Αυτή είναι η ομιλία που έδωσε ο Ίλια Μπουντράιτσκις, Ρώσος πολιτικός και κοινωνικός θεωρητικός με έδρα στο παρελθόν στη Μόσχα ο οποίος τώρα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλει της Καλιφόρνια, στο διαδικτυακό συνέδριο με θέμα «Η κατάσταση για την αριστερά στη Ρωσία σήμερα». Το συνέδριο διοργανώθηκε από τη Διεθνή Εκστρατεία Αλληλεγγύης στον επιφανή μαρξιστή Ρώσο κοινωνιολόγο Μπόρις Καγκαρλίτσκι, που από τις 26 Ιουλίου 2023 εκτίει ποινή φυλάκισης 5 ετών με την κατηγορία της «υπόθαλψης της τρομοκρατίας» λόγω ενός άρθρου που δημοσίευσε στο μπλογκ του για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Σημειώνεται, ότι όλες τις ομιλίες που δόθηκαν στο συνέδριο μπορείτε να τις βρείτε στον ιστότοπο της εκστρατείας freeboris.info
Από την αρχή του πολέμου βιώσαμε μια τεράστια μεταμόρφωση του πολιτικού καθεστώτος στη Ρωσία, και όλες οι πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές που υπήρχαν πριν από την έναρξη του πολέμου άλλαξαν αρκετά δραματικά. Επίσης, από την αρχή του πολέμου, υπήρξαν δύο στρατόπεδα εντός της ρωσικής αριστεράς που είναι εντελώς ανταγωνιστικά μεταξύ τους: ένα φιλοπολεμικό στρατόπεδο και ένα αντιπολεμικό στρατόπεδο. Έχουν εντελώς διαφορετικές απόψεις για το τι σημαίνει να είσαι αριστερός. Νομίζω ότι αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό μάθημα που πρέπει να ληφθεί και να συζητηθεί, και όχι μόνο μεταξύ των Ρώσων αριστερών.
Στη φιλοπολεμική αριστερά, υπάρχουν τώρα άνθρωποι που όχι μόνο δικαιολογούν τον πόλεμο, που όχι μόνο τον υποστηρίζουν ενεργά και τον προωθούν, αλλά που στην πραγματικότητα προχωρούν πέρα από την ιμπεριαλιστική ρητορική της κυβέρνησης. Αυτή η διάσπαση στη ρωσική αριστερά δεν ήταν κάτι το απροσδόκητο. Νομίζω ότι τα θεμέλια της τέθηκαν χρόνια πριν ξεκινήσει η ολομέτωπη εισβολή, αλλά μόλις τώρα έχει γίνει τόσο σαφές και έντονο. Και νομίζω ότι αυτή η διαίρεση αντιστοιχεί από ορισμένες απόψεις και στις διαιρέσεις εντός της παγκόσμιας αριστεράς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτό το μάθημα είναι επίσης σημαντικό διεθνώς. Στη φιλοπολεμική αριστερά, η ηγεσία του Ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος κατέχει την κεντρική θέση, μαζί με ορισμένες μικρότερες σταλινικές ομάδες. Γιατί κατέχουν αυτή τη θέση; Δεν είναι απλώς επειδή μοιράζονται την ιμπεριαλιστική σοβινιστική κοσμοθεωρία, είναι επίσης και μια στρατηγική επιβίωσης στο λεγόμενο νομικό πλαίσιο της σημερινής ρωσικής δικτατορίας. Αλλά νομίζω ότι μπορείτε να βρείτε κάποιες βαθύτερες ιδεολογικές ρίζες εκεί. Η κύρια ώθηση της ιδεολογίας του Ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος είναι η υπεράσπιση του κράτους. Είναι μια αντίληψη του σοσιαλισμού ως μιας πολιτική αναδιανομής από πάνω προς τα κάτω που έχει σχεδιαστεί για να εξυπηρετεί τα συμφέροντα του κράτους, συμπεριλαμβανομένη την προώθηση της ισχύος του στην παγκόσμια αρένα.
