Τον Οκτώβρη του 2010 μια ομάδα εργαζόμενων του Προγράμματος Απεξάρτησης ΑΡΓΩ επισκεφθήκαμε τη Λισαβόνα, στην οποία βρίσκεται η έδρα του τότε Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Ναρκωτικά και την Εξάρτηση από Ναρκωτικά (European Monitoring Center for for Drugs and Drug Addiction EMCDDA), νυν Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Ναρκωτικά (European Union Drugs Agency EUDA). Ο διευθυντής του Οργανισμού, ο Alexis Goosdeel, πάντα διαθέσιμος και υποστηρικτικός για όλα τα στελέχη του πεδίου της απεξάρτησης, σε άψογα ελληνικά στην εισήγησή του μας έδειξε ένα χάρτη της Ευρώπης, όπου κυριαρχούσε το γαλάζιο χρώμα, πλην της Ελλάδας. Ο χάρτης έδειχνε την κυριαρχία των προγραμμάτων υποκατάστασης σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, πλην της χώρας μας, όπου η εικόνα τότε έγερνε υπέρ των μη φαρμακευτικών, στεγνών προγραμμάτων απεξάρτησης, όπως αναφέρονται στη γλώσσα των ανθρώπων που κάνουν χρήση ναρκωτικών και «προφητικά προέβλεψε», στηριγμένος σε επιστημονικά δεδομένα, ότι η εικόνα αυτή σύντομα θα αλλάξει και στην χώρα μας.
Η σύντομη αυτή εισαγωγική προσωπική μαρτυρία καταγράφεται όχι για να εισφέρει υλικό στη διαχρονική επιστημονική διαμάχη των φαρμακευτικών έναντι των μη φαρμακευτικών προσεγγίσεων απεξάρτησης, αλλά για να καταδείξει τη διαχρονική καθυστέρηση με την οποία η ελληνική επιστημονική κοινότητα παρακολούθησε και παρακολουθεί τις εξελίξεις στο ρευστό και συστηματικά ευμετάβλητο πεδίο της εξάρτησης και της απεξάρτησης. Για όσους/ες παρακολουθούμε στενά τις παγκόσμιες και ευρωπαϊκές εξελίξεις στα πεδία αυτά, διαπιστώνουμε την εισαγωγή στην ελληνική πραγματικότητα των παγκόσμιων και ευρωπαϊκών σύγχρονων προσεγγίσεων στον τομέα της πρόληψης και θεραπείας με καθυστέρηση κοντά 2 δεκαετιών. Η εικόνα μιας διαρκώς υπολειπόμενης και ασθμαίνουσας να προλάβει τις εξελίξεις επιστημονικής κοινότητας ήταν και είναι δυστυχώς ακόμη και σήμερα συνήθης στο πεδίο.
Η ίδια διαδικασία της χρονικής υστέρησης, λαμβάνει χώρα δυστυχώς και σήμερα στο πεδίο των υπηρεσιών απεξάρτησης στην χώρα. Ενώ η διεθνής επιστημονική κοινότητα ψάχνει εναγωνίως προτάσεις διαχείρισης ή/και απεξάρτησης για άλλες ουσίες που σήμερα κυριαρχούν στο πεδίο (κοκαΐνη, κάνναβη, συνθετικές ουσίες) πλην των οπιούχων (που θεωρεί πως διαχειρίζεται με τα προγράμματα υποκατάστασης), καθώς, παρά τις χρόνιες έρευνες και μελέτες, δεν υπάρχουν ουσίες υποκατάστασης για τις ουσίες αυτές, η Ελλάδα, η χώρα μας, έρχεται καθυστερημένα να διαλύσει, με τον εκτρωματικό νόμο 5129/2024 (που φέρει, τι ειρωνεία, τον τίτλο «ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης»), ένα δίκτυο υπηρεσιών απεξάρτησης, που αποδεδειγμένα προσφέρει θεραπευτικές υπηρεσίες για αυτές τις ουσίες. Μια πολύ σύντομη περιγραφή όλων των παραπάνω περικλείεται στη φράση του θυμόσοφου λαού «όταν εσύ πήγαινες, εγώ γυρνούσα».
