνάμε πολύ χρόνο.
Την Πέμπτη η εταιρεία Facebook άλλαξε το όνομά της σε Meta, τμήμα μιας ευρύτερης στροφής στο αποκαλούμενο «μετασύμπαν» (metaverse) — ένα δίκτυο αλληλοσυνδεδεμένων εμπειριών μερικώς προσβάσιμων μέσω συσκευών εικονικής (VR) και ενισχυμένης πραγματικότητας (AR). Με τα λόγια του ίδιου του Ζούκερμπεργκ, «μπορείτε να φανταστείτε το metaverse ως ένα ενσωματωμένο διαδίκτυο, όπου αντί απλά να βλέπετε περιεχόμενο, είστε μέσα του». Τα πιο αναγνωρίσιμα παραδείγματα είναι οι εικονικές συναντήσεις γραφείου με γυαλιά VR, το να παίζει κανείς παιχνίδια σε ένα εκτεταμένο διαδικτυακό σύμπαν, και η πρόσβαση σε ένα ψηφιακό επίπεδο τοποθετημένο πάνω στον πραγματικό κόσμο μέσω AR.
Ως ιδιοκτήτης των Facebook, Instagram, WhatsApp και της εταιρείας εικονικής πραγματικότητας Oculus, η μητρική εταιρεία που πλέον ονομάζεται Meta σχεδιάζει να δημιουργήσει έναν διασυνδεδεμένο κόσμο στον οποίο η εργασία, η ζωή και ο ελεύθερος χρόνος μας λαμβάνουν χώρα στις δικές της υποδομές — δημιουργώντας έσοδα από κάθε πτυχή των ζωών μας. Προς ώρας, αυτό είναι μονάχα αντικείμενο φαντασίας. Όμως είναι η φαντασία ενός από τους ισχυρότερους ανθρώπους στον κόσμο — και γι’ αυτόν τον λόγο, αξίζει την προσοχή μας.
Σε μία έκθεσή του, ο επενδυτής κεφαλαίου Μάθιου Μπολ γράφει, «το Metaverse θα είναι ένα μέρος όπου θα επενδύονται και θα χτίζονται σωστές αυτοκρατορίες και όπου αυτές οι πλούσια κεφαλαιοποιημένες επιχειρήσεις θα μπορούν να έχουν πλήρως υπό την ιδιοκτησία τους έναν πελάτη, να ελέγχουν τη Διασύνδεση Προγραμματισμού Εφαρμογών και τα δεδομένα, τα οικονομικά στοιχεία κλπ.». Κάτι που ακούγεται λίγο ανατριχιαστικό…
Η Meta ελπίζει πως, φτιάχνοντας ντόρο γύρω από το σχέδιο της, θα ενθαρρυνθούν κι άλλοι να την ακολουθήσουν στη δημιουργία του. Είναι σαν να χτίζεις ένα ταχυδρομείο κι ένα μαγαζί και να το αποκαλείς «πόλη». Η ελπίδα είναι να δεχτούν αρκετές εταιρείες να συμμετάσχουν στο σχέδιο ώστε, σύντομα, να το χρησιμοποιούμε όλοι — είτε μας αρέσει είτε όχι.
Headsets για όλους
Το metaverse δεν είναι μπλόφα. Θα ήταν λάθος να το δει κανείς ως απλά ένα κόλπο για να διασπαστεί η προσοχή από τον ορυμαγδό κρίσεων που αντιμετωπίζει η εταιρεία. Ούτε είναι απλά μια μετονομασία για να πάρει η εταιρεία ένα «βαψιματάκι», όπως έκανε η Philip Morris το 2003 μετονομαζόμενη σε Altria Group.
Η εταιρεία του Ζούκερμπεργκ έχει επενδύσει μεγάλα ποσά στον εξοπλισμό VR, και επιθυμεί να γίνει ο κυρίαρχος παίκτης στην αγορά headsets (συστήματα ακουστικών και γυαλιών εικονικής πραγματικότητας). Στοιχηματίζει πως η γραμμή της με VR ακουστικά και AR γυαλιά θα είναι εν τέλει τόσο πανταχού παρούσα όσο τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα. Υπάρχουν εκτιμήσεις πως η εταιρεία έχει ήδη πουλήσει πέντε με έξι εκατομμύρια VR headsets, στην τιμή των 300 δολαρίων, δηλαδή συνολικά γύρω στα δύο δισ. δολάρια. Αλλά δεν βγάζει ακόμα χρήματα από αυτό το κομμάτι. Υπολογίζεται πως με περίπου δέκα χιλιάδες άτομα να εργάζονται πάνω στις συσκευές VR, η εταιρεία χάνει μεταξύ 5,4 και 6,4 δισ. δολαρίων σε λειτουργικά έξοδα.
