«Διαφωνώ με ό,τι λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες»
Βολταίρος
Ο κρατούμενος Δημήτρης Κουφοντίνας συμπλήρωσε 40 ημέρες σκληρής απεργίας πείνας. Σύμφωνα και με τον γιατρό της επιλογής του Θοδωρή Ζδούκο, κινδυνεύει από στιγμή σε στιγμή με αιφνίδιο θάνατο ή αναπηρία. Ως ενεργός πολίτης που μάχεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ως πρώην απεργός πείνας που έχω υποστεί τις μη αναστρέψιμες βλάβες της, εξεγείρομαι. Από τη πρώτη στιγμή εξέφρασα την αλληλεγγύη μου χωρίς αστερίσκους και «ναι, μεν αλλά…». Τώρα αυτή την ύστατη στιγμή απευθύνω έκκληση σε ολόκληρη την κοινωνία των πολιτών (πρόσωπα και συλλογικότητες) να φωνάξουν για την κατάφωρη παραβίαση των κανόνων του κράτους δικαίου.
Ο χρόνος τελειώνει. Από εδώ και πέρα, η σιωπή γίνεται συνενοχή. Γιατί άραγε τόσος φόβος; Η υπεράσπιση των αυτονόητων δικαιωμάτων ενός κρατούμενου-οποιουδήποτε κρατούμενου- δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση αποδοχή και των πράξεών του. Μια ευνομούμενη πολιτεία οφείλει να σεβαστεί τους νόμους της. Οτιδήποτε άλλο, είναι σαφές, ότι αποτελεί εκδίκηση και άσκηση βίας προς τον κρατούμενο, με στόχο την ψυχική και βιολογική εξόντωσή του. Ο «τρομοκράτης» απεργός πείνας, προσφέρει όλα τα άλλοθι για την εφαρμογή των πιο σκληρών κατασταλτικών μηχανισμών.
Αυτές τις μέρες έχουν ειπωθεί πολλά και έχουν αναλυθεί διεξοδικά οι λόγοι και οι σκοπιμότητες της καταστολής που ασκείται πάνω του. Δεκάδες άνθρωποι των γραμμάτων, της τέχνης και του πολιτισμού, πολιτικοί, διανοούμενοι, και προσωπικότητες από τη χώρα αλλά και από το εξωτερικό, υπογράφουν κείμενα συμπαράστασης, ενισχύοντας ένα μαζικό κίνημα που αναπτύσσεται διαρκώς, ώστε να αποτραπεί το χειρότερο: «Ένας κρατούμενος απεργός πείνας δεν απειλεί ποτέ την Δημοκρατία. Ένας απεργός που οδηγείται στο θάνατο ή στην αναπηρία θα την τραυματίσει ανεπανόρθωτα. Να αποφευχθεί μια εξέλιξη που μοιάζει να είναι μοιραία γι αυτόν και θα αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στην ιστορική μνήμη ως του πρώτου θύματος από απεργία πείνας στην Ευρώπη του 21ου αιώνα».
Η υπόθεση του απεργού πείνας ήρθε να υποδείξει ανοικτά ζητήματα δικαίου και περιστολής δικαιωμάτων στη χώρα μας, ενώ ταυτόχρονα άγγιξε τις πιο ευαίσθητες χορδές του αντικατασταλτικού κινήματος. Το ερώτημα που επανέρχεται είναι κρίσιμο. Γιατί εμείς ως πολίτες θα πρέπει να υπερασπιστούμε ένα κρατούμενο απεργό πείνας και δει τον συγκεκριμένο που στέρησε ανθρώπινες ζωές; Το ίδιο κρίσιμη και η απάντηση. Γιατί όταν εδραιωθεί η κρατική αυθαιρεσία και καταστολή, τότε μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον ανελευθερίας, όλοι οι πολίτες δεν μπορεί παρά να είναι εν δυνάμει κρατούμενοι. Η απειλή είναι διαρκής.
Ο κρατούμενος παραδόθηκε αυτοβούλως και ανέλαβε την πολιτική ευθύνη των ενεργειών της 17Ν. Δικάστηκε και καταδικάστηκε για αυτό. Αν όμως 20 χρόνια πριν καταδικάστηκε για τις πράξεις του, τώρα μοιάζει να διώκεται για τις ιδέες του. Αυτό είναι αδιανόητο και συνιστά παρανομία σε μια ευνομούμενη πολιτεία. Η συμπεριφορά του κράτους απέναντι στον κρατούμενο αφορά πρωτίστως την ίδια τη λειτουργία της δημοκρατίας. Σε ένα δημοκρατικό κράτος δικαίου ποινή είναι η στέρηση της ελευθερίας και δεν έχει θέση η ποινή πάνω στην ποινή. Αυτά συμβαίνουν μόνο σε ολοκληρωτικά καθεστώτα. Μια πραγματική δημοκρατία κρίνεται από την αντιμετώπιση του διαφορετικού και των φωνών που τη δυσαρεστούν.
Δυστυχώς η χώρα μας βρίσκεται σταθερά στις πρώτες θέσεις -από τις 47 χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης- σε ζητήματα καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κυρίως σε θέματα κρατουμένων. Παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων συντελούνται εδώ και πολλά χρόνια στην «άλλη» κοινωνία των μειοψηφιών, των μειονοτήτων, των μεταναστών, και εν γένει σε όποιον δεν ενσωματώνεται στην κυρίαρχη λογική. Η αμφισβήτηση της κρατικής εξουσίας στιγματίζει, περιθωριοποιεί και απομονώνει. Καθώς τα όρια είναι δυσδιάκριτα, ο νέος «εσωτερικός εχθρός» δεν είναι ο κομμουνιστής και ο αναρχικός, αλλά ο «τρομοκράτης». Την ίδια στιγμή η ανοχή είναι προκλητική σε αυτούς που επιθυμούν την κατάλυσή της δημοκρατίας. Υπαρκτές αντιφάσεις μιας δημοκρατίας σε κίνδυνο καθώς έχει χάσει τις βαθύτερες αξίες της και το ουσιαστικό της περιεχόμενο.
Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια κρίσιμη στιγμή και όχι μόνο για τον κρατούμενο. Η συμπεριφορά του κράτους δεν περιορίζεται στα προσωπικά του όρια αλλά αφορά τον πολιτισμό και την αξιοπρέπεια της κοινωνίας. Τα λόγια του Φ. Ντοστογιέφσκι είναι χαρακτηριστικά: «Ο πολιτισμός μιας χώρας φαίνεται από το επίπεδο διαβίωσης των φυλακισμένων της». Η λυσσαλέα επίθεση στον απεργό πείνας δοκιμάζει τα όρια και τα αντανακλαστικά μιας κοινωνίας. Η ίδια η ελληνική κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις της. Αν η καταστολή του διαφορετικού υπήρξε διαχρονική επιλογή του ελληνικού κράτους, τώρα φαίνεται πως παίρνει την μορφή χιονοστιβάδας για αυτή την «άλλη» κοινωνία των κινημάτων και για τους πολίτες που υπερασπίζονται αξίες. Σε μια τέτοια συνθήκη, το παλιό σύνθημα για τους ενεργούς πολίτες, μοιάζει επίκαιρο: «Όταν η καταστολή γίνεται καθεστώς, τότε η εξέγερση είναι καθήκον».
Η ίδια η απεργία πείνας είναι αναφαίρετο δικαίωμα του κρατουμένου. Αποτελεί το έσχατο μέσο αγώνα και διαμαρτυρίας για να υπερασπιστεί τα δικαιώματά του με κόστος την ίδια του τη ζωή. Ιστορικά είναι μορφή πάλης και κατάκτηση των πολιτικών κυρίως κρατουμένων από την εποχή της μη-βίας του Γκάντι, τους αγωνιστές του εμφυλίου, τους Ιρλανδούς μαχητές, τους αρνητές στράτευσης, τον Παναγούλη και μέχρι πρόσφατα τους Τούρκους νεκρούς απεργούς πείνας. Ο απεργός πείνας έχει ανάγκη την αλληλεγγύη και την στήριξη του αγώνα του και όχι την λύπηση που συνήθως λειτουργεί προσβλητικά για τον ίδιο. Αν και η απεργία πείνας είναι μια πορεία θανάτου δεν είναι αυτοκτονία. Το σχήμα είναι οξύμωρο, καθώς ο απεργός πείνας είναι εραστής της ζωής και της αξίας της. Η απεργία πείνας είναι δρόμος χωρίς επιστροφή για τον απεργό και τελειώνει είτε με την δικαίωσή του είτε με τον θάνατό του. Σε κάθε περίπτωση τελικός νικητής είναι ο απεργός πείνας.
Υ.Γ. Η δική μου απεργία πείνας αφορούσε την διεκδίκηση κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων στο στρατό στα πλαίσια του αγώνα για τον εκδημοκρατισμό του. Πραγματοποιήθηκε κατά τον εγκλεισμό μου στις στρατιωτικές φυλακές Ιωαννίνων το καλοκαίρι του 1989 μετά την καταδικαστική απόφαση του στρατοδικείου για «προσβολή στρατού», και μετά από ένα «μανιφέστο» κριτικής που κατέθεσα. Δικαιώθηκα από την ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου με την καταδίκη της χώρας για παραβίαση στην ελευθερία της έκφρασης. Μια απόφαση που ακόμη και σήμερα- και σε αυτή την περίπτωση εκδικητικά- δεν αναγνωρίζεται από τη διοίκηση του στρατού, καθώς υφίσταμαι παράνομα τη διαρκή στέρηση των πολιτικών μου δικαιωμάτων με ότι συνεπάγεται αυτό. Η απεργία πείνας διήρκησε 57 ημέρες και τελείωσε με την απελευθέρωσή μου. Οι σοβαρές βλάβες που αργότερα μου προκάλεσε είναι τιμή για μένα καθώς φέρω στο σώμα μου και την ψυχή μου τα σημάδια ενός δίκαιου αγώνα για δικαιώματα και περισσότερη δημοκρατία. Οι πραγματικοί αγώνες έχουν πάντα τίμημα και όχι ανταλλάγματα. Ανταμοιβή είναι ο ίδιος ο αγώνας.
*Ο Πάνος Γρηγοριάδης είναι ανεξάρτητος δημοσιογράφος- ακτιβιστής