Η σημερινή όμως «μεταρρύθμιση» ξεπερνά κατά πολύ ακόμα και αυτή τη χρόνια διαπιστωμένη υστέρηση παρακολούθησης των εξελίξεων. Η λέξη διάλυση είναι πολύ φτωχή για να περιγράψει το εύρος της καταστροφής που συντελείται σήμερα στην χώρα μας στις υπηρεσίες απεξάρτησης. Πιο κοντά στην πραγματικότητα είναι η διαδικασία που περιγράφεται στο βιβλίο της Μαίρη Σέλεϊ, στο οποίο ο Βίκτωρ Φρανκενστάιν συλλέγει μέρη πτωμάτων, με σκοπό να “χτίσει” ένα σώμα ανθρώπινου όντος, με το γνωστό τερατώδες αποτέλεσμα. Με σφραγίδα Βαρτζόπουλου (υφυπουργού ψυχικής υγείας) και προεδρία Θεοχάρη (πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση των Εξαρτήσεων ΕΟΠΑΕ), οι υπηρεσίες απεξάρτησης της χώρας καταργήθηκαν, διαμελίστηκαν με την απόφαση με αριθμ. πρωτ. 1026/28-03-25 του Προέδρου του ΔΣ του ΕΟΠΑΕ και θέμα “Διάρθρωση Διευθύνσεων του Τομέα Θεραπείας σε Τμήματα” και σήμερα επιχειρείται μια συγκόλληση τύπου Φρανκενστάιν.
Στο γενικευμένο κλίμα αντιδράσεων για τη Φρανκενσταϊκού (επιτρέψτε μου τον νεολογισμό) τύπου μεταρρύθμιση, ο πρόεδρος του ΕΟΠΑΕ κ. Θεοχάρης, αισθανόμενος προφανώς την ανάγκη να απαντήσει, γνωστοποίησε σε όλο το προσωπικό του ΕΟΠΑΕ έγγραφο (με αρ. πρωτ 19271/2-4-2025), που λίγο πολύ λέει δύο πράγματα:
- Οι επιχειρούμενες αλλαγές έγιναν μετά από εισήγηση του Επιστημονικού Συμβουλίου, αφού αυτό εργάστηκε συστηματικά, συζήτησε διεξοδικά και εκτίμησε και ανέλυσε σε βάθος όλες τις υπηρεσίες και δομές της χώρας
- Η διάρθρωση έγινε με απόλυτο σεβασμό στην ιστορία όλων ανεξαιρέτως των προγραμμάτων και με απώτερο σκοπό τον ορθολογισμό και την αποτελεσματικότητα του έργου τους
Υποδεικνύει λοιπόν και σειρά άλλων «χρήσιμων προθύμων», των μελών του Επιστημονικού Συμβουλίου, που περικλείουν με μανδύα επιστημονικότητας τις αποφάσεις του. Η συγκεκριμένη υπόδειξη του Προέδρου (δεν ήμουν μόνο εγώ, ήταν και οι επιστήμονες) γεννά στο μυαλό του γράφοντα σειρά ζητημάτων και ερωτημάτων:
Σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 84 «Μεταβατικές Διατάξεις Μέρους Β» του Νόμου 5129/2024 το πρώτο Επιστημονικό Συμβούλιο του Οργανισμού ορίζεται με απόφαση του Υπουργού Υγείας. Η επιστημονικότητα λοιπόν ορίζεται από τον ίδιο τον συντάκτη του νόμου (Υπουργό Υγείας) και αυτή, η ορισμένη εκ του υπουργού, επιστημονικότητα, θεμελιώνει «επιστημονικά» βεβαίως βεβαίως τις αποφάσεις του Οργανισμού. Μια πολύ σύντομη περιγραφή όλων των παραπάνω περικλείεται και πάλι στη φράση του θυμόσοφου λαού «Γιάννης πίνει, Γιάννης κερνάει».