Υπάρχει πραγματικό ρίσκο όλο αυτό να αποτύχει. Οι καταναλωτές άργησαν να υιοθετήσουν την τεχνολογία VR και, σε μερικα΄ χρόνια, μπορεί να είναι μόνο ο Ζούκερμπεργκ, ο επικεφαλής επικοινωνίας του Facebook Νικ Κλεγκ, και η Γενική Διευθύντρια Σέριλ Σάντμπεργκ που θα συναντιούνται σε ένα κατά τα άλλα άδειο metaverse. Όμως η Goldman Sachs έχει προβλέψει πως η βιομηχανία VR & AR θα μπορούσε να φτάσει σε αξία τα 80 δισ. δολάρια ανά έτος το 2025, με σωρευτικό ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 40 με 80 τοις εκατό. Σύμφωνα με τέτοιες εκτιμήσεις, το metaverse θα είναι κάτι παραπάνω από μια ανούσια άσκηση δημοσίων σχέσεων για να πουληθούν περισσότερα γυαλιά.
Η ζωή σου ως υπηρεσία
Οι ψηφιακές πλατφόρμες δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου η δουλειά μας, η κοινωνική μας ζωή και η διασκέδασή μας αυξανόμενα λαμβάνουν χώρα σε ψηφιακά πλαίσια, έτοιμα δημιουργία εσόδων. Η υποκείμενη ιδέα του metaverse είναι να επεκτείνει τον ορίζοντα της απαλλοτρίωσης της ανθρώπινης σε ζωής σε κάθε πτυχή της ύπαρξής μας. Η Meta θέλει να επεκτείνει την εμβέλειά της από ένα απλό μέσο κοινωνικής δικτύωσης, και να γίνει η ψηφιακή υποδομή της καθημερινής μας ζωής.
Το 2005, ο Ζούκερμπεργκ φαντάστηκε το Facebook ως έναν «διαδικτυακό κατάλογο» που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για «να ψάξεις ανθρώπους και να βρεις πληροφορίες για αυτούς». Το Facebook ήταν ουσιαστικά μία βάση δεδομένων για ανθρώπους, στην οποία μπορούσε κανείς να βρει πληροφορίες. Αλλά η εταιρεία έχει επίσης δηλώσει μια κοινωνική αποστολή, που υποτίθεται πως έχει να κάνει με τη διαφάνεια: ο Ζούκερμπεργκ περιέγραψε πώς «όλη η πρόσθετη πρόσβαση σε πληροφορίες και κοινή χρήση αναπόφευκτα θα δημιουργούσε αλλαγές στον “μεγάλο κόσμο”».
Κατά τα επόμενα χρόνια, το Facebook δεν παρουσιαζόταν πλέον ως ένα ψηφιακό εργαλείο, αλλά ως ένας τρόπος για τους ανθρώπους να συνδέονται, να μοιράζονται εμπειρίες, και συναντώνται. Έπειτα από τις πολιτικές αναταράξεις του 2016, ο Ζούκερμπεργκ άρχισε να μιλά για το Facebook με όρους εποχής, ως παροχή της παγκόσμιας υποδομής επικοινωνίας για μια κοσμοϊστορική διαδικασία: «Αυτή είναι η μάχη του καιρού μας. Οι δυνάμεις της ελευθερίας, της διαφάνειας και της παγκόσμιας κοινότητας ενάντια στις δυνάμεις του αυταρχισμού, του απομονωτισμού και του εθνικισμού».
Στις 27 Ιουνίου 2017, στο πρώτο Συνέδριο Κοινοτήτων του Facebook, ο Ζούκερμπεργκ ανακοίνωσε μια αλλαγή στη «δήλωση αποστολής» του Facebook: από τη σύνδεση ανθρώπων στη δημιουργία μια παγκόσμιας κοινότητας. Η στροφή του προς το metaverse είναι το επόμενο λογικό βήμα σε αυτό το σχέδιο. Τότε, ο Ζούκερμπεργκ μίλησε για την παροχή ψηφιακής υποδομής για την κοινωνική ζωή του 21ου αιώνα μέσω των ομάδων του Facebook. Αυτή τη φορά, η Meta θέλει ένα προβάδισμα έναντι των αντιπάλων της στην ιδιοκτησία της επόμενης γενιάς υποδομών του ενσωματωμένου ίντερνετ.
Ο τελικός στόχος για τη Meta είναι να μην είναι πλέον μια υπηρεσία που χρησιμοποιείτε, αλλά αντίθετα, η υποδομή πάνω στην οποία ζείτε.