Αυτό το κόμμα αντιλαμβάνεται κάθε είδους δημοκρατία από τα κάτω ως εμπόδιο σε τέτοιους στόχους. Πριν από τον πόλεμο, στο ήδη αρκετά αυταρχικό ρωσικό πολιτικό σύστημα, το Κομμουνιστικό Κόμμα κατείχε τη θέση της λεγόμενης «παρακρατικής» αντιπολίτευσης (σημ: εννοεί μια αντιπολίτευση που οι δραστηριότητές της εξυπηρετούν το κράτος είτε άμεσα είτε έμμεσα) η οποία ενσωματώθηκε στο σύστημα διαχείρισης της δημοκρατίας του Πούτιν. Εξαρτιόταν από το κράτος και δεν ανταγωνιζόταν σοβαρά το Κρεμλίνο και το κύριο κόμμα του, την Ενωμένη Ρωσία. Επιπλέον, το Κομμουνιστικό Κόμμα χρησίμευε κατά καιρούς ως κανάλι για την έκφραση της δυσαρέσκειας στο ένα ή το άλλο μέρος της κοινωνίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί ακτιβιστές, ειδικά έξω από τις μεγαλουπόλεις, που ήθελαν να συμμετάσχουν σε οποιαδήποτε αντιπολιτευτική δραστηριότητα, εντάχθηκαν στις τάξεις του Κομμουνιστικού Κόμματος. Είναι χαρακτηριστικό, ότι τις πρώτες ημέρες μετά την εισβολή στην Ουκρανία αρκετοί βουλευτές του Κομμουνιστικού Κόμματος και ακτιβιστές του έκαναν ακόμη και αντιπολεμικές δηλώσεις. Ένας από αυτούς τους βουλευτές ήταν ο Ευγένι Στούπιν, ο οποίος υποστηρίζει αυτό το συνέδριο. Ωστόσο, αυτές οι φωνές μέσα στο κόμμα κατεστάλησαν σκληρά, μεταξύ άλλων και από την ίδια την ηγεσία του κόμματος. Έτσι, άνθρωποι όπως ο Στούπιν διαγράφηκαν από το Κομμουνιστικό Κόμμα λόγω της αντιπολεμικής τους στάσης. Ήδη από τον Απρίλιο του 2022, ο αιώνιος ηγέτης του κόμματος Γκενάντι Ζιουγκάνοφ έκανε μια ομιλία στο ρωσικό κοινοβούλιο απαιτώντας να ενταθεί ο αγώνας ενάντια στη λεγόμενη πέμπτη φάλαγγα στο εσωτερικό της χώρας. Ο Ζιουγκάνοφ ζήτησε κυριολεκτικά την κλιμάκωση της καταστολής ενάντια σε κάθε είδους αντιπολεμική αντίσταση και σε κάθε αντιπολεμική κριτική της κυβέρνησης. Τα επόμενα δύο χρόνια, οι εκπρόσωποι του Κομμουνιστικού Κόμματος ήταν από τους πιο δραστήριους πολεμοκάπηλους, αξιοσημείωτοι για την εξαιρετικά επιθετική εθνικιστική και ιμπεριαλιστική ρητορική τους. Αυτή η μετατόπιση του Κομμουνιστικού Κόμματος μπορεί να εξηγηθεί τόσο από την παραδοσιακή, ειδικά για την ηγεσία, ιδεολογική του στάση απέναντι στον ιμπεριαλιστικό εθνικισμό όσο και από την επιθυμία να προστατεύσει τη νομική ύπαρξη του κόμματος υπό τις συνθήκες της αυστηροποίησης των πολιτικών κανόνων του παιχνιδιού στη χώρα μετά την έναρξη της πλήρους κλίμακας εισβολής στην Ουκρανία.
