Μια υφαρπαγή γης με ιστορία 500 χρόνων που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, μια συνεχιζόμενη εισβολή εταιρειών και μεγαλογαιοκτημόνων στη ζωή της φυλής των Γκουαρανί-Καϊοβά με εκατοντάδες δολοφονίες είναι δύσκολο να αποτυπωθεί σε ένα κείμενο ή λίγες λέξεις. Παρ`όλα αυτά η συζήτηση με τον Λάδιο Βερόν, κασίκε (ηγέτη) μιας φυλετικής ομάδας της φυλής των Γκουαρανί και ακτιβιστή που στο πλαίσιο του ταξιδιού του στην Ευρώπη, μίλησε σε εκδήλωση που διοργανώθηκε στο Στέκι Μεταναστών στην Θεσσαλονίκη, ήταν αρκετή για να καταλάβουμε πως ο αγώνας των ιθαγενών λαών της Βραζιλίας για την διεκδίκηση του δικαιώματος της γης και της ελευθερίας τους βρίσκεται στον πυρήνα των συλλογικών αγώναν ενάντια στην ουσία του καπιταλισμού, της συσσώρευσης κέρδους και της λογικής του ατομικισμού.
Η αρπαγή της γης των Γκουαρανί -Καϊοβά ξεκίνησε σε όλοκληρη της Βραζιλία με τον αποικισμό της χώρας από τους Πορτογάλους το 1500 και εντάθηκε από το 1880 και μετά με τους αυτόχθονες που ζούσαν σε πολυάριθμα χωριά να χάνουν σταδιακά τη γη τους και να περιορίζονται σε “προστατευόμενες περιοχές”. Οι ιθαγενείς βιώσαν και συνεχίζουν να υπόκεινται σε μια ιδιότυπη ψυχολογική και σωματική βία τόσο από το στρατιωτικό δικτατορικό καθεστώς την δεκαετία του `70 αλλά και από τα ιδιωτικά συμφέροντα που κατάφεραν να επιβάλλουν το “νόμο” της “ανάπτυξης” με πολλούς από αυτούς να αντιμετωπίζουν ακόμη και τον θάνατο προκειμένου να υπερασπιστούν την γη τους.
Συνέντευξη στην Σταυρούλα Πουλημένη
Έχετε πει ότι η έλλειψη οριοθέτησης των εκτάσεών σας είναι βασικός πυλώνας που υποκινεί τη γενοκτονία του λαού σας. Πως μεθοδεύτηκε η πρακτική αυτή;
To 1953 μας έδιωξαν από τη γη μας την οποία μας είχε δώσει νόμιμα το κράτος τη δεκαετία του `40 με την κατοχύρωση της έκτασης όπου ζούσαμε από πάντα. Στην γη αυτή και τα εδάφη από τα οποία εκδιωχθήκαμε διεκδικούμε να επανέλθουμε.Η αρχική έκταση που ανήκε στους ιθαγενείς ήταν πολύ μεγαλύτερη από αυτή που τώρα διεκδικούν περίπου το 1,6 % της αρχικής έκτασης που είχαν το 1953.
Σε αυτή την έκταση ζουν 45.000 ιθαγενείς. Το 1953 μας έδιωξαν από τα χωριά μας και οι κάτοικοι αναγκάσθηκαν να ζήσουν σε 8 οριοθετημένες περιοχές στις οποίες συγκέντρωσαν όλο τον πληθυσμό. Όλος αυτός ο κόσμος περιορίστηκε σε “προστατευμένες περιοχές” σαν πάρκα, όπου σε πολύ άσχημες συνθήκες προσπαθούν να ζήσουν 18.000 οικογένειες. Το μικρό κομματάκι γης δεν φτάνει για να ζήσουμε. Αποφασίσαμε, έτσι, να ανακαταλάβουμε τα κομμάτια γης που μας ανήκουν και μας παραχωρήθηκαν νόμιμα.
