Η ρύπανση που προκαλεί ο χώρος απόθεσης επικίνδυνων αποβλήτων στον Κοκκινόλακα της ΒΑ Χαλκιδικής δεν είναι ένα καινούργιο ζήτημα. Χρόνια τώρα οι κάτοικοι και το κίνημα ενάντια στις εξορύξεις έχουν εντοπίσει πλήθος παραβιάσεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας από την «Ελληνικός Χρυσός» για τον ΧΥΤΕΑ ο οποίος, αν και χωρίς άδεια λειτουργίας, δέχεται επικίνδυνα εξορυκτικά απόβλητα.
Έτσι, 54 κάτοικοι του Δήμου Αριστοτέλη Χαλκιδικής θέτουν προ των ευθυνών του τον Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας Απ. Τζιτζικώστα και τον καλούν με μια αναλυτική έκθεση να προχωρήσει σε διακοπή της λειτουργίας του ΧΥΤΕΑ έως ότου η εταιρεία συμμορφωθεί προς τις υποδείξεις των αρμόδιων αρχών, σταματήσει να ρυπαίνει και λάβει την απαραίτητη άδεια λειτουργίας.
Δεν είναι όμως μόνο οι κάτοικοι, είναι και η ίδια η Διοίκηση που με την επιβολή προστίμων εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ έχει καλέσει επανειλημμένα την εταιρεία να συμμορφωθεί με τους περιβαλλοντικούς νόμους, έτσι ώστε να μην θέτει σε κίνδυνο το περιβάλλον, τη δημόσια υγεία και τη ζωή των κατοίκων.
Η Ελληνικός Χρυσός όχι μόνο δεν συμμορφώνεται, αλλά συνεχίζει να διακινεί εξορυκτικά απόβλητα από την Ολυμπιάδα προς τον Μαντέμ Λάκκο, με τελικό χώρο απόθεσης των επικίνδυνων αποβλήτων τον ΧΥΤΕΑ Κοκινόλακκα. Εξακολουθεί ακόμη να ρυπαίνει αρνούμενη να συμμορφωθεί στις υποδείξεις των αρχών.
«Σε άμεσο κίνδυνο η υγεία μας»
Στην αίτηση που κατατέθηκε τη Δευτέρα στην Διεύθυνση Περιβάλλοντος της ΠΚΜ, οι κάτοικοι επισημαίνουν ότι από τις πράξεις και τις παραλείψεις της εταιρείες «επιδεινώνονται οι περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής που διαβιούμε εμείς και οι οικογένειές μας, αφετέρου τίθεται σε άμεσο κίνδυνο η υγεία ημών, των οικείων μας και των (εν γένει) διαμενόντων σε αυτή. Τούτων δοθέντων, είναι προφανές το έννομο συμφέρον μας για την κατάθεση της παρούσας αίτησης». Επικαλούνται ακόμη την υποχρέωση της Πολιτείας να διασφαλίσει τη δημόσια υγεία αλλά και τη θεμελιώδη αρχή της πρόληψης που διέπει το περιβαλλοντικό δίκαιο και η οποία προβλέπει ότι η Διοίκηση, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, οφείλει να λαμβάνει κάθε απαιτούμενο μέτρο για την αποτροπή πιθανών κινδύνων για τη ζωή, την ασφάλεια και την υγεία των πολιτών και για το φυσικό περιβάλλον, αξιολογώντας κάθε στοιχείο που τίθεται υπόψη της με επιστημονικά δόκιμο και τεκμηριωμένο τρόπο.
Στην αναλυτική έκθεση της αίτησης παρουσιάζονται οι παραβιάσεις που σχετίζονται με τη λειτουργία του ΧΥΤΕΑ στον Κοκκινόλακα, οι κατ`επανάληψη παραβιάσεις εκ μέρους της εταιρείας που σχετίζονται με το σύνολο της εξορυκτικής διαδικασίας όσο και οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τις ευθύνες του Περιφερειάρχη να προχωρήσει σε διακοπή της λειτουργίας.