Από την άλλη πλευρά του αγώνα ενάντια στο καθεστώς βρίσκονται τα διάφορα ρεύματα της αντιπολεμικής αριστεράς. Μερικοί από αυτούς τους ανθρώπους αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα μετά την έναρξη της εισβολής. Κάποιοι αναγκάστηκαν να αυτολογοκριθούν και σχεδόν εγκατέλειψαν την ανοιχτή πολιτική δραστηριότητα, ή προσπάθησαν να συνεχίσουν το έργο πολιτικής προπαγάνδας τους με όλες τις νομικές μορφές που είναι δυνατές. Αυτό περιελάβανε τη δουλειά μέσα σε μικρές συλλογικότητες και κάποια προπαγανδιστική εργασία χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι αυτό το προπαγανδιστικό έργο περιορίζεται πολύ από την τρέχουσα εξαιρετικά σκληρή λογοκρισία. Βασικά, δεν μπορείτε να συζητήσετε καθόλου τι συμβαίνει στην πρώτη γραμμή χωρίς να παραβιάσετε τους υπάρχοντες ρωσικούς νόμους. Έτσι, η τελική στρατηγική της ρωσικής άκρας αριστεράς είναι να περάσει στην παρανομία, και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους αναρχικούς. Από την έναρξη του πολέμου υπήρξαν άνθρωποι που στόχευαν κυρίως στρατιωτικά γραφεία και σταθμούς στρατολόγησης. Υπάρχουν πολλοί αναρχικοί πολιτικοί κρατούμενοι. Οι περισσότεροι γνωρίζετε για τον Αζάτ Μιφτάχοφ, ο οποίος καταδικάστηκε σε επιπλέον ποινή φυλάκισης τεσσάρων ετών ενώ ήταν στη φυλακή λόγω συνομιλίας που φέρεται να είχε με συγκρατούμενούς του. Νομίζω ότι ένα από τα πολύ σημαντικά καθήκοντα αυτής του συνεδρίου είναι να μιλήσουμε όχι μόνο για τον Μπόρις Καγκαρλίτσκι, αλλά και για τους αριστερούς πολιτικούς κρατούμενους γενικά. Δεν είναι μόνο αναρχικοί, υπάρχουν επίσης σοσιαλιστές πολιτικοί κρατούμενοι όπως ο Ιγκόρ Κουζνέτσοφ, η Ντάρια Πολούντοβα, και πολλοί άλλοι.
Οποιαδήποτε δημόσια νόμιμη δραστηριότητα της ρωσικής αριστεράς έχει ήδη σταματήσει. Για παράδειγμα, πρόσφατα το Ρωσικό Σοσιαλιστικό Κίνημα, η οργάνωση στην οποία ανήκα, αυτοδιαλύθηκε επειδή χαρακτηρίστηκε ως δήθεν ξένος πράκτορας. Και σύμφωνα με το νόμο για τους ξένους πράκτορες, αν σε χαρακτηρίσουν ξένο πράκτορα αυτό ουσιαστικά καθιστά αδύνατη την οποιαδήποτε δημόσια δραστηριότητα στο εσωτερικό της χώρας. Πριν από μερικούς μήνες, μια άλλη ριζοσπαστική αριστερή οργάνωση, το Επαναστατικό Εργατικό Κόμμα, διαλύθηκε επίσης λόγω των πολλών συλλήψεων και των αστυνομικών ερευνών. Στη συνέχεια, υπάρχουν οι άνθρωποι της ρωσικής αντιπολεμικής αριστεράς που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα και που προσπαθούν όχι μόνο να επηρεάσουν το ρωσικό κοινό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και να συνεργαστούν και να συζητήσουν με την αριστερά διεθνώς, ειδικά στο χώρες όπου είναι εγκατεστημένοι σήμερα. Έτσι, σε γενικές γραμμές, η ρωσική αντιπολεμική αριστερά έχει ένα βασικό κοινό στο εσωτερικό της χώρας, το οποίο ακολουθεί το σχόλιό της. Αλλά είναι πολύ δύσκολο να γνωρίζουμε πόσο μεγάλο είναι αυτό το κοινό λόγω της τρέχουσας κατάστασης. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι η ρωσική αντιπολεμική αριστερά, και ειδικά εκείνα τα μέλη της που εγκαταστάθηκαν εκτός Ρωσίας, μπόρεσαν να λάβουν μέρος στις συζητήσεις μεταξύ της φιλελεύθερης ή δημοκρατικής, σε γενικές γραμμές, ρωσικής αντιπολίτευσης στο εξωτερικό, γιατί αυτή η διασπορική ρωσική φιλελεύθερη αντιπολίτευση διέρχεται τώρα μια βαθιά ιδεολογική και πολιτική κρίση.
