«…μαζεύω τα κομμάτια μου
Και κόσμο να τα κάνω προσπαθώ…»
Γράφει ο Γιάννης Τσολακίδης
Ο Τέλλος Φίλης είναι ένας πολύ αγαπητός φίλος εδώ και 3-4 χρόνια. Από τα κείμενά του στην Παράλλαξη τον γνώρισα και μετά από το fb. Κατόπιν από τη στάση και δράση του στο διάστημα του «μαύρου» στην ΕΡΤ, εκεί συνδεθήκαμε περισσότερο. Ήρθε για εκπομπές στο τότε αυτοδιευθυνόμενο ραδιόφωνο της ΕΡΤ3, γνώρισα κατόπιν τον κύκλο ποιητών και εκδηλώσεων «η Ποίηση Γυμνή» . Μετά κάναμε κοινές μουσικοποιητικές βραδιές με τον τίτλο «mot a note» και έκτοτε η φιλία καλά κρατεί.
Τα ποιήματα, τα γραπτά του Τ.Φ. αντανακλούν το πώς αντιλαμβάνεται και ζει την καθημερινότητα αλλά και τα μεγάλα διλήμματα της ζωής μας και της κοινωνικής μας πραγματικότητας. Έχει ενθουσιασμό, επιδιώκει να μας φέρνει στη φωτεινή πλευρά της ζωής, του φεγγαριού. Αλλά ως κατ’ εξοχήν παρορμητικά και συγκινησιακά φορτισμένα κείμενα, εμπεριέχουν και την οργή, την αγανάκτηση, την απώλεια, συχνά και το προσκλητήριο για αφύπνιση από το νηπενθή κι αδιάφορο τρόπο ζωής μας. Μάλιστα, από μέσα του πιστεύω είναι αρκετά σκοτεινός, μιας και συσσωρεύει κάθε χρόνο όλο και πιο πολύ την «Πέμπτη εποχή» του (Άνοιξη, Καλοκαίρι, Φθινόπωρο, Χειμώνας, Πόνος).
Άλλωστε μέσα σ’ αυτή την εποχή μεγαλώνουμε και ζούμε πια όλο και περισσότερο. Είμαστε τέκνα εποχής όπου κλονίστηκαν πεποιθήσεις αιώνων και “ο εαυτός αναδεικνύεται διασπασμένος, αντιφατικός και πολλαπλός”, είμαστε γηγενείς μεν, πολύ μοναχικοί πια, στον κόσμο της νεωτερικότητας και της νεωτερικής τέχνης. Επομένως αναζητούμε ίσως ανασυνθέσεις μιας χαμένης συλλογικότητας. Ένωση, αντάμωμα σωμάτων και ψυχών, αλληλεγγύη, συμπαράσταση, το μαζί αντί για το «εγώ» ή «εσύ» ή «αυτός» είναι έννοιες , λόγια πράξεις στη ζωή και τη γραφή του Τ.Φ.
Είναι Ποίηση της πόλης. Μπορείς να το πεις και η ποίηση της διπλανής πόρτας αν και στο βάθος δεν είναι μόνο έτσι, ίσως και καθόλου τόσο απλό. Βεβαίως … Αστικό τοπίο, δρόμοι, στάσεις, πολυκατοικίες, σπάνια η παρουσία της φύσης περισσότερο ως απόδραση και όχι ως συνήθης κατάσταση της ύπαρξής μας.… Πάνω απ’ όλα Και παντού ο Άνθρωπος. Ο εραστής, ο σύντροφος, ο φίλος, ο ξένος, το παιδί, ο ανήμπορος, ο γέροντας, ο άστεγος, ο πρόσφυγας, ο περιφρονημένος αλλά κι ο αναιδής, ο άπληστος, ο εφησυχασμένος, ο εγωιστής, ο αλαζόνας, ο φανατικός , ο ρατσιστής, ο φασίστας σ’ ένα τοπίο των διηνεκών αντιφάσεων και συγκρούσεων του καλού με το κακό.
Ποίηση και ως μοναχική ευαισθησία και ως κοινωνική διαμαρτυρία.
Η ερωτική αναζήτηση είναι είτε φανερή είτε υπονοούμενη διαρκής , ο ενθουσιασμός κι η απογοήτευση επίσης. Η εξύμνηση της νιότης ο φόβος του γήρατος. Και οι ανθρώπινες σχέσεις, οι προσωρινές ταυτίσεις, οι σκληρές συγκρούσεις. Η προδοσία . Ο χωρισμός. Η έλλειψη του Άλλου. Η μοναξιά, ο κοινωνικός αποκλεισμός, οι κυνηγημένοι, οι «αναγκεμένοι» που λέει κι ο Κοροβίνης, είναι σταθερές αναφορές του.
Και η αναζήτηση της ευτυχίας; Τα ποιήματά του υποδηλώνουν ότι ο Τ.Φ. αντιλαμβάνεται την ευτυχία ( είναι μάλλον- εν αγνοία του- πιο κοντά στον Μαρκούζε!!! ) ως κάτι περισσότερο από ιδιωτική, περισσότερο από υποκειμενική κατάσταση. Η ευτυχία δεν βρίσκεται απλώς στο αίσθημα της Ικανοποίησης αλλά στην πραγματικότητα της Ελευθερίας (και μετά της Ικανοποίησης.) Ή ευτυχία είναι ελευθερία και συνεπάγεται γνώση: είναι προνόμιο του «animal rationale».