Ας γίνουμε όμως λίγο πιο αναλυτικοί και ας δούμε φαινόμενα «αριστείας» που απαντώνται στο Επιστημονικό Συμβούλιο του Οργανισμού:
Στον κλάδο των ΠΕ Ψυχολόγων, στον οποίον ανήκει και ως εκ τούτου γνωρίζει καλά ο γράφων, οι 2 ορισμένοι εκ του Υπουργού εκπρόσωποι επιστήμονες μετρούν ο ένας λιγότερα από 7 έτη και η άλλη λιγότερα από 2 έτη εργασίας στον Οργανισμό, χωρίς συναφείς με τις εξαρτήσεις μεταπτυχιακούς τίτλους. Είναι πράγματι απορίας άξιο, πως περνάει από το μυαλό μας ότι η αναζήτηση επιστημονικότητας στον κλάδο των ψυχολόγων έγινε με βάση τον τίτλο των «χρήσιμων πρόθυμων» ή/και των «στελεχών του κόμματος», παρά βασισμένη σε κριτήρια όπως οι συναφείς διδακτορικές/μεταπτυχιακές σπουδές, η εμπειρία εργασίας στο πεδίο, η δημοσίευση άρθρων, ερευνών, βιβλίων. Στη χώρα μας άλλωστε δε συμβαίνουν τέτοια πράγματα και η αξιοκρατία καλά κρατεί.
Στη συνέχεια, ας εξετάσουμε πόσο σεβαστή γίνεται η επιστημονική γνώμη από την πολιτική – κυβερνητική εξουσία. Η καθόλα καταξιωμένη και αγαπητή ψυχίατρος κα Νικολάου, από τα προβεβλημένα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής, ως Διευθύντρια του Τμήματος Αποκατάστασης Τοξικοεξαρτημένων ΙΑΝΟΣ, το 2015 επιχειρηματολογούσε εγγράφως στο Διοικητικό και Επιστημονικό Συμβούλιο του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης για την αναγκαιότητα μετεγκατάστασης της Θεραπευτικής Κοινότητας Καρτερών. Ως δια μαγείας η μόνη μη συγχωνευμένη θεραπευτική μονάδα στην χώρα είναι η συγκεκριμένη κοινότητα. Δύο τινά μπορεί να συμβαίνουν: Ή αγαπητή και σεβαστή συνάδελφος άλλαξε γνώμη, γεγονός που γράφων αδυνατεί να πιστέψει ή άλλου είδους κριτήρια, κάθε άλλο παρά επιστημονικά, έλαβαν χώρα στη «διάσωση» της εν λόγω κοινότητας. Θα ήταν πράγματι παράλογο να σκεφτούμε ότι η κοινότητα αυτή ανήκει στη Β’ Θεσσαλονίκης, εκλογική περιφέρεια στην οποία εκλέγεται ο υφυπουργός κ. Βαρτζόπουλος και μέρος των εργαζομένων, κάτοικοι των γύρω περιοχών, ψηφοφόροι του υφυπουργού, διατείνονται μήνες τώρα πως «η κοινότητα των Καρτερών δεν κλείνει όσο υπάρχει Βαρτζόπουλος». Αυτά άλλωστε μόνο ως εξυπηρέτηση εκλογικής πελατείας μπορούν να θεωρηθούν και δε συνάδουν με το επιστημονικό κύρος της επιτροπής.
Παραμένει τέλος απορίας άξιο, πως σειρά υπηρεσιών, που αφορούν χρήστες παρανόμων ουσιών, Μονάδα Κοινωνικής Επανένταξης, Γραφείο Στήριξης στην Απασχόληση, Σχολική Μονάδα και Πρόγραμμα Εργαζομένων, (υπηρεσίες που ανήκαν μέχρι πρότινος στο πρόγραμμα απεξάρτησης ΑΡΓΩ και ο γράφων γνωρίζει τη λειτουργίας τους) βρέθηκαν ως τμήματα στην Μονάδα Κοινωνικής Επανένταξης από Αλκοόλ και Νόμιμες Εξαρτήσεις, παρότι το Επιστημονικό Συμβούλιο, εργάστηκε συστηματικά, συζήτησε διεξοδικά και τέλος εκτίμησε και ανέλυσε σε βάθος όλες τις υπηρεσίες και δομές της χώρας. Στο σημείο αυτό να δηλώσουμε πως πληροφορίες ότι η διάρθρωση των υπηρεσιών κατέβηκε ως έτοιμο κείμενο στα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής ελέγχονται ως ανακριβείς.