Για να επανέλθω στο πρώτο μου σημείο: εάν στο άμεσο μέλλον επέλθουν κάποιες σοβαρές πολιτικές αλλαγές στη Ρωσία, θα δούμε έναν εντελώς διαφορετικό είδος πολιτικής διαίρεσης στην αριστερά και στην πολιτική σκηνή της χώρας γενικά. Και θα προέλθει ακριβώς από τις αντικρουόμενες θέσεις που προέκυψαν ξεκάθαρά κατά τη διάρκεια του πολέμου. Πιστεύω ότι αυτή η διαίρεση δεν θα αφορά μόνο ιστορικά ζητήματα και ιστορικές εμπειρίες, αλλά θα περιστρέφεται κυρίως γύρω από τις διαφορετικές αντιλήψεις για το τι είναι ο σοσιαλισμός και τι σημαίνει να είσαι αριστερός. Νομίζω ότι αυτή η διαίρεση μπορεί να αποσαφηνιστεί με αναφορά στο πολύ γνωστό παλιό δοκίμιο του Χαλ Ντρέπερ (σημ: Αμερικανός συγγραφέας γνωστός για την εκτενή μελέτη του πάνω στο έργο του Μαρξ και υπέρμαχος του σοσιαλισμού από τα κάτω), για τις δύο ψυχές του σοσιαλισμού. Αν και υπάρχουν κάποιες προβληματικές πτυχές κατά την άποψή μου, η κύρια ιδέα είναι αρκετά σχετική για την εποχή μας. Για να παραθέσω τον Ντρέπερ, αυτό που ενώνει τις πολλές διαφορετικές μορφές του σοσιαλισμού από τα πάνω είναι η αντίληψη ότι ο σοσιαλισμός, ή ένα λογικό αντίγραφό του, πρέπει να παραδοθεί στις ευγνωμονούσες μάζες με τη μια ή την άλλη μορφή από μια άρχουσα ελίτ που δεν υπόκειται στον έλεγχό τους στην πραγματικότητα. Η καρδιά του σοσιαλισμού από τα κάτω είναι η άποψη ότι ο σοσιαλισμός μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο μέσω της αυτοχειραφέτησης των ενεργοποιημένων μαζών σε κίνηση, που επιδιώκουν την ελευθερία με τα ίδια τους τα χέρια, κινητοποιημένες από τα κάτω σε έναν αγώνα να αναλάβουν την ευθύνη της μοίρας τους ως πρωταγωνιστές, όχι απλώς ως θεατές, στη σκηνή της ιστορίας.
Νομίζω ότι αυτή η διάκριση μεταξύ του σοσιαλισμού από τα πάνω και του σοσιαλισμού από τα κάτω εξακολουθεί να είναι πολύ σημαντική, και συναφής όχι μόνο σε σχέση με τις διαιρέσεις μεταξύ των Ρώσων αριστερών σήμερα στο πλαίσιο του συνεχιζόμενου πολέμου, αλλά και με την κατάσταση στην αριστερά παγκοσμίως. Νομίζω ότι ο Μπόρις Καγκαρλίτσκι, τον οποίο γνωρίζω για περισσότερα από 20 χρόνια, ήταν πάντα με το μέρος του σοσιαλισμού από τα κάτω. Όχι μόνο έχει υποστηρίξει αυτή τη θέση, αλλά παραμένει ένας από τους κύριους δημόσιους υποστηρικτές της στα βιβλία του και στις δημόσιες παρεμβάσεις του. Θα έλεγα, ότι με πολλούς τρόπους μεγάλωσε μια γενιά Ρώσων αριστερών στην τρέχουσα περίοδο. Δεδομένου του ρόλου που έπαιξε ο Μπόρις στην ιστορία της ρωσικής αριστεράς, νομίζω ότι ο αγώνας για την απελευθέρωσή του είναι αναπόσπαστο μέρος του αγώνα για τον σοσιαλισμό από τα κάτω, για το δικαίωμα των ανθρώπων να είναι πρωταγωνιστές στην ιστορία και να μην παραμείνουν στο ρόλο του θυμάτων.
Πηγή: znetwork.org
