Η έννοια του έρωτα στο Σουρεαλιστικό κίνημα έχει μια ιδιαίτερη θέση. Θα έλεγε κανείς ότι ο σουρεαλιστικός έρωτας έχει λίγα κοινά με τον ιδεαλιστικό έρωτα του ρομαντισμού ή με κάποια μεταφυσική αρχή. Πρόκειται για έναν ρομαντικό έρωτα που ταυτίζεται με την ύπαρξη του ανδρόγυνου, όχι απαραίτητα με τα στερεότυπα της εκκλησιαστικής παράδοσης, την ύπαρξη και την ομορφιά του γυναικείου φύλου, τη σεξουαλική επαφή και κατά πόσο οι μοιραίες συναντήσεις των ανθρώπων είναι προϊόντα τυχαίου ή αναγκαιότητας. Στο κεφάλαιο αυτό θα εξεταστεί διεξοδικά κάθε περίπτωση και θα ερμηνευτεί σύμφωνα με το ειδικό σύγγραμμα του Andre Breton “OΤρελός έρωτας” καθώς και με τη φροϋδική προσέγγιση και παράλληλα συγγράμματα που προσπάθησαν να εξετάσουν ένα τόσο υπερβατικό και ιδεαλιστικό θέμα. Ο Σουρεαλισμός εσκεμμένα απομακρύνεται από τα περισσότερα μέχρι τότε δόγματα κατά τα οποία ο σαρκικός έρωτας είναι ένας αντικατοπτρισμός μιας και η σεξουαλική επιθυμία δεν είναι πλέον κανένα ταμπού. Αν αυτός ο έρωτας απομακρύνεται από την παθιασμένη ιδιότητά του τότε μόνο μπορεί να υποπέσει στην αμαρτία.
Δεδομένου ότι για τους Σουρεαλιστές η ύπαρξη του έρωτα είναι ο μοναδικός τρόπος για να δημιουργήσεις τέχνη και πολιτισμό καθώς αποτελεί το υπέρτατο αγαθό του ανθρώπου. Αναφερόμενοι στον άνθρωπο εννοούμε φυσικά το συνδυασμό σάρκας και πνεύματος μιας και αυτά τα δύο για τους ίδιους τους Σουρεαλιστες ήταν αλληλένδετα στοιχεία. Το πνέυμα άλλωστε είναι κάτι που μετά τον S. Freudέχει ερμηνευτεί και επιστημονικά. Ο άνθρωπος είναι μια αυτόνομη και αυθύπαρκτη μονάδα, όπου ο έρωτας είναι το μέγιστο επίτευγμά του. Είναι η απότη έκφραση, ενοποίηση και ολοκλήρωση του Εγώ με το Συ, του υποκειμένου με το αντικείμενο. Ο έρωτας με τη φροϋδική έννοια, που τείνει στη δημιουργία, η δύναμη που ωθεί τον άνθρωπο σε όλο και μεγαλύτερα σύνολα μέχρι τη δημιουργία πολιτισμού. Εκεί όπου οι πράξεις του συνειδητού υπερβαίνονται των αντιδράσεων του ασυνείδητου και του προσυνειδητού ο άνθρωπος φτάνει στο ποθούμενο.Bέβαια στον απόλυτο έρωτα δεν κάνουμε αναφορά για καμία ενοχοποίηση, κανένα προπατορικό αμάρτημα και κανένα φτάιξιμο της ζωής. Συστηματοποιώντας την έννοια του έρωτα με κάθε μέσο μαντείας οι υπερρεαλιστές διευκρίνησαν τη στενή σχέση μεταξύ υποκειμενικότητας και αντικειμενικότητας.
Οι Σουρεαλιστές καλλιτέχνες ταύτισαν τον έρωτα με τη γυναικεία ύπαρξη και ομορφιά, εφόσον έχει διακριθεί ο ρόλος των ανδρών με αυτόν των γυναικών χωρίς κανένα σεξιστικό σχόλιο. Να σημειωθεί σε αυτό το σημείο πως κατά το δημιουργό του κινήματος υπήρχαν δύο διακστήρια αυτό των ανδρών και αυτό των γυναικών. Μιλούν για σεξουαλική απελευθέρωση, για ηθική απελευθέρωση, κοινωνική και θρησκευτική. Τάσσονται κατά της πορνείας και της ομοφυλοφιλίας γεγονός που προβληματίζει. Υποκρισία ή ψυχολογική ανωμαλία θα αναρωτιόταν κανείς. Οι Σουρεαλιστές πραγματοποίησαν μια σειρά από συζητήσεις πάνω στο ζήτημα του έρωτα από το 1928 έως το 1932 κι ο ‘’πουριτανισμός τους δεν έγκειται και δε σχετίζεται με το προπατορικό αμάρτημα. Εξετάζοντας, λοιπόν, την ξεχωριστή θέση του άνδρα, τη θέση που βάζει τη γυναίκα μελετώντας κ το νέο πρότυπο που έρχεται στο προσκήνιο εκείνη την εποχή, σε συνδυασμό με σύγχρονα ψυχαναλυτικά και ιστορικοπολιτικά συγγράμματα, αντιλαμβανόμαστε πόση σημασία είχε ο ίδιος ο έρωτας αλλά και πώς αποτυπώνονται όλα αυτά μέσω των ονείρων και της αυτόματης γραφής.