Η κατάργηση, ο διαμελισμός και η εκ νέου συγκόλληση υπηρεσιών απεξάρτησης, που μέχρι πρότινος χαρακτηρίζονταν από αλληλουχία, συνεκτικότητα, διακριτό θεωρητικό υπόβαθρο και μεθοδολογία, καταδεικνύει την έλλειψη ουσιαστικής επιστημονικής γνώσης για το τι είδους στοιχεία και χαρακτηριστικά εισφέρουν και επιφέρουν την επιτυχημένη διαδρομή απεξάρτησης. Πέραν της γνώσης και της εμπειρίας, η απεξάρτηση απαιτεί κατάθεση ψυχής και συναισθήματος από τον εργαζόμενο, απαιτεί ενδιαφέρον και ειλικρινές νοιάξιμο για τους ωφελούμενους, επιθυμία εργασίας στο πεδίο. Δεν αποτελεί επιλογή χώρου εργασιακής αποκατάστασης. Απαιτεί συνοδεία του σε απεξάρτηση ατόμου στα δύσκολα και επώδυνα θέματα που διαπραγματεύεται, καταβύθιση μαζί του στον μαύρο πυρήνα της εξάρτησης και μέσω της θεραπευτικής σχέσης, ανάδυση στο φως της απεξάρτησης. Τα στοιχεία αυτά αναπτύσσονται και καλλιεργούνται σε προγράμματα απεξάρτησης με ξεκάθαρό θεωρητικό υπόβαθρο και μεθοδολογία, αναπτύσσονται και καλλιεργούνται στη συστηματική επαφή με τους ωφελούμενους, δεν απαντώνται σε συγκολλήσεις και συνενώσεις που σχεδιάζονται επί χάρτου από τα κεντρικά γραφεία του οργανισμού, δεν απαντώνται σε προγράμματα που ο στόχος είναι η διαχείριση και ουχί η απεξάρτηση.
Το 1999 πραγματοποιούσα μέρος της πρακτικής άσκησης του Μεταπτυχιακού στις Εξαρτήσεις του Τμήματος Ψυχολογίας του ΑΠΘ στο 18ΑΝΩ και κάθε βδομάδα πραγματοποιούσαμε με την αείμνηστη Μάρω Ευσταθίου, θεραπευτική ομάδα στο Ψυχιατρικό Κατάστημα των Φυλακών Κορυδαλλού (2500ώρες πρακτικής άσκησης απαιτούσε τότε το μεταπτυχιακό, νούμερο που σήμερα απαντάται μόνο ως μέρος διδάκτρων και όχι ως ώρες πρακτικής). Ο χώρος αυτός που φαντάζει στα μάτια μου, ακόμη και σήμερα, ως ένας από τους πιο δύσκολους και τρομακτικούς εργασιακούς χώρους, ήταν ο χώρος των ζωντανών – νεκρών, των ζόμπι, των εγκαταλειμμένων και από τον ίδιο τον Θεό ανθρώπων. Κάθε βδομάδα για ένα περίπου χρόνο συναντούσα μεταξύ των άλλων, λιγοστών μελών της θεραπευτικής ομάδας, έναν «ζωντανό – νεκρό» μετέφηβο από την πόλη μου, την πόλη της Θεσσαλονίκης, γνωστό μου από την κοινή αγάπη μας για ποδοσφαιρική ομάδα της πόλης μας. Τον συνάντησα μετέπειτα το 2012 στην Κοινότητα του ΑΡΓΩ, όπου μου εκμυστηρεύτηκε ότι η μια ώρα της θεραπευτικής ομάδας τη βδομάδα ήταν για αυτόν η πιο φωτεινή στιγμή σε αυτόν τον σκοτεινό χώρο εγκλεισμού και ότι η επαφή μας και το νοιάξιμό μου για αυτόν, απλά γιατί είμασταν συνοπαδοί και συντοπίτες, υπήρξε το στοιχείο που τον κράτησε ζωντανό και τον οδήγησε στην απεξάρτηση. Αυτού του είδους η επιστημονικότητα φοβάμαι πως δε διδάσκεται σε πανεπιστημιακά εγχειρίδια, δεν εσωκλείεται σε επιχειρησιακά σχέδια και διαρθρώσεις, αλλά μεταλαμπαδεύεται μονάχα σε συντεταγμένα θεραπευτικά προγράμματα, με ξεκάθαρες αρχές και φιλοσοφία, που προσφέρουν όραμα και πίστη τόσο στους εργαζόμενους, όσο και στους ωφελούμενούς τους.
