Έχετε σκεφτεί ποτέ τον αντίκτυπο της κλιματικής κρίσης στην ποικιλία των προϊόντων στο καθημερινό σας τραπέζι; Θυμάστε πόσα ευρώ περισσότερα σας κόστισε στην τιμή του ελαιόλαδου ο ζεστός χειμώνας του ’23; Και αντίθετα, έχετε σκεφτεί πώς η επιλογή σας από τον πάγκο του παραγωγού αντί από το ράφι του σούπερ μάρκετ μπορεί να είναι μια πράξη αντίστασης απέναντι σε μια ισχυρή αγροτοβιομηχανία;
Ερωτήματα σαν αυτά, που φέρνουν το ζήτημα της κλιματικής δικαιοσύνης …στο πιάτο μας, θέτει η έρευνα του Alterthess «Ήταν στραβό το κλίμα…» η οποία πραγματοποιήθηκε από τον Φεβρουάριο του 2025 με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ρόξα Λούξεμπουργκ – Παράρτημα Ελλάδας.
Η τροφή είναι σήμερα ένα εμπορευματικό προϊόν, όπως όλα στον καπιταλισμό. Είναι όμως και ένα πανανθρώπινο δικαίωμα. Είναι η αναγκαία προϋπόθεση για ένα υγιές σώμα και πνεύμα. Ταυτόχρονα, είναι μνήμες, κουλτούρα και κοινωνικές σχέσεις. Αναμφισβήτητα, η τροφή μας είναι μια βαθιά πολιτική υπόθεση. Και όπως μας υπενθύμισε η διατάραξη της αγροδιατροφικής αλυσίδας, μετά τον Covid19 και τον πόλεμο στην Ουκρανία, δεν είναι καθόλου δεδομένη.
Η κλιματική αλλαγή χτυπά με ιδιαίτερη ένταση τον αγροτικό τομέα. Οι επιπτώσεις της γίνονται πλέον αισθητές σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και στην καρδιά της ελληνικής υπαίθρου, πλήττοντας τόσο τη δυνατότητα επιβίωσης των παραγωγών, αλλά και την ίδια τη δυνατότητα να παράγουμε την τροφή μας.
Η νέα έρευνα του Alterthess εξετάζει τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης στην ελληνική γεωργία, με πεδίο μελέτης την περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας, όπου βρίσκεται ο μεγαλύτερος κάμπος της χώρας. Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα, η Κεντρική Μακεδονία είναι μία από τις περιοχές που θερμαίνονται ταχύτερα στην Ελλάδα, γεγονός που μεταφράζεται σε αυξημένες θερμοκρασίες, παρατεταμένες ξηρασίες και αλλαγές στα μοτίβα βροχόπτωσης.
Πώς επηρεάζονται οι καλλιέργειες από αυτές τις μεταβολές και ποιες προσαρμογές αναγκάζονται να κάνουν οι παραγωγοί;
Έχουν άραγε οι αγρότες ως σύμμαχο σε αυτή την μάχη την Πολιτεία; Ή μήπως την Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Η έρευνα του Alterthess εστιάζει και στο ακριβώς αντίστροφο ερώτημα, ποιος είναι ο ρόλος της βιομηχανικής γεωργίας στην όξυνση της κλιματικής κρίσης. Το σημερινό κυρίαρχο αγροτικό μοντέλο –με τις μονοκαλλιέργειες και την εξάρτηση από τα φυτοφάρμακα, τα χημικά λιπάσματα και τα ορυκτά καύσιμα– είναι αφενός μη βιώσιμο για τους παραγωγούς, αφετέρου αποτελεί σημαντική πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, εντείνοντας περαιτέρω τα περιβαλλοντικά προβλήματα.
Έτσι, αναδεικνύεται μια διπλή κρίση: από τη μία, η γεωργία πλήττεται από την κλιματική αλλαγή· από την άλλη, συνεισφέρει στην επιδείνωσή της.
Το Alterthess διερευνά τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος. Παρουσιάζει εγχειρήματα που ακολουθούν βιώσιμες πρακτικές καλλιέργειας, όπως η βιολογική γεωργία, αλλά και εναλλακτικά δίκτυα διανομής, που ενισχύουν τα τοπικά προϊόντα και μειώνουν το αποτύπωμα άνθρακα της τροφής μας.
Για να χαρτογραφήσει το πρόβλημα και τις δυνατότητες λύσης, η ομάδα του Alterthess πραγματοποίησε εκτεταμένη έρευνα στο πεδίο, συναντώντας τους παραγωγούς εκεί όπου έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με τις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης, στο χωράφι τους. Η έρευνα επικεντρώνεται σε προϊόντα-σύμβολα της Κεντρικής Μακεδονίας: κρασί, μέλι, ροδάκινα, ελιές, μύδια και βουβάλια. Παράλληλα, το Alterthess πραγματοποίησε συνεντεύξεις με κλιματικούς επιστήμονες, γεωπόνους, οικονομικούς αναλυτές, εκπροσώπους φορέων και περιβαλλοντικών οργανώσεων, αναζητώντας ποια στρατηγική θα συνέβαλε σε ένα ανθεκτικότερο και κλιματικά θετικό αγροδιατροφικό σύστημα.
Στο τελικό στάδιο, το Alterthess θα πραγματοποιήσει δύο υβριδικές εκδηλώσεις. Στην πρώτη θα φέρει σε επαφή εκπροσώπους εναλλακτικών εγχειρημάτων της Θεσσαλονίκης, ενώ στη δεύτερη θα φιλοξενηθούν εκπρόσωποι από χώρες των Βαλκανίων και της Μεσογείου. Σκοπός είναι να υπάρξει ανταλλαγή καλών πρακτικών βιώσιμης γεωργίας, να ενισχυθεί ο διάλογος και ίσως να τεθεί μια βάση συνεργασίας για το μέλλον.
Ελπίζουμε η έρευνα «Ήταν στραβό το κλίμα…» να αποτελέσει μια ελάχιστη συμβολή στον τρόπο που σκεφτόμαστε για την κλιματική κρίση, για τον αγροτικό τομέα και τελικά για την ίδια μας την τροφή.
Έρευνα-Κείμενα,σενάριο podcasts: Σταυρούλα Πουλημένη-Γεωργία Ανάγνου
Βίντεο: Θεόφιλος Καλαϊτζίδης
Ηχοληψία-Μίξη Ήχου-Σχεδιασμός Εξωφύλλου-Παραγωγή Podcast: Μενέλαος Εξίογλου
Φωτογραφίες: Αφροδίτη Μιχαηλίδου
Δείτε τη συνέχεια της έρευνας: Η γεωργία σε κίνδυνο: Τα νέα κλιματικά δεδομένα επηρεάζουν τον πυρήνα των αναγκών, την τροφή
Η έρευνα «Ήταν στραβό το κλίμα…» πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ-Παράρτημα Ελλάδας
