Στα πλαίσια της καταγραφής των τοποθετήσεων των ομιλητών στην e-εκδήλωση για τη Διεθνή Μέρα της Γυναίκας που διοργάνωσε ο Βίος Coop στις 10 Μάρτη 2021 και την οποία είχαμε την τιμή να αναμεταδώσουμε και από τη σελίδα του alterthess στο Facebook, αναδημοσιεύουμε την εισήγηση της Άσπας Παπαφιλίππου (πρόεδρος ΔΣ του Βίος Coop).
«8 Μαρτίου Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας.
Μέρα προβληματισμού, διεκδίκησης, διαμαρτυρίας ή πίεσης για αλλαγή;
Ας ξεκινήσουμε βλέποντας πού ζει η γυναίκα και πώς την επηρεάζει το κοινωνικό περιβάλλον, διαμορφώνοντας τη θέση και το ρόλο της μέσα στην κοινωνία.
Αλήθεια υπάρχει πλαίσιο δημοκρατίας, ισονομίας, ισοπολιτείας με ίσες ευκαιρίες εκκίνησης γι’ αυτήν, στην εκπαίδευση, εργασία, οικογένεια, πολιτισμό και τέχνη;
Ή περισσότερο ή λιγότερο ευνοϊκή θέση των γυναικών συνδέεται διαχρονικά με το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα της, όπου βρίσκεται αυτή, την συμβολή ή όχι στην παραγωγική διαδικασία, στις θρησκευτικές αντιλήψεις , κυρίως όμως συνδέεται με τις κυρίαρχες αντιλήψεις για τις έμφυλες διαφορές.
Η Ελλάδα υπογράφει το 1945 τη Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών, που αναγνώριζε την πολιτική ισότητα των γυναικών και ανδρών, το 1948 υπογράφει τη Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του ανθρώπου, ενώ το 1950 υπογράφει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Ανθρώπου.
Ας δούμε στην εκπαίδευση όμως τη θέση της γυναίκας.
Στον τομέα αυτόν της εκπαίδευσης, έχουν οι γυναίκες ίσες ευκαιρίες με τους άνδρες;
Θεωρητικά ναι, στην πραγματικότητα όμως όχι, γιατί τα στερεότυπα φύλου λειτουργούν αρνητικά στην ισότιμη αφετηρία στην παιδεία.
Η αναδόμηση και εξάλειψη των στερεοτύπων, που είναι βαθιά χαραγμένα στο κοινωνικό μας DNA δεν μπορεί να γίνει κυρίως με παρεμβάσεις «από πάνω προς τα κάτω» στη δομή της κοινωνικής πυραμίδας, ούτε μπορεί να υλοποιηθεί επί παραγγελία, με διοικητικές παρεμβάσεις. Πρέπει να αλλάξει ο προσανατολισμός και ο στόχος της εκπαίδευσης για μια κοινωνία με δημοκρατικούς πολίτες, με κριτική παιδεία και σκέψη, που θα οδεύει σε μια νέα κοινωνία των ίσων ευκαιριών ζωής για όλους.
Στον εκπαιδευτικό κλάδο για παράδειγμα βλέπουμε να εργάζονται κυρίως γυναίκες (τις τελευταίες δεκαετίες), καθώς το επάγγελμα αυτό θεωρείται προέκταση του μητρικού ρόλου.
Η αναπαραγωγή των αξιών και των πεποιθήσεων της κοινωνικής πραγματικότητας μέσα στο σχολείο ή στο εκπαιδευτικό ίδρυμα, γίνεται κυρίως μέσα από το παραπρόγραμμα (που υπάρχει παράλληλα με το αναλυτικό) και δηλώνει τον τρόπο και τις μεθόδους διδασκαλίας (από έδρας /με διάλογο ή και βιωματικά ή με συμμετοχική ανοιχτή μορφή).
Από τι επηρεάζεται τελικά η επιλογή των σπουδών και του επαγγέλματος;
-Από τους ρόλους των φύλων στην οικογένεια.
-Από τον άνισο καταμερισμό των ρόλων των φύλων.
-Από τα στερεότυπα για το φύλο των ίδιων των ανθρώπων.
-Από τα στερεότυπα του οικογενειακού και επαγγελματικού περιβάλλοντος τους.
Μετά την πτώση της δικτατορίας, το πρώτο μεταπολιτευτικό σύνταγμα αναφέρει και ορίζει ρητά για πρώτη
φορά ότι Έλληνες και Ελληνίδες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο. Ο νόμος προστατεύει τόσο τα ατομικά, όσο και τα κοινωνικά δικαιώματα και των δύο φύλων, όπως το δικαίωμα στην υγεία, παιδεία, εργασία, αθλητισμό, κοινωνική ασφάλιση, απεργία, αλλά ταυτόχρονα προστατεύει την οικογένεια και το γάμο.