Ας αφήσουμε όμως τα «ρομαντικά» κι ας πάμε πάλι στα διαχειριστικά. Η ετοιμότητα της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου και της «task force του ΕΟΠΑΕ» ήτανε τέτοια που μαθαίνουμε πως αυτές τις ημέρες ακυρώθηκαν οι εισαγωγές στη Μονάδα Σωματικής Αποτοξίνωσης στην Αθήνα (μια εμβληματική υπηρεσία, λόγω της συνέργειας των 3 φορέων που υπήρχαν μέχρι πρότινος στο πεδίο, του ΟΚΑΝΑ, του ΚΕΘΕΑ και του 18ΑΝΩ ως εκπροσώπου των προγραμμάτων απεξάρτησης στα ψυχιατρικά νοσοκομεία της χώρας) λόγω έλλειψης προμηθειών και φαρμάκων. Πληροφορίες ότι η εγκύκλιος ΓΠ4589/28-01-25 του κ. Βαρτζόπουλου που «ρυθμίζει» («θου Κύριε φυλακή τω στόματί μου») θέματα προσωπικού και προμήθειας υλικών στις υπηρεσίες απεξάρτησης των πρώην ψυχιατρικών νοσοκομείων της χώρας, που από 1/2/2025 εντάσσονται στον ΕΟΠΑΕ με τις ΠΕΔΥΨΥ (Περιφερειακά Δίκτυα Ψυχικής Υγείας – πρώην Ψυχιατρικά Νοσοκομεία), χαρακτηρίστηκε ως μνημείο έωλης διοικητικής απόφασης από ανώτατο δημοσιονομικό όργανο ελέγχονται ως ανακριβείς.
Από όλα τα παραπάνω που υπέπεσαν στην αντίληψή μας, διοικητικές αλλά και επιστημονικές ιστορίες … φαντασίας, αλλά και πολλά άλλα που διαλάθουν της προσοχής μας τη δεδομένη χρονική στιγμή και θα αποκαλυφθούν στο μέλλον, πιστεύω πως καταδεικνύεται με τον πλέον εύσχημο τρόπο η προχειρότητα με την οποία νομοθέτησαν οι κυβερνώντες. Κυβερνητικοί σχεδιασμοί πίσω από κλειστές πόρτες, χωρίς την ουσιαστική διαβούλευση των ανθρώπων του πεδίου, που γνωρίζουν με λεπτομέρειες τη λειτουργία και τις ιδιαιτερότητές του πεδίου, πολλές φορές καταρρέουν σαν χάρτινοι πύργοι, έχοντας όμως στην πορεία τους επιφέρει σημαντικά πλήγματα στο σώμα των υπηρεσιών που υποτίθεται «ρυθμίζουν».
Δύο τελευταίες επισημάνσεις στο κλείσιμο του άρθρου.
Καλά όλα αυτά, καλή η κριτική, προτάσεις όμως έχετε;
Πολύ φοβάμαι προς απογοήτευση των κυβερνώντων και θιασωτών του Νόμου 5129/2024, πως προτάσεις υπάρχουν. Υπάρχουν ως αποτέλεσμα όχι προσχηματικής, αλλά πραγματικής συστηματικής εργασίας, διεξοδικής συζήτησης και σε βάθος εκτίμησης και ανάλυσης όλων των υπηρεσιών της χώρας, καθώς και των διαπιστωμένων προβλημάτων και ελλείψεων του πεδίου. Υπάρχουν ως αποτέλεσμα της πολυετούς εργασίας της Εθνικής Επιτροπής Σχεδιασμού και Συντονισμού για την Αντιμετώπιση των Ναρκωτικών, υπό την προεδρία του κ. Κουϊμτζίδη, πρώην Εθνικού Συντονιστή για την Αντιμετώπιση των Ναρκωτικών, επιστήμονα του πεδίου, καταξιωμένου στην χώρα αλλά και στην Ευρώπη. Προτάσεις υπάρχουν ως αποτέλεσμα συγκρούσεων και τριβών αλλά και εύρεσης κοινών τόπων μεταξύ των εκπροσώπων όλων των θεραπευτικών υπηρεσιών που είχε η χώρα πριν την κατάργησή τους με τον Νόμο 5129/2024. Το πόνημα αυτής της επιτροπής φέρει τον τίτλο «ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΨΥΧΟΤΡΟΠΕΣ ΟΥΣΙΕΣ 2021-2026 – ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΨΥΧΟΤΡΟΠΕΣ ΟΥΣΙΕΣ 2021-2023» και υπήρξε κατατεθειμένο στο γραφείο του Πρωθυπουργού και των αρμοδίων Υπουργών και Υφυπουργών Υγείας πολύ πριν την ψήφιση του Νόμου 5129/2024. Πληροφορίες που αναφέρουν πως η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που δεν είχε και δεν έχει ακόμη και σήμερα εγκεκριμένο Σχέδιο Δράσης για τα Ναρκωτικά ελέγχονται πάλι ως ανακριβείς.
Οι επιπτώσεις ανερμάτιστων πολιτικών στον χώρο της υγείας και δη των ναρκωτικών είναι τραγικές και πληρώνονται με πτώση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών αλλά κυρίως σε ανθρώπινες ζωές. Ας πούμε μια σύντομη ιστορία για τις Ηνωμένες Πολιτείες και την επίπτωση λανθασμένων πολιτικών και ανερμάτιστων επιστημονικών ερευνών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχει μέχρι και σήμερα μια συνεχιζόμενη επιδημία οπιοειδών (σε αντίθεση με τα δεδομένα που καταγράφονται σε όλον τον υπόλοιπο πλανήτη). Η κρίση αυτή χαρακτηρίζεται ως «μία από τις πιο καταστροφικές επιπτώσεις επί της δημόσιας υγείας της εποχής μας σε παγκόσμιο επίπεδο». Η επιδημία των οπιοειδών εκτυλίχθηκε σε τρία κύματα. Το πρώτο κύμα, που σηματοδότησε την έναρξη της επιδημίας, ξεκίνησε τη δεκαετία του 1990 λόγω της πίεσης για την χρήση οπιοειδών φαρμάκων με στόχο τη διαχείριση πόνου και της αυξημένης προώθησής στον ιατρικό κλάδο για τη χρήση των φαρμάκων αυτών από τις φαρμακευτικές εταιρείες. Η αλλαγή αυτή έγινε αποδεκτή από το υπουργείο υγείας της χώρας, βασιζόμενη στις πιέσεις των ενώσεων ασθενών, αλλά κυρίως των φαρμακευτικών εταιρειών της χώρας, που με τη σειρά τους βασίστηκαν σε αμφιβόλου ποιότητας επιστημονικά δεδομένα. Έχει μείνει στην επιστημονική ιστορία πως μία επιστολή, (ναι καλά διαβάσατε, όχι έρευνα, αλλά επιστολή) στο The New England Journal of Medicine των Jane Porter and Hershel Jick το 1980 με τίτλο “Addiction Rare in Patients Treated with Narcotics”, αποτέλεσε την κύρια επιστημονική αναφορά (citation) των φαρμακευτικών εταιριών για την απελευθέρωση της συνταγογράφησης οποιειδών για την αντιμετώπιση του πόνου. Τη δεκαετία του 1990 συνταγογραφήθηκαν πάνω από 116 εκατομμύρια συνταγές οπιοειδών για τη διαχείριση του πόνου, καθιστώντας τα την πιο συνταγογραφούμενη κατηγορία φαρμάκων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όταν η αμερικάνικη πολιτεία άρχισε να καταλαβαίνει την έκταση του προβλήματος ήταν ήδη αργά. Το δεύτερο κύμα της επιδημίας οπιοειδών προήλθε, όταν η στρόφιγγα του συστήματος υγείας και η αλόγιστη συνταγογράφηση τερματίστηκε, με την στροφή των ήδη εξαρτημένων ατόμων από τα νομίμως και εκ του συστήματος υγείας συνταγογραφούμενα οποιειδή στην παράνομη αγοράς ηρωίνης. Τέλος, το τρίτο κύμα, που ξεκίνησε το 2013, χαρακτηρίστηκε από μια απότομη δεκαπλάσια αύξηση του ποσοστού θανάτου από συνθετικά οπιοειδή, καθώς τα συνθετικά οπιοειδή κατέκλυσαν την αγορά των ΗΠΑ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το έτος 2023 υπήρξαν περίπου 109.600 θάνατοι που σχετίζονταν με υπερβολική δόση ναρκωτικών, με ρυθμό 300 περίπου θανάτων την ημέρα, όταν το 1990 ήταν κάτω από 20.000 τον χρόνο, καθιστώντας τους θανάτους από υπερβολική δόση ναρκωτικών, την πρώτη αιτία θανάτων στην χώρα.
Είναι τέτοια η επίπτωση της κρίσης οπιοειδών στην αμερικάνικη κοινωνία που δεν απασχόλησε μόνο την επιστημονική κοινότητα, αλλά έφτασε να αποτελεί και σημαντικό κομμάτι πολιτιστικής και καλλιτεχνικής έκφρασης. Παραδείγματα «πολιτιστικής/καλλιτεχνικής» περιγραφής της κρίσης οπιοειδών, είναι για τους σινεφίλ η τηλεοπτική σειρά «Painkiller» σε γνωστή ψηφιακή πλατφόρμα ταινιών και για τους βιβλιοφάγους το Βιβλίο “Demon Copperhead (Ντίμον Κόπερχεντ)” της Barbara Kingsolver.
Κλείνοντας, ως βασικότερη αιτία για την αμερικανική εκδοχή της κρίσης οπιοειδών αναφέρεται πια ρητά στα επιστημονικά forum η ίδια η δομή του ανύπαρκτου συστήματος υγειονομικής περίθαλψης των ΗΠΑ, στο οποίο τα άτομα που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για πρόσβαση σε κυβερνητικά προγράμματα, υποχρεούνται να αποκτήσουν ιδιωτική ασφάλιση, η οποία ευνοεί τη συνταγογράφηση φαρμάκων έναντι ακριβότερων θεραπειών. Σύμφωνα με έρευνες, «οι περισσότερες ασφάλειες, ειδικά για τους φτωχούς ανθρώπους, δεν θα πληρώσουν για τίποτα παρά μόνο ένα χάπι».
Τίτλοι τέλους (όπως στις ταινίες):
Τα γεγονότα που περιγράφονται στο άρθρο ουδεμία σχέση και ομοιότητα έχουν με καταστάσεις της (ελληνικής) πραγματικότητας και το παραπάνω άρθρο αποτελεί στοιχείο μυθοπλασίας.
*Ο τίτλος εμπνεύστηκε από το Δελτίο Τύπου του Συλλόγου Εργαζομένων του ΚΕΘΕΑ της 30ης Μαρτίου του 2025
*Ο Στέλιος Γκιουζέπας είναι Κλινικός Ψυχολόγος, με εξειδίκευση (Msc) στο πεδίο των εξαρτήσεων, τέως Επιστημονικά Υπεύθυνος του Προγράμματος Απεξάρτησης ΑΡΓΩ. Εργάζεται σε προγράμματα απεξάρτησης από το 1997.
