Για δεύτερη φορά η ομάδα «Casuali» συνεργάζεται με το Τελλόγλειο για να παρουσιάσουν την performance σωματικού θεάτρου «MEMO» στο πλαίσιο της έκθεσης του Βάλια Σεμερτζίδη.
Η σύλληψη, η σκηνοθεσία και η μουσική επιμέλεια της παράστασης ανήκουν στη Στεφανία Παπαμιχαήλ ενώ η σκηνογραφία, η ενδυματολογία και οι φωτισμοί φέρουν την υπογραφή της Λωρέττας Μπαλατσούκα.
Η Στεφανία και η Λωρέττα μίλησαν στο alterthess.gr για την παράσταση και όχι μόνο.
Συνέντευξη στην Ευγενία Χατζηγεωργίου
Στην παράσταση, μία μερίδα ανθρώπων προσπαθεί να κάνει μια γιορτή που συνέχεια κάτι την χαλάει. Τι είναι αυτό;
(Στεφανία) Στην παράσταση παρακολουθούμε το γλέντι τεσσάρων ανθρώπων που διακόπτεται βίαια από την επιβολή ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος που επιφέρει τον εγκλωβισμό και την απογύμνωση (κυριολεκτική και μεταφορική) των προσώπων. Ο σφετεριστής της εξουσίας αιχμαλωτίζει τους ήρωες αλλά και κάθε μέσο ελευθερίας και έκφρασης ακρωτηριάζοντας τα όνειρα και τη σκέψη τους. Με την αυτοθυσία του Ίκαρου, που αποτελεί το σύμβολο της ελπίδας και της επανάστασης, έρχεται η απελευθέρωση. Ωστόσο και πάλι οι συγκεκριμένοι άνθρωποι αδυνατούν να γιορτάσουν εξαιτίας δικών τους διαφωνιών πάνω στο θέμα της δικαιοσύνης που καταλήγουν στο χωρισμό τους σε δύο στρατόπεδα και δίνουν πρόσφορο έδαφος στον σφετερισμό της εξουσίας από κάποιον που δεν είναι ξένος εισβολέας αλλά βρίσκεται ανάμεσά τους. Η συνθήκη της ανολοκλήρωτης γιορτής είναι μια αλληγορία της ελληνικής πολιτικής κατάστασης που θέλει να δείξει ότι αυτή η χώρα από το 1940 ως σήμερα δεν μπορεί να πάρει ανάσα και το “κάτι που την χαλάει” θα έλεγα τελικά ότι είμαστε εμείς οι ίδιοι.
Από πού εμπνεύστηκες την ιδέα της παράστασης;
(Στεφανία) Η παράσταση βασίζεται στην έκθεση του Βάλια Σεμερτζίδη η οποία φιλοξενείται στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών έως τις 2 Μαρτίου. Κινείται, λοιπόν, παράλληλα με την μαύρη περίοδο της ελληνικής ιστορίας, δηλαδή την Κατοχή και τον Εμφύλιο, κατά την οποία δημιούργησε ένα σημαντικό όγκο έργων ο Σεμερτζίδης. Μελετώντας την περίοδο αυτή και συναντώντας δυστυχώς πολλές ομοιότητες με το σήμερα, μου δημιουργήθηκε η εξής απορία: φταίνε τελικά πάντα οι Άλλοι που αποφασίζουμε να τους ονομάσουμε Κακούς και να επιρρίψουμε σε αυτούς όλες τις ευθύνες ή μήπως τελικά όλα ξεκινάν από και καταλήγουν σε εμάς; Ένα ρητό που θα μπορούσε να υπάρχει ως υπότιτλος της παράστασης, αν δεν το είχαν προλάβει πολλοί άλλοι, θα ήταν η ρήση του Ιρλανδού Edmund Burke “Το μόνο που χρειάζεται για να ανθίσει το κακό είναι να μην κάνουν τίποτα οι καλοί άνθρωποι”. Σε αυτή τη φράση ενέχεται η ανάληψη της ευθύνης και το μερίδιο που φέρει η αδράνεια. Άρα η απάντηση μάλλον είναι από τον Burke και από τους σημερινούς παππούδες που κατηγορούν μόνο τους πολιτικούς χωρίς να σκέφτονται την δική τους ευθύνη.
Μπρεχτ, Καμπανέλλης, Ρίτσος, Χίτλερ. Πώς «μπλέκονται» στην παράσταση;
(Στεφανία) Επιλέγησαν τα συγκεκριμένα κείμενα γιατί στο σύνολό τους δίνουν τα κίνητρα των ηρώων και αιτιολογούν την πολιτική τους στάση είτε πρόκειται για δράση, είτε για αντίδραση ή αδράνεια. Ο Χίτλερ και ο Μπρεχτ εκφράζουν δύο διαφορετικές πολιτικές στάσεις που ασπάζονται δύο από τα πρόσωπα του έργου, τον φασισμό και τον κομμουνισμό. Ο Ρίτσος εκφράζει την απώλεια του παιδιού, κάτι που φέρνει μούδιασμα στον χαρακτήρα της Μάνας. Ο Καμπανέλλης με ιστορίες του από το Μαουτχάουζεν δείχνει μέχρι πού μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος που φοβάται για τη ζωή του κι ότι ο φόβος δεν είναι καλός σύμβουλος. Ως κίνητρο επίσης δείχνουμε την αγάπη σε μία ιστορία του ίδιου συγγραφέα πάλι από το Μαουτχάουζεν.
Η κατάσταση που βιώνουν οι πρωταγωνιστές της παράστασης αναδύεται μέσα από πραγματικά γεγονότα του παρελθόντος, που ωστόσο παραμένουν επίκαιρα στις μέρες μας. Η ιστορία επαναλαμβάνεται ή φέρουμε ευθύνη κι εμείς;
(Στεφανία) Η σκηνοθεσία δεν παίρνει θέση υπέρ μίας στάσης ή άλλης ούτε δικαιολογεί κάποιο πρόσωπο. Θέτει για όλους το ζήτημα της ευθύνης και τελικά ζητάει από το κοινό να σκεφτεί και να απαντήσει. Ωστόσο, εγώ προσωπικά τείνω να απορρίπτω κάθε μοιρολατρική νοοτροπία, καθώς στο πλαίσιο μιας τέτοιας νοοτροπίας περιλαμβάνεται και η σκέψη πως η ιστορία επαναλαμβάνεται. Η ιστορία δεν είναι κάτι απρόσωπο, δεν είναι μια θεότητα ή μια μαγική δύναμη. Ο φαύλος κύκλος είναι γεγονός, αλλά είναι κάτι που προκαλείται από εμάς τους ίδιους μια που εμείς αποτελούμε την ιστορία με τις επιλογές μας και τις πράξεις μας. Όταν επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη και δεχόμαστε από φόβο ή άγνοια να συμβιβαστούμε, τότε εμείς οι ίδιοι κινούμε τον τροχό που κάνει την ιστορία να επιστρέφει στο ίδιο σημείο. Η μεγαλύτερη απειλή της ανθρώπινης ζωής δεν είναι ο ολοκληρωτισμός αλλά η αδράνεια η δική μας που επιτρέπει σε οποιονδήποτε δυνάστη να διαπράττει τα εγκλήματά του χωρίς να βρίσκει εμπόδιο και τιμωρία.
Ποια είναι η σκηνοθετική σου πινελιά στην παράσταση;
(Στεφανία) Αυτή η ερώτηση πρέπει μάλλον να απευθυνθεί σε όποιον βλέπει την παράσταση χωρίς να έχει άμεση εμπλοκή. Αυτό που προσπάθησα να κάνω με τις σκηνοθετικές επιλογές ήταν να αποδώσω σωματικά τις συναισθηματικές καταστάσεις και να δημιουργήσω ένα γόνιμο έδαφος για σκέψη εξισορροπώντας λόγο και δράση. Εξάλλου κάθε παράσταση δεν είναι τίποτε άλλο πέρα από μια αφορμή για να βρεθούμε και να ανταλλάξουμε σκέψεις.