Πρόστιμα εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ
Συγκεκριμένα, οι κάτοικοι υπενθυμίζουν τις αυτοψίες που διενήργησε στον ΧΥΤΕΑ η Επιθεώρηση Περιβάλλοντος από τον Οκτώβριο του 2012 μέχρι και τον Αύγουστο 2014 και στις οποίες διαπιστώθηκε πλήθος παραβιάσεων. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται παραλείψεις στην κατασκευή του ΧΥΤΕΑ (όπως π.χ. προβλήματα στον γεωλογικό φραγμό του χώρου απόθεσης ο οποίος δεν περιλαμβάνει αργιλικό φραγμό), γεγονός που δημιουργεί κίνδυνο ρύπανσης και υποβάθμισης του περιβάλλοντος. Και στις επόμενες αυτοψίες στις 2 Οκτωβρίου και 19 Δεκεμβρίου του 2017, το Τμήμα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος Βορείου Ελλάδος διαπιστώνει παραβιάσεις στην κατασκευή του ΧΥΤΕΑ και, συγκεκριμένα, ότι η εταιρεία τροποποίησε μόνη της τους όρους κατασκευής και διακίνησης των αποβλήτων στο χώρο, χωρίς να καταθέσει προς έγκριση τις σχετικές αλλαγές. Η Επιθεώρηση είχε διαπιστώσει για ακόμη μία φορά παραλείψεις στην κατασκευή του και ότι λειτουργεί χωρίς άδεια. Επιπλέον, η εταιρεία, σύμφωνα με την Επιθεώρηση Περιβάλλοντος, αν και υποχρεωμένη δεν κοινοποίησε στην αρμόδια υπηρεσία την μελέτη ασφαλείας που αφορά τα εκρηκτικά, ούτε υπέβαλλε κατάλληλη τεκμηρίωση προκειμένου να λάβει άδεια λετουργίας.
Οι παραβιάσεις όμως εκ μέρους της εταιρείας δεν αφορούν μόνο το σκέλος του ΧΥΤΕΑ, η λειτουργία του οποίου ζητούν οι κάτοικοι να διακοπεί, αλλά και μια σωρεία άλλων ζητημάτων για τα οποία η εταιρεία είναι υπόλογη και της έχουν επιβληθεί κυρώσεις με αποφάσεις των αρμόδιων υπουργών.
Στις 8 Ιανουαρίου του 2016 με σχετική ΚΥΑ του Υπουργού και του αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, επιβλήθηκε εις βάρος της εταιρείας συνολικό πρόστιμο ύψους 739.000 ευρώ για εννέα παραβιάσεις, μεταξύ των οποίων ελλιπής υποβολή στοιχείων σχετικά με την επικινδυνότητα του παραγόμενου προϊόντος, μη τήρηση των διατάξεων για την ασφαλή θαλάσσια μεταφορά του προϊόντος της Ολυμπιάδας, για έργα αποκατάστασης που δεν έγιναν αλλά και για διάθεση υγρών αποβλήτων που δεν είχαν επαρκώς επεξεργαστεί σύμφωνα με το νόμο. Η εταιρεία επιπλέον δεν προσδιόριζε επαρκώς την επικινδυνότητα των αποβλήτων, αποθήκευε απόβλητα σε μη προβλεπόμενους χώρους και δεν παρακολουθούσε τις ποιοτικές παραμέτρους τους.
Ακόμη ένα πρόστιμο ύψους 994.500 ευρώ τής επιβλήθηκε για παραβιάσεις που σχετίζονται με το υποέργο στις Μαύρες Πέτρες και στον Μαντέμ Λάκκο και πάλι για ζητήματα που είχαν να κάνουν με τον επικίνδυνο και ανεπαρκή χειρισμό των αποβλήτων και για παραλείψεις στην κατασκευή του ΧΥΤΕΑ. Πρόστιμα για τους ίδιους λόγους επιβλήθηκαν και στις 7 Μαρτίου του 2019 συνολικού ύψους 102.450 ευρώ για το υποέργο της Ολυμπιάδας, όπου η εταιρεία και πάλι αρνούνταν να συμμορφωθεί με τις διατάξεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και συνέχιζε να διαθέτει στο περιβάλλον απόβλητα χωρίς να τα χαρακτηρίζει ως προς την επικινδυνότητά τους και χωρίς να παρακολουθεί τις υπερβάσεις ως προς τα επιτρεπόμενα όρια διάθεσής τους.
