Πολλές γυναίκες στη νότια Συρία αρνούνται να δεχθούν τη διεθνή στήριξη που τόσο χρειάζονται για να επιβιώσουν, γιατί η πρακτική της ανταλλαγής ανθρωπιστικής βοήθειας με σεξ είναι τόσο διαδεδομένη που φοβούνται μήπως στιγματιστούν.
Γράφει η Χριστίνα Πάντζου για την Εφημερίδα των Συντακτών
Σύμφωνα με δηλώσεις μελών ανθρωπιστικών οργανώσεων στο BBC, η έκταση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης γυναικών στην εμπόλεμη χώρα είναι τεράστια και το φαινόμενο είναι γνωστό τουλάχιστον από το 2015, ενώ συνεχίζεται έως σήμερα, ιδίως στον Νότο, όπου για λόγους ασφαλείας η βοήθεια διανέμεται από τοπικά συμβούλια ή πολιτοφυλακές.
Οι υπηρεσίες του ΟΗΕ υποστηρίζουν πως δεν είχαν γνώση κρουσμάτων κατάχρησης ή εκμετάλλευσης από οργανώσεις-εταίρους τους στην περιοχή.
Ωστόσο, η περσινή έκθεση «Φωνές από τη Συρία 2018» (¹) του Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών για τον Πληθυσμό συμπέρανε πως η ανθρωπιστική βοήθεια δινόταν με αντάλλαγμα το σεξ σε διάφορες επαρχίες της Συρίας.
«Υπήρξαν περιπτώσεις γυναικών και κοριτσιών που υποχρεώνονταν σε γάμους σύντομης διάρκειας με αξιωματούχους για να τους προσφέρουν σεξουαλικές υπηρεσίες με αντάλλαγμα τρόφιμα, όπως υπήρξαν υπεύθυνοι για τη διανομή αυτής της βοήθειας που ζητούσαν τα τηλέφωνα γυναικών και κοριτσιών πριν την παραδώσουν ή τις υποχρέωναν να πηγαίνουν σπίτι τους για να την παραλάβουν».
Οι καταγγελίες ήταν γνωστές από το 2015, όπως αποκαλύπτει το βρετανικό δίκτυο.
Τον Μάρτιο εκείνης της χρονιάς ομάδα Σύρων γυναικών κατήγγειλε πως άντρες των τοπικών συμβουλίων σε περιοχές της νότιας Συρίας, όπως η Νταράα και η Κουνέιτρα, τις εκβίαζαν απαιτώντας σεξ για να τους παραδώσουν την ανθρωπιστική βοήθεια.
Τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης (IRC) σε έρευνά της στις δύο αυτές περιοχές συμπέραινε πως το 40% των γυναικών και κοριτσιών είχαν υποστεί σεξουαλική βία όταν δέχονταν βοήθεια, περιλαμβανομένης και της ανθρωπιστικής. Οι δε σχετικές έρευνες (και οι καταγγελίες) παρουσιάστηκαν και συζητήθηκαν σε συνάντηση υπηρεσιών του ΟΗΕ και άλλων διεθνών οργανώσεων στην Ιορδανία τον Ιούλιο του 2015.
«Η σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση γυναικών και κοριτσιών ήταν επί χρόνια γνωστή και αγνοήθηκε», υποστηρίζει η Ντανιέλ Σπένσερ, μέλος ανθρωπιστικής οργάνωσης η οποία οργάνωσε ομάδα στήριξης των Σύρων γυναικών που κατήγγειλαν την επαίσχυντη πρακτική.
«Ο ΟΗΕ και το σύστημα, έτσι όπως λειτουργούν, επέλεξαν να θυσιάσουν τα σώματα των γυναικών. Κάπου αποφασίστηκε ότι ήταν εντάξει να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν, κακοποιούν και βιάζουν τα σώματα των γυναικών προκειμένου η ανθρωπιστική βοήθεια να μπορέσει να φτάσει σε μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων».
Ολοι έβλεπαν, κανείς δεν ήξερε
«Ο εκτοπισμός, η απόγνωση και η φτώχεια αφήνουν γυναίκες και παιδιά σε ιδιαίτερα ευάλωτη συνθήκη απέναντι στις καταχρήσεις και την εκμετάλλευση».