Αυτό φάνηκε και από την πρόσφατη περιπέτειά του στο fb, όπου η λογοκρισία και ο συντηρητισμός του στέρησαν την ελευθερία να γράφει.
Ειδικά για το μαύρο βιβλιαράκι (πολύ σημειολογικό, σ’ εμένα παραπέμπει στο κόκκινο βιβλιαράκι του Μάο, στο «μαύρο Τετράγωνο» του Μαλέβιτς!!! Αν και ένα τιτλάκι στο εξώφυλλο δε θα με χάλαγε!!!) Είναι Μαύρο. Πράγματι… (παραπέμποντας και στο «μαύρο» που του επέβαλαν στο προφίλ του fb;;;).
Μέσα από ένα φαινομενικά «χρονικό» μιας διαφορετικής Μεγάλης Εβδομάδας, ο Τ.Φ. αναδείχνει σαν οδοιπορικό ένα Γολγοθά της σύγχρονης κοινωνίας, όχι μόνο του σημερινού έλληνα πιο οικουμενικά, του ανθρώπου.
Τα κείμενα βασανίζονται από το Φόνο, όχι με την έννοια της αφαίρεσης ζωής, όσο με εκείνη του Αφανισμού της Αγάπης, της αλήθειας, των αξιών, βασανίζονται από το Θάνατο ως αποτρόπαιο πια τελικό στάδιο του φανατισμού. Και του κυνισμού. Δεν διακρίνεται λύτρωση, μόνο αναμονή. Η αχτίδα φωτός υπάρχει κάπου εκεί, σε μια αναμονή- προσμονή: «Μπας και τα καταφέρει το «είμαι» κόντρα στο «εγώ». Γράφει στο «Μεγάλο Σάββατο η Ανάσταση δε θα ‘ρθει»: «…Ανάσταση μην προσδοκάς όταν σκοτώνεις το «Είμαι» σου εις των «Εγώ» τις αγορές.» ή στο «Κυριακή του Πάσχα στο πέρασμα»: «…στους κραδασμούς κεφιού εγώ απαντώ μ’ ό,τι μου έμαθε ο γέροντας: σε κάθε αργία να μετρώ τους βολεμένους ν’ ανάβω πάντα ένα φτηνό κερί για τους μοναχικούς…»
Ας πω μια κουβέντα -άποψη, (δεν είμαι κριτικός λογοτεχνίας) και για την τεχνική,: Μορφολογικά, μοιάζουν περισσότερο με μικρά, λογοτεχνικά γραμμένα, χρονογραφήματα. (Γράφει άλλωστε πολύ, διαρκώς, καθημερινά…) Ο ανομοιοκατάληκτος ελεύθερος στίχος κι ο εσωτερικός μονόλογος κυριαρχούν στα ποιήματα του Τ.Φ. Ωστόσο ο ίδιος παραμένει ακόμη ένας… «ρομαντικός εκφραστής προσωπικών και δη ευγενικών- συναισθημάτων» κατά …παράβαση της προτροπής του Τ.Σ. Έλλιοτ. (Ο Έλιοτ στο δοκίμιό του “Η παράδοση και το ατομικό τάλαντο” προεκτείνοντας τη θεωρία του Φλωμπέρ για την απρόσωπη γραφή, προτείνει την “απαλοιφή της προσωπικότητας” του ποιητή (αντίθετα με τον ρομαντικό εκφραστή προσωπικών συναισθημάτων). Η ποίηση, γράφει, “δεν είναι αποχαλίνωση της συγκίνησης αλλά φυγή από τη συγκίνηση. δεν είναι η έκφραση της προσωπικότητας αλλά φυγή από την προσωπικότητα”.)
Επίσης κατά διαστήματα κάνει χρήση της αυτοαναφορικότητας της τέχνης (π.χ. προσδοκώντας «ανάσταση όλων μα όλων των νεκρών λέξεων που χαθήκαν σε ονειροπόλων νεαρών τα σημειωματάρια») και του «εγκιβωτισμού»- της χρήσης αποσπασμάτων άλλων συγγραφέων- (π.χ. Ν. Α. Ασλάνογλου στη Μ. Δευτέρα, Jacques Lacan στη Μ. Τρίτη, αυτούσιο κείμενο μαρτυρίας του φονικού στη Marfin). είναι σαφής η χρήση αυτών των μοτίβων της νεωτερικότητας στα ποιήματα του «Μια εβδομάδα που δεν κατάφερε να γίνει Μεγάλη»).
Τελειώνοντας
Ο Τέλλος Φίλης είναι ένας κόσμος συναισθημάτων και σκέψεων, ό,τι πιο όμορφο έχω γνωρίσει τα τελευταία χρόνια, που ποιητικά πιστεύω έχει να μας δώσει ακόμη στο μέλλον όλο και πιο μεστά κομμάτια γραφής και ψυχής. Ως τότε, η ζωή μας, η διαδρομή μας φαίνεται ότι χρειάζεται αυτό το ξόδεμα ενέργειας του Τέλλου για να τροφοδοτεί με αυτό τη δική της ενέργεια. Η παρουσία του και τα γραπτά του, είναι κάτι σαν το μαγικό ραβδάκι της καλής νεράιδας: Αγγίζουν τις πληγές και τις επουλώνουν, αγγίζουν την ασχήμια και την ταραχή του κόσμου και τη μετατρέπουν σε γλυκύτητα και αισιοδοξία.
Γιάννης Τσολακίδης
*Το κείμενο διαβάστηκε στη Γαζία, στις 24/5, σε εκδήλωση με αφορμή την ποίησή του Τέλλου Φίλη