Η Meta ανήκει στη βιομηχανία της κατασκευής κόσμων
Σαν το νερό για το ψάρι, η Meta θέλει να γίνει το ανεπαίσθητο μέσο που διαποτίζει ολόκληρη την ύπαρξή μας. Δεν θα είναι πλέον μία επιλογή που κάνετε, αλλά ο χώρος μέσα στον οποίο οι επιλογές σας είναι διαθέσιμες. Με άλλα λόγια, δεν είναι η εταιρεία που σπονσοράρει την εκδήλωση, αλλά το στάδιο στο οποίο αυτή λαμβάνει χώρα. Η ιδέα είναι πως η Meta θα γίνει η εταιρεία που θα είναι υπεύθυνη για ένα ακμάζον οικοσύστημα διασυνδεδεμένων προϊόντων και υπηρεσιών, όλες τους ανεπαίσθητα ενσωματωμένες σε έναν υβριδικό κόσμο που θα μπορεί χωρίς κόπο να εξάγει κέρδος σε κάθε σημείο του συστήματος.
Θα μπορείτε να παίξετε παιχνίδια, να κατεβάσετε περιεχόμενο και να εγγραφείτε σε υπηρεσίες, και όλα θα αφαιρούνται αυτόματα από τον λογαριασμό σας. Τραπεζικά και επενδυτικά προϊόντα θα είναι ενσωματωμένα στον κόσμο του metaverse ώστε ένα τμήμα του μισθού σας να μεταφέρεται αυτόματα στο νόμισμα αυτού του κόσμου.
Πολλές εταιρείες θα διαγωνίζονται για μια φέτα από αυτόν τον κόσμο, αλλά θα υπάρχει και ένα ακόμα μεγαλύτερο κίνητρο για κάθετα και οριζόντια μονοπώλια. Οι εταιρείες θα βάζουν φραγμούς στις διαλειτουργικές υπηρεσίες — και θα είναι πιο βολικό για τους πελάτες να παραμένουν σε έναν περιφραγμένο κήπο όπου τα πάντα θα είναι μεταφερόμενα και συνδεδεμένα.
Η ιδέα πως οι πλατφόρμες είναι ουδέτεροι μεσάζοντες που διευκολύνουν τις συναλλαγές ήταν πάντοτε παραπλανητική. Όμως τώρα ακόμα κι αυτή προσποίηση θα είναι παρελθόν, καθώς οι εταιρείες του metaverse θα παίζουν έναν πιο ενεργό ρόλο στον σχεδιασμό της ψηφιακής αρχιτεκτονικής ψηφιακών κόσμων. Ακόμα κι οι σημερινές ψηφιακές πλατφόρμες είναι πολύπλοκα κοινωνικά και οικονομικά περιβάλλοντα που έχουν αναπτυχθεί μέσω δεκαετιών έρευνας στην κοινωνική ψυχολογία. Αλλά σε αυτούς τους νέους κόσμους, οι βαρόνοι της τεχνολογίας θα θεσπίσουν τους κανόνες και θα δημιουργήσουν τεράστια συστήματα που θα ωθούν τους χρήστες σε συμπεριφορά κερδοφόρα για την εταιρεία.
Μετασυμπαντικός Καπιταλισμός
Οι πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις στον ψηφιακό καπιταλισμό ήταν επί της ουσίας διαφημιστικές εταιρείες. Η Apple κατάφερε να ξεφύγει πουλώντας υψηλής ποιότητας καταναλωτικά προϊόντα. Όμως το επιχειρηματικό μοντέλο εποπτικού καπιταλισμού της Google και της Facebook προσπάθησε να προσφέρει στους ανθρώπους δωρεάν υπηρεσίες, με αντάλλαγμα τα δεδομένα τους, τα οποία έπειτα θα αναλύονταν και θα πωλούνταν.
Ο μετασυμπαντικός καπιταλισμός θα δει τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας να στρέφονται περισσότερο προς τον εξοπλισμό και τις υποδομές, καθώς η ιδιοκτησία του πλαισίου εντός του οποίου μπορούν να προσφερθούν υπηρεσίες θα γίνεται ολοένα πιο προσοδοφόρα. Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τη συλλογή δεδομένων, αλλά με την ιδιοκτησία των σέρβερ και των ψηφιακών κόσμων. Έχουμε ήδη δει την Big Tech να ξεκινά να ξοδεύει μεγάλα ποσά για υποθαλάσσια καλώδια ίντερνετ και κέντρα δεδομένων ώστε να μειωθεί το κόστος μεταφοράς δεδομένων. Η Alphabet (μητρική της Google) και η Amazon έχουν ξοδέψει κοντά στα 100 δισ. δολάρια η καθεμιά, επενδύοντας σε υποδομές και άλλα περιουσιακά στοιχεία σταθερής αξίας. Όλο και περισσότερο, η ιδέα των εταιρειών τεχνολογίας ως λιτών επιχειρηματικών μοντέλων που ακολουθούν στα βήματα της Nike και άλλων εταιρειών εξωτερικής ανάθεσης, γίνεται παρωχημένη.
