Η ανακοίνωση της υποψηφιότητας του Ιωάννη Μουζάλα, από πλευράς ελληνικής κυβέρνησης, για τη θέση του επιτρόπου Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης μάς προκάλεσε βαθιά ανησυχία. Τούτο γιατί φοβόμαστε, όχι μόνο εμείς αλλά και πολύ μεγάλο μέρος του χώρου των δικαιωμάτων στη χώρα μας, ότι η θητεία του υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής δεν μπορεί να αποτιμηθεί ως προάγουσα τον σεβασμό των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Γράφουν ο Βασίλης Παπαδόπουλος* και ο Κωστής Παπαϊωάννου**
Η θέση του επιτρόπου είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς επιβλέπει την κατάσταση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στις χώρες-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, εντοπίζει πιθανές ελλείψεις στον νόμο και τις διοικητικές πρακτικές, απευθύνει συστάσεις και παρακολουθεί την υλοποίησή τους, ενεργώντας σύμφωνα με τις πάγιες αρχές του Συμβουλίου της Ευρώπης, θεσμού εμβληματικού για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Υπενθυμίζουμε ότι ο νυν επίτροπος Ανθρώπινων Δικαιωμάτων Nils Muznieks εξέφρασε τις σοβαρότατες ανησυχίες του που εγείρονται από τη «Συμφωνία» Ε.Ε.-Τουρκίας, σε σχέση με την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση αυτής.
Ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, αντίθετα, επέμεινε στην απαρέγκλιτη εφαρμογή της «Συμφωνίας» και απέρριψε κάθε υπόδειξη εθνικού και διεθνούς οργάνου σχετικά με τις επιπτώσεις της στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Και αν τελικά η «Συμφωνία» Ε.Ε.-Τουρκίας δεν έχει ακόμη πλήρως εφαρμοστεί, καθώς κανένας πρόσφυγας δεν έχει επιστραφεί παρά τη θέλησή του στην Τουρκία, αυτό οφείλεται στη σθεναρή αντίδραση οργανώσεων και φορέων της κοινωνίας των πολιτών, αλλά και δημόσιων λειτουργών.
Από τη μεριά του ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής έπραξε το καθετί προς την αντίθετη κατεύθυνση, όπως κατ’ εξοχήν την περσινή αλλαγή της σύνθεσης των Ανεξάρτητων Επιτροπών Ασύλου, μετά τις μη αρεστές αποφάσεις τους ως προς το ζήτημα περί του αν η Τουρκία είναι ασφαλής χώρα για την επιστροφή προσφύγων σε αυτήν, παρά τις πιεστικές ανάρμοστες παρεμβάσεις του προς το αντίθετο.
Η αλλαγή δε αυτή οδήγησε στην πρόσφατη πολλαπλά αμφισβητήσιμη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, εν όψει και της ισχυράς μειοψηφίας της, η οποία είναι βέβαιο ότι θα κριθεί από ευρωπαϊκά δικαστήρια, μεταξύ των οποίων και αυτό του Στρασβούργου, όπου έχει δικαίωμα παρέμβασης ο εκάστοτε επίτροπος Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.
Με τον τρόπο αυτόν ήρθε σε ευθεία αντίθεση με τις πάγιες αρχές του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Η εκ μέρους του κ. υπουργού υποστήριξη και εξύμνηση της «Συμφωνίας» Ε.Ε.-Τουρκίας θα έπρεπε τουλάχιστον να είχε προκαλέσει ενδοιασμούς για την υπόδειξή του για μια κορυφαία θεσμικά θέση, η οποία προϋποθέτει αταλάντευτη πορεία στην οδό του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου γενικότερα και στον σεβασμό των δικαιωμάτων των προσφύγων ειδικότερα. Η συνέπεια ως προς τις αρχές του Συμβουλίου της Ευρώπης φρονούμε ότι θα συνεκτιμηθεί κατά την αξιολόγηση όλων των υποψηφιοτήτων.