Πρόστιμο όμως επιβλήθηκε και στην εργολαβική εταιρεία «Μαγουνάκης» που συνεργαζόταν με την «Ελληνικός Χρυσός» και η οποία μετέφερε τοξικά απόβλητα της εταιρείας ως μη επικίνδυνα χωρίς να υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία χαρακτηρισμού τους. Το τελευταίο πρόστιμο (335.950 ευρώ) επιβάλλεται από την Διοίκηση στην εταιρεία στις 22 Απριλίου του 2018 για τη λειτουργία του Κοκκινόλακα και σχετίζεται και πάλι με παραλείψεις στους όρους κατασκευής του. Η εταιρεία είναι υπόλογη ακόμη για ελλιπή παρακολούθηση των υγρών αποβλήτων που διαθέτει στο περιβάλλον, των οποίων οι συγκεντρώσεις ψευδαργύρου, καδμίου, μολύβδου και αρσενικού υπερβαίνουν κατά πολύ τα όρια της νομοθεσίας.
«Αν μια επιχείρηση ή δραστηριότητα προκαλεί ρύπανση ή άλλη υποβάθμιση του περιβάλλοντος, επιβάλλεται προσωρινή απαγόρευση της λειτουργίας της μέχρις ότου ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα ώστε να αποτρέπεται η ρύπανση ή η υποβάθμιση. Μπορεί επίσης να επιβληθεί η οριστική διακοπή της λειτουργίας της, αν η επιχείρηση ή η δραστηριότητα παραλείπει να συμμορφωθεί προς τα υποδεικνυόμενα μέτρα ή αν η λήψη αποτελεσματικών μέτρων είναι ανέφικτη. Η διακοπή επιβάλλεται με απόφαση του οικείου νομάρχη» σημειώνουν οι κάτοικοι στην αίτησή τους υπενθυμίζοντας ότι, σύμφωνα με τον συντακτικό νομοθέτη όσο και τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε περίπτωση που θίγεται το αγαθό της ανθρώπινης υγείας από την ρύπανση του περιβάλλοντος, ευθύνη εκτός από την Κεντρική Διοίκηση έχει και η Περιφέρεια η οποία υποχρεούται να προβεί σε κυρώσεις και σε περίπτωση μη συμμόρφωσης να επιβάλλει την προσωρινή απαγόρευση ή οριστική διακοπή λειτουργίας της επιχείρησης που προκαλεί τη ρύπανση.
Σε κάθε περίπτωση το αρμόδιο Υπουργείο αλλά και η Περιφέρεια, μετά από τόσες διαπιστωμένες παραβιάσεις, θα έπρεπε να νοιαστούν για την ρύπανση που προκαλεί η εταιρεία στην περιοχή και να λάβουν μέτρα, πέρα από την επιβολή προστίμων. Οι κάτοικοι της περιοχής που έχουν τραβήξει τα πάνδεινα από την εταιρεία, κινδυνεύουν καθημερινά από μία συνεχιζόμενη ρύπανση, από πιθανές αστοχίες του φράγματος (να θυμίσουμε ότι ο ΧΥΤΕΑ κατασκευάζεται πάνω σε ενεργό σεισμικό ρήγμα!) υπενθυμίζουν για ακόμη μια φορά τις υποχρεώσεις της Πολιτείας απέναντί τους με την ελπίδα να εισακουστούν. Ας ελπίσουμε αυτή τη φορά να γίνει.
Σταυρούλα Πουλημένη