Το 2010, όταν στην Ελλάδα ξεκινούσε η κατάρρευση του εθνικού συστήματος υγείας και η δραστική μείωση της κοινωνικοασφαλιστικής κάλυψης, στις ΗΠΑ ψηφίζονταν δύο επαναστατικοί για την αμερικανική κοινωνία ομοσπονδιακοί νόμοι, επιχειρώντας την μεγαλύτερη αλλαγή στο σύστημα υγείας στη χώρα από τη δεκαετία του ‘601. Ο ένας από αυτούς, γνωστός ως “Obamacare”, που ρυθμίζει την ασφάλιση υγείας των εργαζομένων, ορίζει μεταξύ άλλων ότι στις δαπάνες υγείας που είναι υποχρεωμένοι να καλύπτουν οι εργοδότες συγκαταλέγονται και τα φάρμακα αντισύλληψης. Η ρύθμιση αυτή από την πρώτη στιγμή προκάλεσε δικαστικές αμφισβητήσεις, με αποκορύφωμα την πρόσφατη και ήδη διάσημη απόφαση του Ανώτατου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου, Burwell v. Hobby Lobby2.
Συγκεκριμένα, με οριακή πλειοψηφία πέντε έναντι τεσσάρων, οι ανώτατοι δικαστές αποφάσισαν ότι μπορεί η εταιρεία Hobby Lobby, επικαλούμενη τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των μετόχων της, να μην καλύπτει στο εξής τις δαπάνες αντισύλληψης στις γυναίκες εργαζόμενες (όπως το χάπι της επόμενης μέρας). Γενικά, κρίθηκε ότι όλες οι εταιρείες στις οποίες η πλειοψηφία των μετοχών ανήκει το πολύ σε πέντε πρόσωπα (όπως συμβαίνει στις περισσότερες) μπορούν να εξαιρεθούν από την υποχρέωση αυτή, αν δείξουν ότι αυτό αντιβαίνει στις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.
Η απόφαση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, καταρχάς για την πρωτοφανή στα νομικά χρονικά διεύρυνση της προστασίας της θρησκευτικής ελευθερίας σε εταιρείες, που έχουν σκοπό όχι θρησκευτικό, αλλά εμπορικό και κερδοσκοπικό. Ακόμα δε πιο σοβαρό είναι ότι οι εταιρίες αναγνωρίζονται ως φορείς θρησκευτικής ελευθερίας για να μπορούν να εξαιρούνται από γενικούς νόμους του κράτους και ειδικά από τις υποχρεώσεις προς τους εργαζομένους τους. Έτσι, με την απόφαση αυτή, το δικαίωμα στην ασφάλιση και στην υγεία των εργαζόμενων περιορίζεται, προκειμένου να προστατευτεί μια «θρησκευτική αντίρρηση» των εργοδοτών, η οποία δεν μπορεί βέβαια καν να θεμελιωθεί σε τυχόν άμεσες συνέπειες της κάλυψης της συγκεκριμένης δαπάνης στη δική τους ζωή. Αντίθετα, η προστασία εν προκειμένω των πεποιθήσεών τους έχει συνέπειες στις ζωές τρίτων και μάλιστα αυτών με τους οποίους έχουν οικονομική σχέση εξουσίασης. Άλλωστε, οι πέντε δικαστές της πλειοψηφίας δεν λαμβάνουν υπόψη ότι οι ασφαλιστικές δαπάνες για την αντισύλληψη θα έχουν ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση στις ανεπιθύμητες κυήσεις, απαλλάσσοντας τις εργαζόμενες γυναίκες από σοβαρές επιβαρύνσεις στη σωματική και ψυχική τους υγεία, ενώ συχνά τα αντισυλληπτικά χορηγούνται και για την αποφυγή καρκινογενέσεων. Επίσης, και κυρίως, δεν συνεκτιμούν ότι πρόκειται για εργαζόμενες γυναίκες και άρα η συγκεκριμένη ασφαλιστική τους κάλυψη συνδέεται και με το δικαίωμά τους να ρυθμίζουν την αναπαραγωγική τους λειτουργία και να έχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στην οικονομική και κοινωνική ζωή.
Εν ολίγοις, η ταυτότητα του θρησκευόμενου, που ζητά προστασία, μοιάζει στην απόφαση αυτή να «καταπίνει», σε μια νεοσυντηρητική κατεύθυνση, τόσο την ταυτότητα του εργοδότη και τις υποχρεώσεις που αυτή συνεπάγεται, όσο και την ταυτότητα των γυναικών εργαζομένων. Όλοι, ακόμα και οι κερδοσκοπικές εταιρείες, παρουσιάζονται απλά ως άτομα με διαφορετικές πεποιθήσεις που διεκδικούν ισότιμα την προστασία τους και την απόλαυση των δικαιωμάτων τους. Το οικονομικό και το έμφυλο στοιχείο αποκρύπτονται επιμελώς, με αποτέλεσμα φυσικά την αναπαραγωγή των υφιστάμενων σχέσεων οικονομικής και πατριαρχικής εξουσίασης. Εξάλλου, το επιχείρημα των δικαστών ότι ως εναλλακτική, μπορεί το κράτος να αναλάβει το ίδιο την ευθύνη ασφαλιστικής κάλυψης των συγκεκριμένων δαπανών, δείχνει πώς ο νεοσυντηρητισμός μπορεί κάλλιστα να συμβαδίζει με τη μετακύλιση των όποιων εργοδοτικών υποχρεώσεων στο κράτος και εντέλει με μια σοβαρή διατάραξη της ισορροπίας των κοινωνικών και των εργασιακών σχέσεων.
_________________
1. Είναι οι νόμοι “Patient Protection & Affordable Care Act (PPACA)” και “Health Care and Education Reconciliation Act”.
2. Δημοσιεύτηκε στις 30/6/2014. Διαθέσιμη: http://www.supremecourt.gov/opinions/13pdf/13-354_olp1.pdf.
____________
*Η Ελένη Καλαμπάκου είναι δικηγόρος.
πηγή: Αυγή