Μια δεύτερη θεμελιώδης αλλαγή είναι η διαφοροποίηση των πηγών εσόδων και η αποκέντρωση του ρόλου των δεδομένων και της διαφήμισης. Στο πρώτο τρίμηνο του 2021, το 97,2% των συνολικών εσόδων του Facebook δημιουργήθηκε μέσω της διαφήμισης. Το metaverse παρέχει μια ευρύτερη γκάμα ροών εσόδων, από τον εξοπλισμό στον οποίο λειτουργεί μέχρι τα παιχνίδια, τις υπηρεσίες και το περιεχόμενο εντός του. Η Meta μπορεί να ξεκινήσει να προσφέρει περιεχόμενο που βασίζεται σε συνδρομές· μπορεί να πουλήσει ψηφιακή περιουσία κι εμπειρίες· και μπορεί να χρεώνει άλλες εταιρείες για πρόσβαση στον κόσμο της. Η διοχέτευση δεδομένων προς διαφήμιση θα συνεχίσει να υπάρχει, αλλά θα είναι τμήμα ενός μεγαλύτερου χαρτοφυλακίου περιουσιακών στοιχείων.
Οι εταιρείες που πρόσφεραν μία και μοναδική υπηρεσία, θα είναι τώρα πιο πιθανό να επεκταθούν στην προσφορά ενός φάσματος υπηρεσιών σε έναν συνδεδεμένο κόσμο. Το πώς θα κατανεμηθεί το metaverse μεταξύ των ανταγωνιστικών εταιρειών τεχνολογίας μένει να φανεί. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως η Meta θα είναι πρόθυμη να αφήσει τους ανταγωνιστές της να στήσουν μαγαζάκι στο δικό της κομμάτι μετασύμπαντος ή να ανταγωνιστεί μαζί τους επί ίσοις όροις.
Οι μεγάλες επενδύσεις στην τεχνολογία VR & AR θα δημιουργήσουν επίσης μία μεγαλύτερη ανάγκη για επισφαλείς και κακοπληρωμένους «μικρο-εργάτες» για την εκπαίδευση αλγορίθμων. Η μηχανή του metaverse θα είναι ο απτός και πολύ αληθινός κόσμος της εκμεταλλευτικής εργασίας — κυρίως εργαζομένων στον Παγκόσμιο Νότο. Όπως υποστήριξε πρόσφατα ο Φιλ Τζόουνς στο «Εργασία Χωρίς τον Εργάτη», το «κρυμμένο σπίτι του αυτοματισμού» είναι στην πραγματικότητα «ένα παγκόσμια διασκορπισμένο σύμπλεγμα προσφύγων, κατοίκων παραγκουπόλεων, και θυμάτων κατοχής, αναγκασμένων μέσω της εξαθλίωσης, ή αλλιώς του νόμου, να τροφοδοτούν τη μηχανική μάθηση εταιρειών όπως η Google, η Facebook και η Amazon».
Εταιρική Υπερβολή
Θα χτιστεί το metaverse με υπευθυνότητα; Φυσικά όχι. Αντίθετα, θα χτιστεί με οποιονδήποτε τρόπο φαντάζει πιο προσοδοφόρος στη Meta. Όποια προβλήματα προκύψουν θα αντιμετωπιστούν ως ζητήματα Δημοσίων Σχέσεων, καθώς η εταιρεία θα βγάζει χρήματα σε ρυθμό ρεκόρ. Ποιος νοιάζεται για τις χειραψίες των πολιτικών όταν έχεις στην ιδιοκτησία σου όχι μόνο τις ψηφιακές υποδομές αυτού του κόσμου αλλά ολόκληρο το μετασύμπαν;
Το «metaverse» του Ζούκερμπεργκ είναι ένας κόσμος στον οποίο οι χρήστες κινούνται ανεπαίσθητα από το ένα εταιρικό περιβάλλον στο άλλο. Ο ιδρυτής του Facebook έχει διαβεβαιώσει το κοινό πως το τελευταίο του καλαμπούρι θα χτιστεί υπεύθυνα και σε συνεργασία με άλλους. Όμως υπό τη χιονοστιβάδα αποδείξεων για αδικήματα που αποκαλύφθηκε από τη Φράνσις Χάουγκεν, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς πως ακόμα και οι πιο κοντινοί σύμμαχοι του Ζούκερμπεργκ εμπιστεύονται αυτό το αφήγημα.
Πηγή: info-war.gr, James Muldoon – Jacobin
Μετάφραση/Επιμέλεια: Ανδρέας Κοσιάρης