Η διεκδίκηση μας βασίζεται στο σύνταγμα της Βραζιλίας που ψηφίστηκε το 1988 και κατοχυρώνει στους ιθαγενείς ότι έχουν το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης της γης αυτής και δεν μπορεί να τους διώξει κανείς και με κανέναν τρόπο. Οι ανακαταλήψεις που κάνουμε βρίσκονται στον χώρο που διεκδικούμε. Σε αυτές τις περιοχές έχει γίνει η κατάλληλη κοινωνιολογική, ανθρωπολογικη και ιστορική μελέτη που απαιτεί ο νόμος που αποδεικνύει ότι ανήκουμε πραγματικά σε αυτές τις κοινότητες αλλά και όλες οι απαραίτητητες ενέργειες για την οριοθέτηση ως ιθαγενικής γης. Από τις 88 περιοχές που μας ανήκουν οι 46 έχουν ανακαταληφθεί, για τις υπόλοιπες, όμως, δεν έχει γίνει τίποτα για την οριοθέτησή τους.
Με ποιον τρόπο εμπλέκονται στην καταπάτηση της γης σας τα ιδιωτικά συμφέροντα;
Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι σε αυτές τις περιοχές έχει επιβληθεί η μονοκαλλιέργεια ζάχαρης, σόγιας ενώ παράλληλα την γη μας έχουν καταλάβει διυλιστήρια που φτιάχνουν βιοκαύσιμο και συνυπάρχουν με δραστηριότητες όπως η κτηνοτροφία. Αυτές συνιστούν αυθαίρετες εισβολές των γαιοκτημόνων που εκμεταλλεύονται τη γη των ιθαγενών και καταστρέφουν το φυσικό μας περιβάλλον. Ένα από τα αιτήματα του αγώνα μας είναι να σταματήσουν να αποψιλώνουν το δάσος και να καταστρέφουν τη γη μας. Το μόνο φυτό που έχει απομείνει στη γη αυτή είναι οι ευκάλυπτοι. Οι ιθαγενείς ασχολούνται με την παραγωγή τροφίμων η οποία, όμως, φτάνει μόνο για την επιβίωσή τους.
Πολλές κοινότητες πάλι, δεν έχουν αναγνωρισμένο το δικαίωμα σε κάποιο κομμάτι γης και ζουν δίπλα στον αυτοκινητόδρομο και σε συρματοπλέγματα περιμένοντας να τους επιστραφεί η γη που τους έχουν αρπάξει. Άλλες οικογένειες ζουν σε καταυλισμούς στις περιφέρειες των πόλεων και σε φτωχογειτονιές. Εκεί οι συνθήκες είναι ακόμη πιο άσχημες γιατί δεν υπάρχει κάποιος πόρος για να συντηρηθούν. Νοιώθουμε σαν να βρισκόμαστε στο πουθενά, περιφερόμενοι και περιθωριοποιημένοι. Τα παιδιά δεν μπορούν να πάνε στο σχολείο, υπάρχουν θάνατοι από το κρύο. Όλη αυτή η κατάσταση συνιστά απειλή για την επιβίωσή μας.
Το Μάτο Γκρόσο ντο Σουλ είναι η περιοχή της Βραζιλίας με τους μεγαλύτερους δείκτες βίες, πως αποτυπώνεται αυτό στη ζωή των ιθαγενών;
Μέχρι σήμερα 388 είναι οι ηγέτες των ιθαγενών που δολοφονήθηκαν από παραστρατιωτικούς. Μέχρι και τώρα γίνονται εισβολές. Οι μεγάλοι γαιοκτήμονες του Mato έχουν φτιάξει μια συνομοσπονδία και έχουν οργανώσει πέντε παραστρατιωτικές μονάδες που είναι τοποθετημένες στα διυλιστήρια ζάχαρης, στη σόγια, στο κέντρο της συνομοσπονδίας κ.α. Κάθε ένας από τους γαιοκτήμονες έχει τους δικούς του μπράβους, οι οποίοι χτυπάνε τους ιθαγενείς τη νύχτα στους καταυλισμούς αλλά και όπου τους βρουν. Μέχρι και drone έχουν χρησιμοποιηθεί προκειμένου να παρακολουθούν τη ζωή μας 24 ώρες το 24ωρο πάνω από τον καταυλισμό.
Ο πατέρας σας ήταν ένας από αυτούς που δολοφονήθηκαν για τον αγώνα αυτό και μάλιστα μετά από ένα αντίστοιχο ταξίδι στην Ευρώπη.