Στο σουρεαλισμό η γυναίκα έχει αγαπηθεί και έχει τιμηθεί σαν τη μεγάλη υπόσχεση που εξακολουθεί να υπάρχει και πρέπει να εκπληρωθεί. Το σύμβολο προτίμησης που δίνεται στο κίνημα περί έρωτος είναι σε τέτοιο βαθμό όπου η σαρκική επαφή είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πνευματική. Μιας και ο έρωτας είναι το υπέρτατο αγαθό δε θα πρέπει να διαφθείρεται μέσα μας Επομένως ένας σωστός άνθρωπος και περισσότερο ένας σωστός άνδρας θα πρέπει να είναι κύριος όχι μόνο απέναντι στις γυναίκες αλλά και απέναντι στον εαυτό του. O Freud μάλιστα υποστήριξε πως ο πραγματικός άνδρας είναι ο μονογαμικός, γεγονός που υποστήριζε και ο Μπρετόν ακόμα κι αν έκανε τρεις γάμους στη ζωή του.
Ο A. Bretonαναφέρει στον «Τρελό Έρωτα» ότι « Αν δεν είμαι αρκετά ικανός να ζητήσω τα πάντα από ένα πλάσμα που το βρίσκω όμορφο πηγαίνει πολύ να παραχωρήσω την ίδια πίστη σε κατασκευές αφηρημένης έννοιας που αποκαλούνται συστήματα. Μπροστά τους ο ζήλος του λιγοστεύει και είναι φανερό ότι το ερωτικό εργαλείο δε λειτουργεί.» Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, πως ο άνδρας θα πρέπει να αναγνωρίσει τον εαυτό του ανάμεσα σε πολλά αντρικά πρόσωπα κι έτσι να καταφέρει να εκδηλωθεί. Βασική του προϋπόθεση είναι φυσικά να αναγνωρίσει και το τελευταίο του αγαπημένο πρόσωπο ανάμεσα σε πολλά γυναικεία. Μάλιστα αναφέρει πολύ εύστοχα ‘’Για να κάνω να παρουσιασθεί μια γυναίκα είδα πρώτα τον εαυτό μου να ανοίγει και να ξανακλείνει μια πόρτα» μέχρι να εμφανιστεί μια γυναίκα, η οποία δεν ερχόταν πάντα, γεγονός που τον έκανε να καταλάβει πολλές φορές τον βοηθούσε να καταλάβει γιατί δεν ερχόταν και αποδεχόταν στον εαυτό του πως καλύτερα να μην ερχόταν. 2 Αυτό βέβαια, αν ελεγχθεί ψυχαναλυτικά μπορεί να δηλώνει μια έντονη ανυπομονησία ή έναν φόβο ανασφάλειας.
Η γυναίκα από την άλλη πλευρά αποτελεί το υπέρτατο αγαθό του έρωτα. Η ‘’σπασμωδική ομορφιά’’ όπως αναφέρει ο A. Bretonστο βιβλίο του ολοκληρώνεται στην ‘’σκανδαλώδη ομορφιά’’ στου θηλυκού. Επιφυλάσσει στη γυναίκα μια εντελώς ιδιαίτερη και κυρίαρχη σχέση. Η γυναίκα γίνεται ο μεσολαβητής για την κατανόηση του κόσμου. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η γυναίκα παύει να αποτελεί το ρόλο-κλισέ ‘’γυναίκα-ερωμένη’’, ‘’γυναίκα- άγγελος’’ κλπ. Για το σουρεαλισμό παίρνει το ρόλο ‘’γυναίκα- παιδί’’ ώστε να δηλώσει τη διαύγεια της αθωότητας της παιδικής ματιάς. Την εποχή που εκδηλώθηκε ο σουρεαλισμός η γυναίκα αλλάζει. Κόβει κοντά τα μαλλιά της, βάφει τα χείλη της, καπνίζει και αρχίζει να χειραφετείται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πίνακας το Otto Dix «Η δημοσιογράφος».
Portrait of the Journalist Sylvia von Harden, 1926, mixed media on wood, 120 x 88 cm, Paris, Centre Georges Pompidou