Ο Γιάννης Τσαρούχης, ζωγράφος της γενιάς του ‘30 αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τους καλλιτέχνες της εποχής του αλλά για τους νεότερους. Η ζωγραφική του παρουσίαζε μια τέτοια μοναδικότητα που μόνο αυτός θα μπορούσε να “παντρέψει” την ελληνική παράδοση με τη μοντέρνα Δύση. Τα έργα του δομήθηκαν και φιλοτεχνήθηκαν όχι μόνο κάτω από μία ζωγραφική συνθήκη αλλά και μέσα από το φάσμα μιας προσωπικής ιδεολογικής υπόστασης και φιλοσοφίας για τη ζωή και τον άνθρωπο. Αγάπησε τον άνθρωπο κι ακόμη περισσότερο τον άνδρα. Τον ύμνησε με τα έργα του και τον “θεοποίησε” προβάλλοντας τα κάλλη του. Τα περισσότερα έργα του είναι προσωποκεντρικά όπως αυτά των Δώδεκα Μηνών και των Τεσσάρων Εποχών.
Γράφει η Άννα-Μαρία Αρβανιτίδου
Οι Τρεις χειμερινοί μήνες (τρία μονοπρόσωπα έργα από μια σύνθεση δώδεκα έργων) αποτελούν μια σειρά τριών ανδρικών φιγούρων. Ο Ιανουάριος κι ο Φεβρουάριος είναι δύο ημίγυμνοι νεαροί Γάλλοι άνδρες ενώ ο Δεκέμβρης παρουσιάζει τον γέρικο εαυτό του. Ο Δεκέμβρης, ο τελευταίος και γέρικος μήνας του χρόνου, ο πιο κουρασμένος και ταλαιπωρημένος απεικονίζεται ως αυτοπροσπογραφία. Θα μπορούσε αν αποτελεί έναν εσωτερικό μονόλογο του ίδιου του καλλιτέχνη κάθε τέλος του έτους. Να σημειωθεί εδώ πως ο Δεκέμβριος με βάση το αρχαίο ημερολόγιο ήταν ο δέκατος και τελευταίος κατά σειρά μήνας κι όχι ο δωδέκατος όπως στο Ιουλιανό ημερολόγιο που χρησιμοποιούμε σήμερα. Άνδρες μοντέρνοι με σφριγηλά σώματα και μακριά μαλλιά στέκονται μπροστά σ’ ένα χρυσό βυζαντινό φόντο παρουσιάζοντας μια αρμονία και μια αυστηρότητα που συναντάμε τόσο στη βυζαντινή τέχνη όσο και στην ελληνική παραδοσιακή ζωγραφική. Θα λέγαμε ότι θυμίζει κάποιον Βάκχο του Καραβάτζιο και παράλληλα μια βυζαντινή εικόνα που προκαλεί την προσήλωση του πιστού.
Οι αριστουργηματικές “Τέσσερις Εποχές” είναι ένα πολυπρόσωπο έργο που θυμίζει σκηνή θεάτρου. Ένας άνδρας και μια γυναίκα ποζάρουν σε δύο διαφορετικές στάσεις και με διαφορετικό προσανατολισμό. Έτσι δεν είναι κι οι εποχές μας; Το συμπλήρωμα ενός έτους θυμίζει το συμπλήρωμα της θηλυκής και της αρσενικής μας πλευράς. Ο καλλιτέχνης τονίζει την ενέργεια του ανθρώπου που πλάθει όνειρα κι οράματα. Σώματα και πρόσωπα σκληρά, με σοβαρό ύφος και σε ελεγχόμενη θέση οι Τέσσερις Εποχές βρίσκονται πίσω από ένα τραπέζι με φρούτα. Η νεκρή (ή στατική φύση καλύτερα) κοσμεί το έργο τονίζοντας την ισορροπία που προσφέρει ο κύκλος της φύσης, τη λογική και την αρμονία της ελληνικής παράδοσης και παράλληλα αποτελεί ένα στόλισμα στο έργο. Η πολυπρόσωπη αυτή αφήγηση με αλληγορικές μορφές ως πρωταγωνιστές δεν μπορεί παρά να αποτελεί ένα ποιητικό έργο στην ελληνική ζωγραφική.
Λιτές κι απλές μορφές που ισορροπούν ανάμεσα στην μοντέρνα δυτική τέχνη και στην παράδοση της Ανατολής δείχνοντας το ελληνικό κάλλος. Έργα που στέκονται ενάντια στον συντηρητισμό και κάνουν ρήξη με το παρελθόν, γοητεύουν τον θεατή και γίνονται διαχρονικά. Οι μήνες και οι εποχές έρχονται και φεύγουν μέσα στο χρόνο, ο καθένας με τη δική του διαχρονική σειρά. Και πάνω σε αυτό τα έργα του Τσαρούχη μένουν στον χρόνο, γίνονται κλασικά κι άυλα.