Αυτό είναι από τα πρώτα που μαθαίνουν όσοι εντάσσονται ως εθελοντές ή έμμισθο προσωπικό σε διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις. Αλλά υπάρχει ένα μοτίβο σε όλα τα σκάνδαλα σεξουαλικής εκμετάλλευσης ευάλωτων γυναικών από μέλη οργανώσεων που υποτίθεται θα τις προστάτευαν και θα τις βοηθούσαν: όλοι ήξεραν τι όφειλαν να μην κάνουν, όλοι έβλεπαν τι γινόταν, αλλά υποτίθεται ότι κανείς δεν το ήξερε.
Σε ένα εξαιρετικό ρεπορτάζ της Guardian, ο Τζο Πάρκιν Ντάνιελς μίλησε με γυναίκες (στην πλειονότητά τους νέες, μόνες μητέρες) που στέκονται με τις ώρες στους ερειπωμένους δρόμους του Πορτ-ο-Πρενς περιμένοντας για κάποιον πελάτη: απαράλλακτα όλες λένε πως χάνοντας τα πάντα μετά τον σεισμό στην Αϊτή, δεν είχαν άλλη επιλογή επιβίωσης παρά να πουλάνε το σώμα τους, ιδίως στο πλήθος των ξένων που ήρθαν να «συνδράμουν» μετά την καταστροφή και ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν πενταπλάσια ποσά για μια σεξουαλική συνεύρεση.
Ο συνήθης ύποπτος…
Δεν ήταν μόνο η Oxfam που γνώριζε ότι τα στελέχη της χρησιμοποιούσαν αυτές τις γυναίκες και γι’ αυτό δέχθηκε σιωπηρά την παραίτηση του διευθυντή της στη χώρα, Ρόλαντ φαν Χάουβερμεϊρεν, τον οποίο παρεμπιπτόντως είχε προσλάβει ενώ στο παρελθόν είχε απολυθεί από άλλη ανθρωπιστική οργάνωση γιατί μετείχε σε σεξουαλικά πάρτι στη Λιβερία.
Το ήξεραν και τα Ηνωμένα Εθνη, αφού έκθεση της Μονάδας Επιθεώρησης και Αξιολόγησης του οργανισμού κατέδειξε τον Μάιο του 2015 πως μέλη της ειρηνευτικής τους αποστολής στην Αϊτή, το διάστημα 2008-2014, εκμεταλλεύτηκαν περισσότερες από 225 γυναίκες αναγκάζοντάς τες να έχουν σεξουαλικές σχέσεις μαζί τους για να λάβουν ανθρωπιστική βοήθεια.
Το σκάνδαλο της Oxfam δεν ήταν η σπίθα για τη φωτιά που φουντώνει με τις συνεχιζόμενες αποκαλύψεις. Η φωτιά προϋπήρχε, αλλά πολλοί έκαναν ό,τι μπορούσαν για να κρύψουν τον καπνό, προτιμώντας να λύσουν «εσωτερικά και διακριτικά» τα σκάνδαλά τους.
Ερευνα του Ιδρύματος Ρόιτερς έδειξε πως περισσότεροι από 120 εργαζόμενοι σε μεγάλες διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις απολύθηκαν το 2017 λόγω ανάρμοστης σεξουαλικής συμπεριφοράς.
Και στην Αφρική
Την περασμένη εβδομάδα η ειρηνευτική αποστολή του ΟΗΕ στο Νότιο Σουδάν ανακάλεσε τα 46 μέλη αστυνομικής μονάδας από την Γκάνα όπου περιφρουρούσε στρατόπεδο, καθώς διερευνώνται έπειτα από καταγγελίες για σεξουαλικές σχέσεις με γυναίκες που διαμένουν στον καταυλισμό.
Την περασμένη εβδομάδα δε, στη λίστα των παραιτηθέντων για ανάρμοστη συμπεριφορά προστέθηκαν ο Λουίς Λούρες (δεν θα ανανεωθεί η σύμβασή του), επικεφαλής της υπηρεσίας του ΟΗΕ για την καταπολέμηση του AIDS (UNAIDS), και ο Τζάστιν Φόρσαϊθ, αναπληρωτής εκτελεστικός διευθυντής της UNICEF.
Αν εννοούν τη μηδενική ανοχή, θα υπάρξουν πειθαρχικές κυρώσεις και θα υιοθετηθεί μια βάση δεδομένων με σύστημα καταγραφής και διαχείρισης κρουσμάτων ανάρμοστης σεξουαλικής συμπεριφοράς μελών ανθρωπιστικών οργανώσεων ώστε να πάψουν να ανακυκλώνονται σε αυτές;
(¹) Εκθεση του Unfpa «Φωνές από τη Συρία 2018»