Ενα ακόμη ζήτημα που προκύπτει από την ανακοίνωση της υποψηφιότητας ενός εν ενεργεία υπουργού για μια σημαντική διεθνή θέση αφορά την αποτίμηση και την τεκμηρίωση του θετικού έργου που οδήγησε στην υποψηφιότητα αυτή.
Δυστυχώς, υπάρχει πληθώρα στοιχείων στην αντίθετη κατεύθυνση. Σειρά από εκθέσεις ελληνικών και διεθνών οργανώσεων και οργανισμών έχουν διατυπώσει σοβαρότατες επιφυλάξεις σχετικά με τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος κατά τη θητεία του υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής από άποψη προστασίας προσφύγων/μεταναστών και διαφύλαξης των δικαιωμάτων τους.
Η πολιτική αυτή προκάλεσε τις απαράδεκτες συνθήκες εγκλωβισμού χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών στα ελληνικά νησιά που οδήγησαν τον προηγούμενο χειμώνα σε απώλειες ανθρώπινων ζωών, από αμεριμνησία ως προς την παροχή των αναγκαίων συνθηκών υποδοχής, χωρίς να γίνει οποιαδήποτε έρευνα για την απόδοση των αναγκαίων ευθυνών.
Ο κίνδυνος δε επανάληψης παρόμοιων περιστατικών και τον φετινό χειμώνα έχει ήδη επισημανθεί από την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, μεταξύ άλλων.
Η πολιτική αυτή ακόμα επιβάρυνε τις τοπικές κοινωνίες με τρόπο ανορθολογικό, χωρίς σχεδιασμό και στοιχειώδη συνεννόηση, με αποτέλεσμα κινδύνους για την κοινωνική και πολιτική ομαλότητα με τον προϊόντα εκφασισμό τμημάτων τους, ευτυχώς ακόμα μικρών.
Παράλληλα, έχουν σωρευθεί και επιδρούν παραλυτικά πολλαπλά ζητήματα ανεπαρκούς λειτουργίας του διοικητικού μηχανισμού και συγκρότησης του υπουργείου, δύο και πλέον χρόνια μετά την τοποθέτησή του.
Αντιλαμβανόμαστε ότι η στήριξη της «Συμφωνίας» Ε.Ε.-Τουρκίας αποτελεί κεντρική πολιτική επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προς την οποία ομονοούν περισσότερο ή λιγότερο οι πολιτικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης.
Πλην όμως, η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων δεν μπορεί να είναι ζήτημα πολιτικού συσχετισμού. Η προστασία που οφείλει να παρέχεται στον καθένα αποτελεί την ελάχιστη κατάκτηση του κράτους δικαίου, πάνω στην οποία έχουν οικοδομηθεί οι σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες.
Η εν λόγω «Συμφωνία» απειλεί να αποτελέσει υπόδειγμα ανατροπής του μεταπολεμικού πλαισίου προσφυγικής προστασίας και η προσπάθεια για απαρέγκλιτη εφαρμογή της επέφερε ρηγματώσεις στο κράτος δικαίου.
Και εάν ακόμα θεωρηθεί αναγκαστική επιβολή η «Συμφωνία», εμείς κατορθώσαμε το χειρότερο: ο εγκλωβισμός και η εξαθλίωση των αιτούντων προστασία να υπερβαίνουν -κατά τρόπο σχεδόν τιμωρητικό- τις προβλέψεις και τους όρους της.
Ολοι επικρίνουμε την πολιτική χωρών της Κεντρικής Ευρώπης που στοχοποιούν τους πρόσφυγες και δεν αναλαμβάνουν το μερίδιο που τους αναλογεί ως μέλη της Ε.Ε. Για να είναι όμως η κριτική μας πειστική, οφείλει να είναι συνεπής με την ασκούμενη πολιτική μας.
Με βάση τα παραπάνω καλούμε την ελληνική κυβέρνηση να επανεξετάσει την επιλογή της ως προς τη συγκεκριμένη πρόταση για κάλυψη της θέσης του επιτρόπου Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης.
*τ. γενικός γραμματέας Μεταναστευτικής Πολιτικής
** τ. γενικός γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών