Το Κατά Φαντασίαν Ευαγγέλιο -Ιστορίες του φανταστικού εμπνευσμένες από τον Ιησού Χριστό και τη Βίβλο, Ζήτρος, σελ. 336
Let’s Go to Golgotha!
Garry Kilworth
«Εμπρός για τον Γολγοθά!» μας καλεί ο Κίλγουορθ, στο διήγημα που δημοσίευσε το 1975 και στο οποίο ασχολείται με το ζήτημα του ταξιδιού στον χρόνο. Ισχυρίζεται, λοιπόν, λογοτεχνικά πάντα, πως αν αυτό ήταν εφικτό, τότε στον χρονοτουρισμό, που σίγουρα θα είχε αναπτυχθεί από μελλοντικές κοινωνίες, ο Γολγοθάς θα ήταν ένα από τα πιο σημαντικά χρονοαξιοθέατα. Μόνο που, σε αυτήν την περίπτωση, ο αριθμός των τουριστών από το μέλλον, που θα παρακολουθούσαν τη Σταύρωση, θα ήταν πολλαπλάσιος του σημερινού πληθυσμού των 8 δισεκατομμυρίων. Θα εκτείνονταν, λοιπόν, σε μια επικράτεια, η οποία ίσως και να κάλυπτε όλη την έκταση της Γης -ή κι έξω από αυτήν.
Ενδιαφέρον επιχείρημα για το εφικτό του ταξιδιού στο παρελθόν!
Βέβαια, η μη παρουσία ενός τέτοιου απειράριθμου κοινού ίσως να μην σημαίνει την αδυνατότητα του ταξιδιού, αλλά το γεγονός πως η ανθρωπότητα καταστράφηκε πολύ πριν καταφέρει να το υλοποιήσει. Από την άλλη, όπως αναπτύσσεται, επίσης, στην λογοτεχνία του φανταστικού, γιατί δεν θα μπορούσε ο όχλος, που φώναζε το «Σταύρωσον» να είναι οι τουρίστες, ενώ ο ντόπιος, στο χώρο και τον χρόνο, πληθυσμός ήταν στα σπίτια του προσευχόμενος;
Με τέτοια θέματα ασχολείται η εξαιρετική ανθολογία διηγημάτων του φανταστικού, που έπεσε τυχαία στα χέρια μου, και, σε μια πρώτη έρευνα στο διαδίκτυο, διαπίστωσα πως δεν έχει την προσοχή που της αξίζει -για να χρησιμοποιήσω μια μετρημένη διατύπωση.
Το βιβλίο είναι θησαυρός. Η ανθολόγηση και η μετάφραση από τον Σταύρο Γκιργκένη είναι προσφορά μοναδική, όπως και η πολύ κατατοπιστική εισαγωγή της Ελένης Γκιργκένη. Αν αναλογιστούμε, μάλιστα, πως και οι δυο έχουν σπουδάσει πράγματα πολύ απομακρυσμένα από τις φυσικομαθηματικές επιστήμες, τη θεολογία ή την φιλοσοφική οντολογία, το αποτέλεσμα της δουλειάς τους είναι πραγματικός άθλος. Μάλλον, πρόκειται για αναγεννησιακούς τύπους.
Η ανθολογία περιέχει διηγήματα δεκάδων συγγραφέων, μεταξύ των οποίων του Ισαάκ Ασίμοφ, του Ρέι Μπράντμπερι, του Άρθουρ Κλαρκ, του Μπόρχες -ακόμη και του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη!
Όπως σημειώνεται στην εισαγωγή,
«[η] παρουσία θεολογικών -ιδιαίτερα ιουδαιοχριστιανικών- θεμάτων στη λογοτεχνία του φανταστικού δεν είναι ασυνήθιστη. Αντιθέτως, είναι συνυφασμένη με το είδος από τις αρχές της εμφάνισής του. Αυτή η παρουσία εκδηλώνεται με πολλές διαφορετικές μορφές, προσεγγίσεις και επιδιώξεις. Σε κάποιες περιπτώσεις οι συγγραφείς επιχειρούν να θέσουν ερωτήματα και σε άλλες να τα απαντήσουν. Άλλοτε συναντάμε ιστορίες που κάνουν κριτική σε θεολογικές προσεγγίσεις ή που θίγουν θρησκευτικά ζητήματα με ανάλαφρο και χιουμοριστικό τρόπο, ή ακόμα και κάποιες που αναπλαισιώνουν θρησκευτικές παραβολές, μύθους και διδαχές».
Είναι γνωστό πως στο Βατικανό το θέμα της πιθανότητας ύπαρξης εξωγήινων πολιτισμών έχει τεθεί σε συζήτηση. Άραγε, αν «εκεί έξω» υπάρχουν χιλιάδες -ή και πολλοί παραπάνω- πολιτισμοί, ο Ιησούς σαρκώθηκε ή μέλλεται να σαρκωθεί σε όλους; Μήπως, μόνο ορισμένοι απολαμβάνουν το προνόμιο της Σωτηρίας; Και ποιο θα μπορούσε να είναι το κριτήριο; Μήπως, οι «αφημένοι» εξαφανιστούν μετά την Κρίση; Ή δεν απαιτείται Σωτηρία στο μέτρο που δεν διέπραξαν προπατορικό αμάρτημα;
Η επιστημονική -θεολογική φαντασία διεξέρχεται πολλά ακόμη αντίστοιχα ερωτήματα.
Η παντογνωσία του Θεού δεν έρχεται σε προφανή αντίθεση με την ελεύθερη βούληση; Αν ο Θεός γνωρίζει τα πάντα σε παρελθόν, παρόν και μέλλον, δεν είναι εύλογο να θεωρήσουμε πως δεν μπορούμε να αλλάξουμε τίποτε, όλα είναι νομοτελειακά καθορισμένα κι, επομένως, δεν έχουμε καμιά ευθύνη για τις πράξεις μας; Από πού, τότε, προκύπτει η ηθική μας ευθύνη;
Αν ο Θεός είναι πανάγαθος, αλλά και παντοδύναμος, πώς απαντιέται το ζήτημα της Θεοδικίας, της ύπαρξης του κακού στον κόσμο; Τα αμέτρητα αθώα θύματα στη Γάζα πώς αφήνονται στην μαύρη τύχη τους; Το ερώτημα «πού Είσαι;» δεν γίνεται να μην τεθεί σε έναν πανταχού παρόντα κα πανελεήμονα Θεό.
Αλλά αυτή η λογοτεχνία έχει ασχοληθεί και με το μείζον ερώτημα της ύπαρξης του Θεού. Πολλές φορές αξιοποιώντας τις, γνωστές από τη φιλοσοφία, σχετικές αποδείξεις, άλλες αναπτύσσοντας διαφορετικής έμπνευσης σενάρια. Η Γκιργκένη αναφέρει το χιουμοριστικό Second Genesis (1952) του Eric Frank Russel,
«όπου ο Arthur, ένας αστροναύτης, επιστρέφει στη Γη μετά από 2030 χρόνια και ανακαλύπτει ότι η ανθρωπότητα είχε εξολοθρεύσει τον εαυτό της κάνοντας βιολογικά πειράματα που εξελίχθηκαν άσχημα. Τη στιγμή που συνειδητοποιεί πως είναι ο τελευταίος άνθρωπος στον πλανήτη, βλέπει τα πελώρια πόδια του Θεού και ανακαλύπτει έτσι την ύπαρξή Του. Ο Arthur στη συνέχεια αποκοιμιέται και ο Θεός αποφασίζει να προσπαθήσει ξανά. Έτσι, παίρνει ένα τεμάχιο από το πλευρό του κοιμώμενου και του δίνει ζωή. Ο Θεός αφήνει τη γυναίκα να περιμένει στο πλευρό του Arthur και φεύγει».
Αν, αλήθεια, ο κόσμος μας είναι ένα από τα πολλά αποτυχημένα πειράματα που κάνει ο Θεός στην αιωνιότητα, μέχρι να πετύχει τον τέλειο κτιστό κόσμο; Κι αν η Σάρκωση είναι μια εμβαλωματική προσπάθεια στοιχειώδους επιδιόρθωσης; Μήπως η κβαντική απροσδιοριστία, ειδικά στην εκδοχή των πολλών, διακλαδούμενων στο διηνεκές, κόσμων, συνδέεται με αυτό;
Στα παιχνίδια της λογοτεχνίας του φανταστικού με τον χρόνο έχω ήδη αναφερθεί. Είναι πολλά όσα μας δίνει σχετικά. Παρεμβάσεις στο παρελθόν: ένας ταξιδιώτης του χρόνου επιστρέφει στο παρελθόν και σκοτώνει τον Ιησού, όταν ήταν βρέφος. Ένας μοναχός ισχυρίζεται -και είναι αλήθεια- πως έχει μια φωτογραφία του Χριστού από τη Σταύρωση.
Για σκεφτείτε, λέει, να ταξιδέψουμε πίσω και να μη βρούμε τον Ιησού στη φάτνη της Βηθλεέμ.
Έχουμε, βέβαια, και ιστορίες σχετικές με την τεχνητή νοημοσύνη και τις εξελιγμένες μηχανές. Πώς, αλήθεια, θα σκέφτονταν το ζήτημα του Θεού και της προέλευσής τους οι υπερ-ευφυείς μηχανές; Δεν είναι λογικό να μην πιστεύουν πως κατασκευάστηκαν από ένα είδος πολύ κατώτερο από τις ίδιες και να αναζητούν τον υπερβατικό τους Δημιουργό; Και τι θα μπορούσαμε να υποθέσουμε για την ηθική τους; Δεσμεύονται να «μην τα πάρουν στο κρανίο» και σκοτώσουν κάποιον άνθρωπο που τους νίκησε στο σκάκι;
Η κοσμολογία, φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει από τον σχετικό προβληματισμό. Αν ο Θεός τα ξέρει όλα τότε το Σύμπαν δεν μπορεί να παρασταθεί παρά μόνο σαν ένα συμπαγές αντικείμενο που περιέχει εξ αρχής όλα τα παρελθόντα, τα παρόντα και τα μέλλοντα, όπου, βέβαια, τίποτε δεν είναι παρελθόν, παρόν ή μέλλον και ο χρόνος χάνει κάθε υπόσταση. Μια παρμενίδεια εικόνα, στην οποία ούτε ο ίδιος ο Θεός δεν μπορεί να αλλάξει τίποτε. Όπως έλεγε ένας αρχαίος, ούτε ο Θεός μπορεί να κάνει «να μην έγινε η απαγωγή της Ελένης και να μην καταστράφηκε η Τροία».
***
Το βιβλίο είναι από τα καλύτερα χριστου-γεννιάτικα δώρα, που μπορώ να φανταστώ. Και περιμένω την κυκλοφορία του επόμενου τόμου μια και οι συντελεστές μας ενημερώνουν πως έχουν παραμείνει αδημοσίευτα άλλα τόσα διηγήματα.