O πατέρας μου, Μάρκος Βερόν έκανε το 2001 ένα ταξίδι στην Ευρώπη, πάλι οργανωμένο από τα ιθαγενικά συμβούλια και αλληλέγγυους, για να καταγγείλει την αποψίλωση των δασών που γινόταν τότε με ταχύτατο ρυθμό. Πέρασε από 8 χώρες της Ευρώπης και επέστρεψε στο χωριό μας. Έπειτα από 4 μήνες τον σκότωσαν. Οι μισθοφόροι των καταπατητών της γης μας περικύκλωσαν. Εμείς είμαστε ειρηνικοί άνθρωποι, δεν πιστεύαμε ότι θα μας επιτεθούν, νομίζαμε ότι πρώτα θα μας ειδοποιήσουν, θα κάνουν διάλογο, διαπραγματεύσεις… Αλλά στις 3 τα ξημερώματα εισέβαλαν μέσα στις καλύβες μας και άρχισαν να μας χτυπούν και να βάζουν φωτιά. Οι οικογένειες έφευγαν τρέχοντας μέσα στη νύχτα. Τον πατέρα μου κι εμένα άρχισαν να μας χτυπούν ανελέητα μέσα στην καλύβα μας. Ενώ ήταν αναισθητος κάτω ένας του έριξε μια σφαίρα στο ύψος της καρδιάς. Εμένα με περιέλουσαν με βενζίνη κι ετοιμάζονταν να μου βάλουν φωτιά. Σώθηκα επειδή την ώρα εκείνη ήρθε ένα άλλο φορτηγό με ανθρώπους των κτηματιών και άρχισαν να καβγαδίζουν μεταξύ τους για το αν θα μας σκότωναν ή όχι. Τελικά από τον ασύρματο τους έδωσαν εντολές να μας πάρουν να μας πετάξουν σ’ ένα ρέμα. Προσπαθούσα να συνεφέρω τον πατέρα μου αλλά ήταν ήδη νεκρός και όταν μας παράτησαν έτρεξα να φύγω. Με πυροβόλησαν αλλά μόνο με τραυμάτισαν. Μου έχει μείνει η ουλή από το τραύμα.
Τιμωρήθηκε κανείς από τους δολοφόνους του;
Κάναμε μεγάλο αγώνα και με τη βοήθεια αλληλέγγυων για να φτάσουν οι δολοφόνοι στα δικαστήρια. Η δίκη μεταφέρθηκε από την πόλη Ντοράντος στο Σάο Πάουλο (1400 χλμ μακριά) αλλά παρ’ όλα αυτά εμείς κατασκηνώσαμε μιάμιση μέρα έξω από τα δικαστήρια. Οι δολοφόνοι καταδικάστηκαν 12,5 χρόνια φυλακής ο καθένας. Αλλά έκαναν έφεση κι έπειτα από δύο χρόνια το δικαστήριο τους μείωσε τις ποινές. Το αποτέλεσμα ήταν να μην πάνε ούτε μία μέρα στη φυλακή.
Πως οργανώνεται η κοινότητα όταν ανακαταλαμβάνετε τη γη;
Η κοινότητα όταν καταλαμβάνει ένα κομμάτι γης το πρώτο που κάνει είναι να οργανώσει μια συλλογική καλλιέργεια για την επιβίωσή της, οι ιθαγενείς καλλιεργούν μαθιόκα που είναι μια ρίζα βρώσιμη, καλαμπόκι αλλά αυτό είναι το μίνιμουμ της επιβίωσης και πολλές φορές δεν φτάνει είτε γιατί η γη είναι λίγη είτε γιατί είναι εξαντλημένη από τη μονοκαλλιέργεια. Σε πολλές περιπτώσεις καλλιέργειας ζαχαροκάλαμου η γη έχει μολυνθεί από τα φυτοφάρμακα, πράγμα που δεν επιτρέπει την καλλιέργεια άλλων φυτών.
Στη συνέχεια οι ιθαγενείς προσπαθούν να οργανώσουν μια κανονική ζωή. Δηλαδή φτιάχνουμε σχολεία όπου μέχρι την έκτη τάξη τα παιδιά μαθαίνουν γραφή και ανάγνωση στα Γκαρανί, και από την έκτη τάξη και μετά μαθαίνουν πορτογαλικά και ισπανικά. Οι κοινότητες οργανώνονται με τον παραδοσιακό τρόπο και προσπαθούν να διατηρήσουν τον τρόπο ζωής που είχαν πατροπαράδοτα οι φυλές των Γκουαρανί-Καϊοβά.