Η αρχή αυτή του κοινωνικού κράτους δεν εμφανίζει πλήρη κανονιστική δεσμευτικότητα και δε βοηθά καθοριστικά την άρση των ανισοτήτων.
Το ερώτημα είναι γιατί δεν αντιδρά η πολιτεία, όπως θα όφειλε, στις ανισότητες αν και διαθέτει το ανάλογο νομοθετικό πλαίσιο αρχικά;
Τη δεκαετία του 1980 εμφανίζονται μια σειρά νόμων, που βοηθούν την εφαρμογή της αρχής της ισότητας των φύλων στις οικογενειακές και εργασιακές σχέσεις (Ν.1414/1984).
Ο νόμος απαγόρευε κάθε διάκριση με βάση το φύλο, την οικογενειακή κατάσταση και καθιέρωνε την ισότητα της πρόσβασης σε όλους τους κλάδους και τις βαθμίδες της απασχόλησης, αδιακρίτως φύλου και οικογενειακής κατάστασης. Επίσης απαγόρευε την καταγγελία στις σχέσεις εργασίας εργαζόμενης, από τον εργοδότη, όταν αυτή ήταν έγκυος, τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όσο και ένα χρόνο μετά τον τοκετό, και τη θεωρούσε άκυρη.
Επίσης καταργούνταν η ύπαρξη αρχηγού ή κηδεμόνα στην οικογένεια (του άνδρα ίσχυε ως τότε). Οι ρόλοι θεωρούνται ισότιμοι, ενώ καταργείται ο απαξιωτικός για τη γυναίκα, θεσμός της προίκας.
Αυτά βέβαια ήταν θετικά βήματα, όμως δεν έλυναν την ανισότητα, ούτε άλλαζαν την νοοτροπία ετών αυτόματα, χωρίς προεργασία στην εκπαίδευση, την οικογένεια, την κοινωνία.
Την τελευταία δεκαετία η οικονομική κρίση και τα επακόλουθα αδιέξοδά της, παρουσιάζουν μια κατακόρυφη αύξηση της ανεργίας των γυναικών και των νέων. Η πολιτική σκέψη ως τότε ήταν στραμμένη στην ατομική ευημερία, η οποία αποτυχαίνει και εμφανίζεται μια αλλαγή, από την επιδίωξη του εγώ, στην επιδίωξη ευημερίας του εμείς. Από την ατομική ευημερία στη συλλογική, κοινωνική. Εμφανίζονται προσπάθειες συλλογικές με άλλες μορφές συνεργασίας και οικονομικής δραστηριότητας , με στόχο την κοινωνική ωφέλεια. Δημιουργούνται ψήγματα μιας άλλης πολιτείας, των ενεργών πολιτών, που αγωνίζεται κατά των κοινωνικών ανισοτήτων και στοχεύει στη δημιουργία μιας πιο δίκαιης κοινωνίας.
Εμφανίζονται άλλης μορφής σχήματα συνεργασίας, όπως συνεταιρισμών για το κοινό καλό, οι συνεταιρισμοί της Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας (ΚΑΛΟ).
Στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία η φυσιογνωμία του παραδοσιακού συνεταιριστικού χώρου παρουσίασε ραγδαία μεταβολή.
Η κρίση φανέρωσε την μακροχρόνια απαξίωση των παλιών συνεταιρισμών (αγροτικών κυρίως) που εξαρτώνταν από την κρατική πολιτική της χρηματοδότησής τους.
Τότε αναπτύχθηκε μια νέα μορφή συνεταιρισμού με έμφαση την κοινωνική αλληλεγγύη μεταξύ των συνεταιρισμών αλλά και γενικότερα, στο πλαίσιο της άμεσης δημοκρατίας και του συνεργατισμού. Φορείς ΚΑΛΟ (Υπουργείο Εργασίας 2019-2020)υπάρχουν περίπου 1.800, ενώ γυναικείοι συνεταιρισμοί, τόσο αγροτικοί όσο και αστικοί 100 και 50 ΚΟΙΝΣΕΠ.
Αξίζει να αναφερθεί ότι σε κρίσιμες περιόδους στη σύγχρονη Ελλάδα, εμπόλεμες, οικονομικές κρίσεις ή πανδημίες, όπως αυτή που διανύουμε, η γυναίκα σήκωσε και σηκώνει πολύ μεγάλο βάρος, όπως και στην αντίσταση κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και σε αγώνες κατά της δικτατορίας και της αποκατάστασης της δημοκρατίας. Σε περιόδους κρίσεις η γυναίκα είναι εκείνη, που πρώτη φτωχοποιείται και βγαίνει στην ανεργία. Στην πανδημία η γυναίκα δίνει τον αγώνα της στην πρώτη γραμμή, στα νοσοκομεία, στις πωλήσεις τροφίμων, στην εκπαίδευση, στο λιανεμπόριο.
