Μέχρι πριν ένα χρόνο περίπου όταν ανέβαινε κανείς στις Σκουριές ένοιωθε θυμό, οργή και αγανάκτηση. Η εικόνα ενός ρημαγμένου δάσους με τεράστιες εκτάσεις που θύμιζαν την έρημο Σαχάρα δημιουργούσε την αίσθηση του τετελεσμένου της καταστροφής, μιας καταστροφής που θα πολλαπλασιαστεί αν ξεκινήσει η παραγωγή χρυσού και θα εξαναγκάσει τον πληθυσμό σε μετανάστευση.
Της Σταυρούλας Πουλημένη για το stokokkino.gr
Μετά από ένα σχεδόν χρόνο στις Σκουριές το θέαμα είναι φριχτό. Το εργοστάσιο εμπλουτισμού είναι σχεδόν έτοιμο, φαγάνες αλωνίζουν στο ήδη ανοιχτό όρυγμα σε ένα πρώην δάσος, εδώ και καιρό περιφραγμένο με σιδερένια κιγκλιδώματα.
Δασικοί δρόμοι που κάποτε οδηγούσαν στον λάκκο του Καρατζά τους οποίους οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν για να πάνε στα μελίσσια τους είναι κλειστοί με ειδική περίφραξη διότι κατασκευάζεται ένα μεγάλο φράγμα αποβλήτων. Τον χώρο καταλαμβάνουν φορτηγά της εταιρείας και σεκιουριτάδες που παρακoλουθούν όχι και τόσο διακριτικά τους «ύποπτους» πάντα κατοίκους ή δημοσιογράφους. Η αναγραφή στις πινακίδες «η πρόσβαση απαγορεύεται» είναι η πιο συχνή υπενθύμιση ότι το δάσος ανήκει πλέον στην Eldorado οξύνοντας την αίσθηση τρέλας που φέρνει η συνειδητοποίηση αυτή.
Η ζωή σε αναμονή
Στην Μ. Παναγιά, το κοντινότερο χωριό στις Σκουριές και το πρώτο στο οποίο η εταιρεία επέβαλε την κοινωνική διάρρηξη, οι ζωές των ανθρώπων που αντιστάθηκαν στα «δέλεαρ» της εταιρείας βρίσκονται επί χρόνια σε μια διαρκή αναμονή για κάτι που θα σταματήσει την καταστροφή.
«Η εταιρεία χρησιμοποίησε όλες τις δυνατές μεθόδους για να εξαγοράσει τις συνειδήσεις των κατοίκων, προσεγγίζοντας αρχικά ανθρώπους που είχαν επιρροή στην κοινωνία, στοχεύοντας πάντα στους πιο αδύναμους οικονομικά. Στη συνέχεια αυτοί ασκούσαν πίεση στα υπόλοιπα μέλη των οικογενειών» αναφέρει ο Γιώργος Καρίνας, κάτοικος της Μ. Παναγίας που ασχολείται με οικοδομικές εργασίες και την μελισσοκομία και ένας από τους 21 διωκόμενους για την υπόθεση του εργοταξίου των Σκουριών.
«Χαρτογράφησε τις σχέσεις μας και έταζε μισθούς κάτω από το τραπέζι» λέει ο Κώστας Κασσανδρινός, ιδιοκτήτης ταβέρνας στον κόμβο της Μ. Παναγιάς-σημείο προσυγκέντρωσης των περισσότερων πορειών που έχουν γίνει εναντίον των εξορύξεων χρυσού.
Όπως εξηγούν, εξαιτίας του χαρακτηρισμού της περιοχής ως μεταλλευτικής, της διατήρησης ενός χαμηλού μορφωτικού επιπέδου στους κατοίκους και της ανυπαρξίας εναλλακτικών για δεκαετίες, η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού ήταν σχετικά πιο εύκολη.
«Οι γονείς και παππούδες των σημερινών εργαζομένων δούλευαν σε μεταλλευτικές εταιρείες που πέρασαν από την περιοχή. Στις συνελεύσεις που είχαν γίνει το 2006 η πλειοψηφία των κατοίκων έλεγε «όχι» στη νέα εταιρεία και στις εξορύξεις χρυσού. Με την όξυνση της κρίσης σιγά σιγά κάποιοι πείστηκαν» προσθέτει ο Κώστας.
«Με την αδράνεια της κυβέρνησης μετά και από τόσο καιρό χωρίς να δίνονται εναλλακτικές και κάποιοι που είχαν ενδοιασμούς να πάνε να δουλέψουν εκεί και αντιστέκονταν στο ασφυκτικό αυτό περιβάλλον πλέον χάνουν τις δυνάμεις τους, οι άμυνες τους έχουν πέσει» αναφέρει ο Γιώργος.
Η καταστροφή των παραγωγικών δραστηριοτήτων και όλων των δυνατοτήτων που έχει η περιοχή στον αγροτοδιατροφικό τομέα συνεχίζεται. Στη θέση που τώρα βρίσκεται το open pit στο παρελθόν βρίσκονταν κυψέλες μελισσιών σε μια περιοχή που παγκοσμίως έχει αναδειχθεί για το εξαιρετικό μέλι της.
«Πλέον δεν έχουμε διάθεση να ζήσουμε σε αυτό το χωριό. Ο κόσμος σκέφτεται να μεταναστεύσει. Έχουμε κουραστεί να περιμένουμε και να ορίζουμε κάθε φορά νέες κρίσιμες ημερομηνίες. Αυτό που διεκδικούμε είναι να κλείσει επιτέλους το μεταλλείο στις Σκουριές» καταλήγει ο Γιώργος.
Πουλήστε τα ζώα
Στο Παλαιοχώρι, ένα από τα χωριά που πρακτικά έχουν ταχθεί υπέρ της εταιρείας, αυτή τη στιγμή μόνο τέσσερις οικογένειες ασχολούνται αποκλειστικά με την κτηνοτροφία. Σε άλλα χωριά όπως η Παλαιόχωρα ο Στανός, το Γομάτι κ.α η κτηνοτροφία είναι πιο ανεπτυγμένη αλλά βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο αν συνεχιστεί η μεταλλευτική δραστηριότητα στις Σκουριές.
«Η εταιρεία απέκλεισε με διάφορες μεθόδους τις υπόλοιπες παραγωγικές δραστηριότητες στην περιοχή παρ`ότι τα χωριά θα μπορούσαν να έχουν επάρκεια από την κτηνοτροφία» λέει ο Γιώργος Βλάχος, κτηνοτρόφος και επί χρόνια μέλος του κινήματος στην περιοχή.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η Χαλκιδική σε μια μέτρια από άποψη παραγωγής χρονιά, παράγει 120.000 τόνους πράσινης ελιάς ( 400 εκατ. ευρώ ετησίως), 10.000 τόνους ελαιόλαδο, παράγει 7,5 εκατ. λίτρα κατσικίσιο και 7,5 εκατ. λίτρα πρόβιο γάλα και είναι ο πρώτος νομός στην Ελλάδα σε παραγωγή μελιού (120.000 κυψέλες μέλι).
Σε οικονομικά μεγέθη η ετήσια παραγωγή σε προϊόντα αντιστοιχεί, όπως τονίζει ο Γ. Βλάχος, στο 1/3 της συνολικής επένδυσης που η Eldorado λέει ότι θα κάνει σε 15 χρόνια (1 δις 200 εκατ. ευρώ).
«Η δραστηριότητα της εταιρείας επηρεάζει το σύνολο της παραγωγής. Ποιος θα αγοράσει προϊόν από την Χαλκιδική όταν θα είναι γνωστό ότι η περιοχή είναι μολυσμένη από βαρέα μέταλλα;» διερωτάται ο Γ. Βλάχος και συνεχίζει: «Στο χωριό μας ήρθε πρόπερσι εκπρόσωπος της εταιρείας να μας ενημερώσει για τις επιπτώσεις της δραστηριότητας στην κτηνοτροφία και την φυτική παραγωγή. Ο ίδιος μας είπε ότι δεν θα υπάρχουν επιπτώσεις αλλά καλό είναι να πουλήσουμε τα ζώα μας…»
«Δύο παραγωγικές μονάδες στην Ολυμπιάδα όταν πήγαν να πουλήσουν το γάλα τους σε τυροκομείο της περιοχής διαπιστώθηκε ότι αυτό έχει μολυνθεί με βαρέα μέταλλα. Για να μην διαδοθεί, η εταιρεία τους πλήρωσε αδρά και τους εξανάγκασε να πουλήσουν τα ζώα».
«Προσωπικά αν δοθεί και η τελευταία άδεια που ζητά η εταιρεία σκοπεύω να φύγω από το χωριό, να γίνω πρόσφυγας. Ήδη με την υπόθεση του αμιάντου πρέπει να είσαι χαζός για να μείνεις εδώ. Η ιστορία μας γίνεται ακόμη πιο δραματική με την CETA, καθώς αν υπογραφεί η σύμβαση το θέμα τελειώνει» καταλήγει.
Και ο αμίαντος κυρία;
Το τελευταίο διάστημα έχουν αποκαλυφθεί ακόμη περισσότερα απ`όσα ήδη γνωρίζαμε σχετικά με το καταστροφικό έργο της Eldorado Gold. Μεταξύ των πιο σοβαρών “νέων” ήταν τα αποτελέσματα αναλύσεων του ΙΓΜΕ για την ύπαρξη του καρκινογόνου αμιάντου στο πέτρωμα των Σκουριών, παρουσία η οποία δεν αναφερόταν καν στην υποβολή της τεχνικής μελέτης της εταιρείας για το έργο. Η εισπνοή ινών αμιάντου είναι τεκμηριωμένα συσχετισμένη με τον καρκίνο του πνεύμονος.
Η εξόρυξη ορυκτού υλικού και η διασπορά των ινών αμίαντου απειλεί όχι μόνο τους εργαζόμενους αλλά και όλους τους γειτονικούς οικισμούς αν υπολογίσει κανείς ότι η διάχυση του θα ανέλθει περίπου στους 110 τόνους την ώρα! Το Υπουργείο μετά την διαπίστωση του ΙΓΜΕ επέστρεψε την τεχνική μελέτη ζητώντας από την εταιρεία να πάρει μέτρα προστασίας των εργαζόμενων. Κανείς δεν ξέρει φυσικά πως και αν αυτά θα εφαρμοστούν στο μέλλον δεδομένου ότι η εταιρεία τόσα χρόνια είτε παραβιάζει την υπάρχουσα νομοθεσία συστηματικά είτε έρχεται η νομοθεσία να προσαρμοστεί στα μέτρα της. Να σημειωθεί, επίσης, ότι σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ δεν υπάρχουν όρια στην έκθεση στον αμίαντο. Είναι επίσης παραπάνω από βέβαιο ότι τόσο καιρό που η εταιρεία κάνει εκσκαφές στις Σκουριές δεν λάμβανε τα απαιτούμενα μέτρα προφύλαξης.
Το κίνημα ενάντια στις εξορύξεις, από την πλευρά του έχει επηρεαστεί φυσικά από τη συνεχή χρονική αναβολή της ελπίδας ότι η επέκταση της μεταλλευτικής δραστηριότητας στις Σκουριές θα σταματήσει, κάτι που αποτελούσε θέση και δέσμευση του ΣΥΡΙΖΑ που όμως, πέρα από τους πιεστικούς ελέγχους στην εταιρία για τήρηση της νομοθεσίας και την επιβολή προστίμων για 20 παραβιάσεις εκ μέρους της, δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί.
Επιπλέον η περιβαλλοντική νομοθεσία που αφορά το θέμα (τροποποιημένη καταλλήλως από τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ) δεν έχει αυστηροποιηθεί παρά τις υποσχέσεις της σημερινής κυβέρνησης, ακυρώνοντας σε πολλές περιπτώσεις το επιχείρημα περί «εφαρμογής της νομιμότητας».
Να κλείσουν οι Σκουριές
Πολλοί από τους κατοίκους που αυτά τα χρόνια έχουν αφιερώσει στην κυριολεξία τη ζωή τους στο κίνημα ανασυγκροτούν κάθε φορά τις δυνάμεις τους γιατί έτσι και αλλιώς η αντίσταση στον οδοστρωτήρα της “χρυσοφόρας επένδυσης” είναι μονόδρομος για την επιβίωσή τους. Μια από τις προσπάθειες που έδωσαν ξανά ελπίδα ήταν η μεγάλη συναυλία ενάντια στις εξορύξεις στην Θεσσαλονίκη πριν δύο εβδομάδες. Το επόμενο ραντεβού είναι η πορεία στο βουνό στις 23 Οκτώβρη.
«Μετά από τόσα χρόνια αγώνα τέτοιες μεγάλες εταιρείες εκτός του ότι ήθελαν να δηλητηριάσουν το φυσικό μας περιβάλλον φρόντισαν συνάμα να διαρρήξουν τον κοινωνικό ιστό έτσι ώστε να μπορέσουν να επιβληθούν» τονίζει η Μελαχρινή Λιάκου, κάτοικος της Ιερισσού.
«Ωστόσο αυτό για το οποίο αγωνιζόμασταν και αγωνιζόμαστε είναι πολύ πιο δυνατό από το μικρόβιο που έχει σπείρει η εταιρεία και παρ`όλες τις δυσκολίες επιμένουμε και συνεχίζουμε έτσι ώστε να βρει ο τόπος το δίκιο του» συνεχίζει η Μελαχρινή για να συμπεράνει «Αυτό που ζητάμε είναι να τελειώσει η υπόθεση με τις Σκουριές, να αποκασταθούν οι πληγές στην περιοχή, κάτι που θα πάρει χρόνια, και από εκεί και πέρα με φθίνουσα πορεία να σταματήσει και η δραστηριότητα στα παλιά μεταλλεία».
To flash smelting και η κρίσιμη απόφαση
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος έδωσε τους τελευταίους μήνες μια σειρά τεχνικών αδειών που είχαν να κάνουν με την εγκατάσταση ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού στα μεταλλεία με την σημαντικότερη άδεια που αφορά την «καρδιά» της επένδυσης την μεταλλουργία να εκκρεμεί. Η μεταλλουργία αφορά την δυνατότητα της εταιρείας να παράγει καθαρά μέταλλα και να φορολογείται τηρώντας τον βασικό όρο για τον οποίο της δόθηκε η άδεια.
Η υπόθεση του flash smelting είναι μια ξεκάθαρη προσπάθεια της εταιρείας να εξαπατήσει το κράτος καθώς πουθενά στον πλανήτη η μέθοδος αυτή δεν έχει εφαρμοστεί σε συνδυασμό με την ύπαρξη τόσο μεγάλου ποσοστού αρσενικού στο πέτρωμα. Το αρσενικό συμμετέχει στην διαδικασία της μεταλλουργίας σε τεράστιο ποσοστό (στην μελέτη 8-9%)την στιγμή που τα επιτρεπτά όρια παγκοσμίως δεν ξεπερνούν το 0,3%. Η εταιρεία μετά την επεξεργασία των μεταλλευμάτων μέσω της μεθόδου αυτής για την παραγωγή καθαρών μετάλλων, σκοπεύει να εναποθέσει, σύμφωνα με την δική της μελέτη, 470.000 τόνους αρσενικού στο φράγμα του Κοκκινόλακα.
Η ύπαρξη του αρσενικού μεγιστοποιεί το κίνδυνο ατυχήματος εντός του μεταλλείου από την καύση του αλλά και από την εναπόθεσή του στα τέλματα αποβλήτων τα οποία βρίσκονται πάνω στο σεισμικό ρήγμα του Στρατωνίου το οποίο “έδωσε” το 1932 τον καταστροφικό σεισμό 7,2 ρίχτερ.
Για την εταιρεία η “ιδανική” μέθοδος για την παραγωγή μετάλλων θα ήταν η χρήση κυανίου, επίσης τοξικού, που όμως έχει απορριφθεί από το ΣτΕ σε προσφυγή που έγινε όταν η προηγούμενη καναδική εταιρεία TVX είχε εγκατασταθεί στην περιοχή.
Τον Ιούλιο έληξε η προθεσμία που είχε δοθεί στην εταιρεία για να αποδείξει την εφαρμοσιμότητα του flash smelting καθώς οι υπηρεσίες του υπουργείου εντόπισαν πλήθος ανακριβειών και ανεπαρκών στοιχείων στην τεχνική μελέτη της εταιρείας. Η τελευταία δεν αντιμετωπίζει θέματα περιβαλλοντικών επιπτώσεων (αφορούν την αντιμετώπιση της διαχείρισης σημαντικών ποσοτήτων έντονα τοξικών απαερίων, το αρσενικό, το διοξείδιο του θείου κτλ) ενώ αντί για συμπύκνωμα Σκουριών χρησιμοποίησε συμπύκνωμα από κοίτασμα της Αργεντινής.
Η εταιρεία έστειλε στη λήξη της προθεσμίας τις απαντήσεις της στο Υπουργείο Περιβάλλοντος το οποίο καλείται εντός ολίγων ημερών να πάρει την τελική και κρίσιμη απόφαση.