Την προηγούμενη δεκαετία, στη Βραζιλία αλλά και σχεδόν σε ολόκληρη τη Νότια Αμερική αναδείχθηκαν κυβερνήσεις που κήρυτταν τον πόλεμο στο νεοφιλελευθερισμό και βασίζονταν σε πολύ μεγάλο βαθμό σε τοπικά και διεθνή κοινωνικά κινήματα και κυρίως στους αγώνες των ιθαγενών. Από το 2002 που βρέθηκε ο Λούλα στην πρωθυπουργία της Βραζιλίας μέχρι προσφάτως που σε αυτή βρισκόταν η Ρούσεφ σε ποιο βαθμό οι κυβερνήσεις αυτές στάθηκαν στο πλευρό του λαού σας υποστηρίζοντας έμπρακτα τα δικαιώματα των ιθαγενών;
Η κυβέρνηση του Λούλα δεν έκανε τίποτα, μόνο υποσχέσεις έδωσε που δεν τήρησε ενώ αντίθετα εμείς τον βοηθήσαμε να σχηματίσει κυβέρνηση. Αν εφάρμοζε το Σύνταγμα, δεν θα ήμασταν σε αυτή τη κατάσταση. Ούτε η Ντίλμα Ρούσεφ έκανε κάτι για μας και τώρα ήρθε αυτή η πραξικοπηματική κυβέρνηση η οποία χειροτερεύει ακόμη πιο πολύ τη θέση μας και προσπαθεί να κάνει μια τροποποίηση του συντάγματος. Έχει ήδη κατεβάσει ένα σχέδιο νόμου που στηρίζει τους γαιοκτήμονες που υφαρπάζουν τη γη.
Αυτός είναι και ο λόγος του ταξιδιού σας στην Ευρώπη;
Αφορμή για το μεγάλο αυτο ταξίδι στην Ευρώπη είναι τα δύο νομοσχέδια που τροποποιούν το σύνταγμα, τροποποίηση που απειλεί τόσο τις οριοθετημένες περιοχές όσο και αυτές που βρίσκονται σε διαδικασία οριοθέτησης. Πρόκειται για μια κατάσταση που όχι μόνο διαιωνίζεται αλλά χειροτερεύει. Επιπλέον, μαζί με άλλες εθνότητες ιθαγενών στην Βραζιλία αποφασίσαμε μια μέρα κοινής διαμαρτυρίας στις 19 Απριλίου στην πρωτεύουσα της Βραζιλίας και σε όσες χώρες του εξωτερικού μπορέσουν να συμμετέχουν και στην προσπάθεια αυτή εντάσσεται το ταξίδι. Καλούμε, έτσι, συλλογικότητες και οργανώσεις στην Ευρώπη στο πλαίσιο της αλληλεγγύης να πραγματοποιήσουν διαμαρτυρίες σε προξενεία, πρεσβείες για να ασκηθεί πίεση προς την κυβέρνηση του Τεμέρ.
Πριν λίγες μέρες επισκεφτήκατε τις Σκουριές. Τι μήνυμα θα στέλνατε στους κατοίκους που αγωνίζονται ενάντια στις εξορύξεις χρυσού;
Ο δικός μας αγώνας είναι για την επανάκτηση της γης που μας υφάρπαξαν. Ο αγώνας των ανθρώπων στην Χαλκιδική είναι για να προστατευτεί μια περιοχή που οδεύει προς την καταστροφή. Είναι ο ίδιος αγώνας και κοινός ο στόχος. Στις περιοχές μας μπορείς να δεις με γυμνό μάτι την καταστροφή, το δάσος έχει ήδη αποψιλωθεί, υπάρχουν ερημωμένες εκτάσεις και μονοκαλλιέργειες και στις Σκουριές το ίδιο πράγμα επιχειρείται να συμβεί. Η δική ζωή μας ταυτίζεται με τη φύση, ένα δένδρο είναι σαν ένα παιδί που μεγαλώνει. Κάθε κυβέρνηση οφείλει να προστατεύει το φυσικό περιβάλλον. Στο δάσος των Σκουριών το οποίο είναι πολύ πλούσιο αναγνώρισα πολλά φαρμακευτικά φυτά και βότανα με μεγάλη αξία και για μας και για τους κατοίκους. Μην αφήσετε να καταστρέψουν τη φύση σας.
Συλλογικότητες και οργανώσεις καλούν σε συνέλευση την Τρίτη 4 Απριλίου στις 8 μ.μ. στο Στέκι Μεταναστών για την οργάνωση δράσεων αλληλεγγύης στον αγώνα των Γκουαρανί – Καϊoβά.