Χαιρετίζουμε σήμερα τις κυρίες εκπροσώπους των γυναικείων συνεταιρισμών, τις ευχαριστούμε για το καλό κλίμα συνεργασίας, που χτίσαμε από τις πρώτες μέρες λειτουργίας μας. Οι κυρίες εργάζονται και αξιοποιούν στους αγροτικούς κυρίως γυναικείους συνεταιρισμούς, τα προϊόντα της γης, ξαναζωντανεύουν τον διατροφικό πολιτισμό, που κληρονόμησαν και τον εξελίσσουν, παράγοντας τρόφιμα υψηλής αξίας και υγείας.
Αν επιστρέψουμε στις μορφές ανισότητας που αντιμετωπίζουμε σε όλο το φάσμα της κοινωνίας, βλέπουμε να γεννούν βία και βαρβαρότητα στην οικογένεια, εργασία, εκπαίδευση, αθλητισμό, πολιτισμό/τέχνη. Έφθασε και ωρίμασε η ώρα της αποκατάστασης της αλήθειας και της δικαιοσύνης.
Η κατάχρηση εξουσίας και η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να πάρει τέλος. Η θωράκιση του ανθρώπου γυναίκα/άνδρα, οφείλει να είναι απόλυτα προστατευμένη σε ένα κοινωνικό περιβάλλον ισότητας και αξιοπρέπειας.
Το 2006 ποινικοποείται μια σειρά αδικημάτων, που αφορούν τη βία, την κακοποίηση, τον βιασμό των ανθρώπων (γυναικών, παιδιών, ανδρών).
Γίνεται τότε η αρχή, ο δρόμος μακρύς…..
Η βία κατά των γυναικών είναι ένα φαινόμενο που πλήττει παγκόσμια τις γυναίκες, με άμεσες επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία.
Η ενδοοικογενειακή βία είναι η πιο συχνή αιτία τραυματισμού της γυναίκας. Η άσκηση βίας και η κακοποίηση αποτελούν κατάφορη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αναγνωρίζονται ως εγκλήματα και τιμωρούνται.
Δράσεις που υπάρχουν αφορούν
-Ψυχοκοινωνική στήριξη/νομική στήριξη.
-Προώθηση στην απασχόληση.
-Δικτύωση κέντρων συμβουλευτικής στήριξης.
-Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας.
Κατά την περίοδο της πανδημίας και κυρίως στη φάση των περιοριστικών μέτρων πενταπλασιάστηκαν οι κλήσεις στις γραμμές υποστήριξης των θυμάτων.
Ένας πολύ σημαντικός αριθμός θυμάτων όμως δεν καταγγέλλει λόγω μεγάλου φόβου.
Η ενίσχυση της ισότιμης συμμετοχής γυναικών και ανδρών στα κέντρα λήψης αποφάσεων, μέσα από την ενδυνάμωση της παρουσίας γυναικών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στην πολιτική ζωή, πρέπει να επιταχυνθεί και να καταπολεμηθεί η ανεργία, η φτώχεια, η πείνα και οι αρρώστιες.
Ας κινητοποιηθούμε για μια κοινωνία της ισοτιμίας των ανθρώπων, για μια δημοκρατική και αξιοπρεπή ζωή.
Η αλλαγή δεν αφορά τις νομικές νίκες και τις διεθνείς συμφωνίες, αλλά την αλλαγή στον τρόπο που μιλάμε, σκεφτόμαστε, ενεργούμε καθημερινά, όταν δημιουργούμε θετικές δράσεις και αντιδράσεις, πιέσεις σε κέντρα αποφάσεων με την ενεργή στάση των ανθρώπων, που αποβαίνει σε όφελος όλων μας.
Ο κόσμος έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο στην καταπολέμηση της ανισότητας, όμως καμία χώρα δεν έφθασε στην ισότητα των φύλων.
Ας αναφερθούμε και σε θετικά θέματα, όσον αφορά την ισότητα.
Όαση ίσης και ισότιμης συνύπαρξης των φύλων παρατηρούμε σε εγχειρήματα της ΚΑΛΟ, όπως και στο Bios Coop.
Eδώ άνδρες και γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις (δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι / του εκλέγειν και εκλέγεσθαι).
Ενδεικτικά αναφέρουμε πως φέτος τόσο στο Διοικητικό, όσο και στο Εποπτικό Συμβούλιο η παρουσία των γυναικών είναι έντονη, ενώ οι πρόεδροι τους, είναι γυναίκες (αποτελέσματα εκλογών, Νοέμβιος 2020).
Καταλήγοντας, λέμε ότι πρέπει να στηρίξουμε ενεργά αυτή την αυτονόητη αλλαγή στη δημοκρατία, για ισότητα των φύλων με συλλογικές δράσεις.
Λέμε ναι στην ενεργητική παρουσία μας στην κοινωνία.
Όχι στην παθητικότητα και τον εφησυχασμό, γιατί πασχίζουμε για μια κοινωνία ίσων ευκαιριών, ίσων απολαβών, για μια κοινωνία με αξιοπρέπεια και σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή!».