Από πού εμπνεύστηκες για τη σκηνογραφία του «MEMO»;
(Λωρέττα) Η παράσταση γεννήθηκε, με αφορμή την τρέχουσα έκθεση του Τελλόγλειου, για να παρουσιαστεί στον εκθεσιακό χώρο. Κατά συνέπεια, είχαμε ένα έτοιμο και δεδομένο περιβάλλον, το οποίο έπρεπε να ενωματωθεί τόσο σκηνοθετικά όσο και σκηνογραφικά στο όλο στήσιμο, με απόλυτο σεβασμό στις αρχιτεκτονικές του ιδιαιτερότητες και αξιοποιώντας παράλληλα τις δυνατότητές του. Ξεκινώντας με αυτή τη συνθήκη και θεωρώντας ότι και τα ίδια τα έργα του Σεμερτζίδη είναι μέρος του σκηνικού, επειδή αναμφισβήτητα δε μπορείς να αγνοήσεις κάτι που σε περιβάλλει και θα ήταν και οξύμωρο, εφόσον αποτελούν ουσιαστικά το έναυσμα για αυτή τη δουλειά, το επόμενο στάδιο ήταν να καλυφθούν οι πρακτικές ανάγκες σε σχέση και με τα κείμενα που δουλεύαμε , μιλώντας κυρίως για τα μικροαντικείμενα που χρησιμοποιούνται και επίσης να μπουν εκείνα τα στοιχεία που συνάδουν με το περιεχόμενο του έργου και υπογραμμίζουν κάποιες συγκεκριμένες καταστάσεις , όπως βιώνονται από τα θεατρικά πρόσωπα. Θα τη χαρακτήριζα λιτή και συμβολική, πρόκειται άλλωστε και για performance, αλλά θέλω να ελπίζω, λειτουργική και πρακτικά και αισθητικά. Όσον αφορά στο ενδυματολογικό κομμάτι , όπως είναι φυσικό, έμπνευση αποτέλεσε ο κάθε χαρακτήρας και η εποχή που ξεκινά να διαδραματίζεται η ιστορία μας, το 1940, δίνοντας μία ρετρό πινελιά , που νομίζω ότι είναι πιο εμφανής στους γυναικείους χαρακτήρες.
Ποια στοιχεία πιστεύεις πως συντελούν για να ξεχωρίσει μία δουλειά;
(Λωρέττα) Θα ήθελα να δηλώσω εξαρχής ότι δεν πιστεύω, απ’ ό,τι έχω δει ή βιώσει, ότι υπάρχει κάποια μαγική συνταγή και παρακαλώ ανοιχτά αν υπάρχει κάποιος που την έχει βρει , να φανεί αλτρουιστής και να επικοινωνήσει μαζί μας! Ωστόσο, θεωρώ ότι, όσο και αν φανεί κλισέ, πρέπει από τη μερια του ο κάθε συντελεστής ενός έργου, να πιστεύει πραγματικά σε αυτή τη δουλειά, να την αγαπάει ή να την αγαπήσει στην πορεία για να μπορέσει τελικά να την υποστηρίξει με κέφι , πάθος και μεράκι. Αυτά τα στοιχεία νομίζω είναι διακριτά στο μάτι του κάθε θεατή και πιθανό να επηρεάζουν το πώς προσλαμβάνει αυτό που παρακολουθεί. Ως θεατής μιλώντας, μια δουλειά για μένα, ξεχωρίζει όταν καταφέρνει να με πείσει αυτό που βλέπω, ακόμα και αν δε με αφορά το θέμα που πραγματεύεται και ,έστω και για λίγο, απορροφά τη σκέψη μου το θέαμα που είδα! Οταν αυτά έχουν συμβεί έχω πιάσει τον εαυτό μου να δίνει σαν εξήγηση για αυτό το επίτευγμα-γιατί είναι επίτευγμα να καταφέρεις να μιλήσεις στην ψυχή και το μυαλό του άλλου-, ότι οφείλεται σε μία έξυπνη ιδέα που υπηρετήθηκε απ όλους τους εμπλεκόμενους με αφοσίωση , γνώση και σεβασμό προς το αντικείμενό τους, το κείμενο και φυσικά το θεατή.
Θεωρείς πως η οικονομική κρίση «βοηθά» ώστε οι καλλιτέχνες να γίνουν πιο δημιουργικοί;
(Λωρέττα) Δε θεωρώ ότι η οικονομική κρίση βοηθά, αλλά ότι ουσιαστικά επιβάλλει , όχι μόνο στους καλλιτέχνες αλλά και στον οποιονδήποτε, να γίνει πιο ευφάνταστος και ν’αντλήσει αναγκαστικά κάθε απόθεμα ενέργειας, με λιτούς και οικονομικούς τρόπους πια, είτε για να επιβιώσει και γιατί όχι να ομορφύνει κατά το δυνατό τη δύσκολη καθημερινότητά του, είτε για να έχει το βέλτιστο και ποιοτικότερο αποτέλεσμα σε ο,τι κάνει. Ειδικά για τους καλλιτέχνες ή και όσους έχουν ένα δημόσιο λόγο , θεωρώ ότι η κρίση επιβάλλει ν αποκτήσουν και πιο ευαίσθητες κεραίες, που να αφουγκράζονται τα σημεία των καιρών και να επιδείξουν μια εξωστρέφεια, καθώς παρήλθαν οι καιροί που το να κλείνεσαι στο καβούκι σου και να εθελοτυφλείς για όσα γίνονται γύρω σου, στη χειρότερη δήλωνε αδιαφορία και στην καλύτερη εκκεντρικότητα!
Θεωρείς πως η Θεσσαλονίκη «κρύβει» πολλά ταλέντα στον καλλιτεχνικό χώρο που υπό άλλες συνθήκες θα είχαν γίνει ευρέως γνωστά;
(Λωρέττα) Το ότι κρύβονται πολλά ταλέντα, θα ταν άδικο να το υποστηρίξω μόνο για τη Θεσσαλονίκη. Πιστεύω ότι, όπως κάθε πόλη, έτσι και η Θεσσαλονίκη έχει τη δυναμική της. Τώρα, ως ένα άτομο που έχει χάσει αρκετά κοντινά του πρόσωπα, τα οποία επέλεξαν να πάνε σε άλλα μέρη και ειδικά στην Αθήνα, για να βρουν την τύχη τους, αμφιταλαντεύομαι αναφορικά με το πώς ν απαντήσω σ’ αυτή την ερώτηση. Το θέμα είναι ότι η Θεσσαλονίκη κάποιες φορές με απογοητεύει πολύ και ξαφνικά γίνεται κάτι και με ενθαρρύνει ξανά. Συνεπώς, δε μπορώ να έχω μία σαφή εικόνα και άρα απάντηση. Μάλλον όμως, λογικά, αυτό είναι κάτι που συμβαίνει οπουδήποτε, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Σίγουρα όμως πιστεύω ότι υπάρχει πολύ κοινό στην πολή με διάθεση να αγκαλιάσει το θέατρο και που τιμάει και εκτιμάει τις καλές δουλειές.
Πείτε μας λίγα λόγια για την ομάδα Casuali.
Οι «Casuali» (=Τυχαίοι) είναι έντεκα τυχαίοι καλλιτέχνες που ένωσαν τις δυνάμεις τους για να δημιουργήσουν την performance Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα, η οποία βασίζεται στους μαύρους πίνακες και στα χαρακτικά του Γκόγια: Καπρίτσια, Οι συμφορές του πολέμου, Ταυρομαχίες. Συνεχίζουν να δρουν πάνω σε στοιχεία σωματικού θεάτρου και σήμερα, με την performance MEMO, που θα συνοδεύει την έκθεση του Βάλια Σεμερτζίδη.
Διαβάστε επίσης: