Ο Asghar Farhadi- ίσως ο πιο αναγνωρίσιμός και πολυβραβευμένος ιρανός σκηνοθέτης- επιστρέφει μετά το αριστουργηματικό «Παρελθόν» στην Τεχεράνη για ακόμα μία φορά, με ένα φιλμ/καθρέφτη της σύγχρονης ιρανικής κοινωνίας. Ο «Εμποράκος» έφυγε από το Φεστιβάλ των Καννών με το βραβείο καλύτερου σεναρίου και ανδρικής ερμηνείας (για τον εξαιρετικό Shahab Hosseini) και φιγουράρει ήδη στις λίστες με τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς.
Γράφει ο Γιώργος Τσιρακίδης
Ο ευτυχισμένος γάμος του Εμάντ και της Ράνα, δύο καλλιεργημένων ηθοποιών στην Τεχεράνη, θα κλονιστεί όταν ένας ξένος άντρας θα εισβάλει στο σπίτι τους και θα επιτεθεί στη Ράνα. Ήδη από την πρώτη σκηνή ο Farhadi εισάγει τον θεατή στη σημειωτική διάσταση του έργου του. Η πολυκατοικία που ζούσε το ζευγάρι καταρρέει σταδιακά, και τεράστιες ρωγμές διακοσμούν τους τοίχους του διαμερίσματός τους. Τα θεμέλια της κοινωνίας του Ιράν παλιώνουν και σαπίζουν, όπως αυτά της πολυκατοικίας, και το νεαρό μορφωμένο ζευγάρι τρέχει να σωθεί μακριά, πριν την καταστροφή. Να αναζητήσει στέγη αλλού, ίσως στο θέατρο που ανεβάζουν την τελευταία τους παράσταση. Ίσως η τέχνη, που λογοκρίνεται διαρκώς, αποτελεί τη διέξοδο από το παλιό, το συντηρητικό, το απαρχαιωμένο. Πόσο, όμως, έχουν ριζώσει μέσα τους τα στερεότυπα της παλιάς κοινωνίας? Πως μπορεί ένας νέος άνθρωπος να αποβάλλει από μέσα του το φόβο και τη ντροπή που στήριζαν για χρόνια τα θεμέλια ενός ολόκληρου κράτους?
Ο Farhadi, καθόλου τυχαία, επέλεξε ο «Θάνατος του Εμποράκου» του Άρθουρ Μίλερ να είναι η παράσταση που ανεβάζει ο θίασος των δύο ηρώων του στο φιλμ. Ο εμποράκος του Μίλερ, ο Γουίλι, αποτελεί ένα από τα πρώτα σύμβολα της αποτυχίας του αμερικάνικου ονείρου. Η αδυναμία του να συντηρήσει οικονομικά την οικογένεια του τσακίζει τον ανδρισμό του, οδηγώντας τον σταδιακά στην καταστροφή. Ο Εμάντ του Farhadi κατρακυλάει ακριβώς στην ίδια ηθική κατηφόρα. Δεν γνωρίζει πως πρέπει να αντιμετωπίσει την κρίση που περνάει το σπίτι του. Πώς να προστατέψει τη γυναίκα του από το ψυχικό τραύμα της επίθεσης. Πώς να επιφέρει δικαιοσύνη, αλλά κυρίως πώς να μην αισθάνεται ντροπή στην υποψία ότι κάποιος άγνωστος άντρας μπορεί να «ατίμασε» τη γυναίκα του. Γιατί ακριβώς αυτό αδυνατεί να ξορκίσει από πάνω της η ιρανική κοινωνία. Την φαλλοκρατική αντίληψη πως η γυναίκα υπόκειται στα χέρια του άντρα, και πως αυτός καλείται να την προστατέψει. Ότι ο βιασμός μπορεί να συγχωρεθεί όταν αφορά έναν άντρα της «παλιάς κοινωνίας», αλλά η γυναίκα θα παραμείνει για πάντα ατιμασμένη.
Με αφήγηση που παραπέμπει σε ελληνική τραγωδία και σκηνοθεσία που θυμίζει αστυνομικό θρίλερ, ο Farhadi οδηγεί την ιστορία του με μαεστρία στο δραματικό κρεσέντο της τρίτης πράξης. Οι ήρωες, τελικά, θα επιστρέψουν στην ετοιμόρροπη πολυκατοικία που άφησαν πίσω τους, για να αναμετρηθούν με τις ρωγμές που έχουν μείνει μέσα τους. Εκεί, που οι πράξεις τους δεν αποτελούν προσπάθεια αυτοδικίας ή εκδίκησης, αλλά αντιδράσεις ανθρώπων εγκλωβισμένων σε μία κοινωνία που αδυνατεί να προχωρήσει μπροστά και να αποδεχτεί το παρελθόν της, ως ιστορική ευθύνη που θα την οδηγήσει σε μία ριζική αλλαγή.